آماری جالب از تراکنش کارت خوان ها در فروشگاه‌های ایرانی

تعداد کل کارتخوان‌های فروشگاهی در خرداد ماه سال جاری ۶ میلیون و ۴۲۹ هزار و ۲۷۶ و در اردیبهشت ماه ۶ میلیون و ۳۶۹ هزار و ۲۳ بوده است که رشدی ۰.۹۵ درصدی را نشان می‌دهد. این آمار مربوط به ابزارهای فعال سیستمی بوده به این معنی که وضعیت آن در سوئیچ شاپرک فعال تعریف شده است.

افزایش تعداد کارتخوان‌ها در حالی صورت گرفته است که براساس آمار شاپرک در ماه خرداد ۹۶ سهم کارتخوان‌های کم‌تراکنش و فاقد تراکنش مالی با افزایش بیش از دو درصد نسبت به ماه گذشته، ۲۵.۹۶ درصد از کل کارتخوان‌های فروشگاهی فعال سیستمی شبکه شاپرک بوده است که حدود یک میلیون و ۶۷۰ هزار دستگاه را شامل می‌شود.

کارتخوان کم‌تراکنش بنا بر تعریف کارتخوانی است که در یک بازه زمانی سه ماهه متوالی، کمتر از ۶۰ تراکنش مالی در هر ماه داشته باشد و مجموع مبالغ تراکنش‌های آن در سه ماه متوالی، کمتر از ۲۰ میلیون ریال در هر ماه باشد. علت ملاک قرار گرفتن بازه زمانی سه ماهه در تعریف ابزار کم‌تراکنش و فاقد تراکنش مالی، کنترل شرکت‌ها در نصب جدید کارتخوان‌ها و نیز در بر گرفتن فعالیت فصلی برخی پذیرندگان بنابر ماهیت فعالیت آنها است.

نمودار زیر رشد تعداد کارتخوان‌های فروشگاهی کم‌تراکنش و فاقد تراکنش را از ابتدای‌ سال ۹۵ تا ابتدای تابستان ۹۶ نشان می‌دهد.

همانگونه که در شکل فوق قابل ملاحظه است، پس از کاهش موثر در تعداد ابزارهای کم تراکنش و فاقد تراکنش در آذر ماه به دلیل راه‌اندازی سامانه جامع پذیرندگان، روند تعدادی اینگونه از ابزارها تقریبا سیر صعودی را پیموده است. در خرداد ماه نیز این روند افزایشی ادامه یافته تا جایی که بالغ بر ۱۱ درصد رشد را نسبت به ماه گذشته نشان می‌دهد.

بر اساس روش معمول در سایر کشورها، پذیرندگان برای استفاده از ابزار کارتخوان فروشگاهی، ناچار به خرید یا اجاره دستگاه کارتخوان بوده و به علاوه موظف به پرداخت هزینه‌های نصب، نگهداری و نیز پرداخت بهای کاغذ رول مورد استفاده در آن هستند. در نتیجه در این کشورها، توجه به بهره‌وری در به‌کارگیری این ابزار بسیار بیشتر است. اما در ایران به واسطه مداخله بانک‌ها در این امر، نه تنها کارتخوان به صورت رایگان در اختیار پذیرندگان قرار می‌گیرد، بلکه همه هزینه‌های مربوطه حتی رول کاغذ رسید نیز به رایگان در اختیار پذیرندگان قرار می‌گیرد. به تبع این رویکرد شاهد تعدد دستگاه‌های کارتخوان در فروشگاه‌ها و در نتیجه فراوانی کارتخوان‌های فروشگاهی کم‌تراکنش و فاقد تراکنش هستیم.

متاسفانه بی‌تفاوتی فروشنده و یا حتی استقبال از افزایش کارتخوان‌های فروشگاهی به دلیل ارزش نمایشی آن از یک سو و الزام شرکت PSP به نصب کارتخوان بدون توجه به کارایی آن که از قراردادهای این شرکت‌ها با بانک‌ها ناشی می‌شود از سوی دیگر، موجب تشدید پدیده‌هایی نظیر تعدد کارتخوان نصب شده در هر فروشگاه‌ و وجود کارتخوان‌های کم‌تراکنش و فاقد تراکنش شده است.

با توجه به روند افزایشی تعداد کارتخوان‌های توزیعی توسط شرکت‌های PSP و همسو با آن رشد تعداد کارت‌خوان‌های کم تراکنش و فاقد تراکنش به نظر می‌رسد تغییر در سیاست‌ها و حرکت به سمت جایابی بهتر برای افزایش بهره‌وری می‌تواند کمک موثری در کاهش هزینه‌ها و سود آوری شرکت‌ها داشته باشد. ‌