آغاز مذاکرات گازی جدید ایران و ترکمنستان

قطع یکباره گاز صادراتی به ایران از سوی ترکمنستان، در شرایطی که در ابتدای فصل سرما قرار داشتیم و حفظ پایداری فشار گاز شمال کشور با گاز وارداتی از ترکمنستان پیش بینی شده بود، ایران را در موضع دادخواهی در مقابل شریک ترکمنی خود قرار داد.

ترکمنستان یکبار در سال 86 در زمانی که یکی از سردترین زمستانهای نیم قرن اخیر در ایران حاکم شده بود، اقدام به قطع گاز و درخواست پول بیشتر بابت ارسال گاز به ایران کرده بود که بنا به گزارشهای رسمی وزارت نفت که در دو سه هفته اخیر منتشر شده، ایران در آن زمان این درخواست را پذیرفت.

ترکمنستان با وجود اینکه ایران به پرداخت پول گاز خریداری شده در موعدهای مشخص در قرارداد پایبند بود، در سال جاری شروع به چانه زنی برای قیمت گاز کرد و در مواردی خواهان افزایش قیمت گاز صادراتی به ایران، خارج از چهارچوب های قرارداد، و در مواردی خواهان پول زیاده خواهی های خود در سال 86 شد.

پیرو بازی های شرکت ترکمن گاز با حجم گاز ارسالی به ایران، در ابتدای پاییز صادرات گاز این کشور ابتدا به حدود 15 میلیون مترمکعب در روز رسید و در ابتدای آذرماه با شروع موج جدید سرما در ایران، این شرکت ترکمنی با هدف تحت فشار قرار دادن ایران در زمان پیک نیاز تزریق گاز به شبکه، گاز صادراتی به ایران را به 5 میلیون مترمکعب در روز رساند. وزیر نفت در همین زمان در گفت وگو با تسنیم خبر از افت واردات گاز از ترکمنستان داده بود.

از ابتدای آذرماه مذاکراتی بین مدیران شرکت گاز ایران و مدیران شرکت ترکمن گاز آغاز شد و در جلساتی که بین مدیران مربوطه در طول سومین ماه پاییز برگزار شد، ترکمن ها خواهان بازنگری در قرارداد فی مابین و همچنین پرداخت پولی از سوی ایران بابت فروش گاز در میانه دهه 80 شمسی شدند اما با توجه به مشخص بودن تمامی روند فروش گاز در قرارداد منعقد شده بین دو کشور، ایران متعهد ماندن طرف ترکمنی را به اصول قراردادی و صحبت بر روی خواسته های آنها را در جلساتی کارشناسی خواستار شد.

ترکمن ها با وجود قراردادی معین با ایران، در جلسات برگزار شده نتوانستند دلیلی منطقی برای درخواست های غیرمنطقی خود ارائه دهند و ایران به دنبال محکم کردن قراردادهای موجود با امضای تفاهم نامه های جدید برای تأمین گاز بخشی از استان مازندران با گاز ارسالی از ترکمنستان برآمد. مدیرگازرسانی شرکت ملی گاز ایران هشتم دی ماه سال جاری در ساری با اشاره به تامین گاز مورد نیاز مشترکان مناطق شمالی ایران از طریق ترکمنستان، گفت: معاون وزیر نفت برای انعقاد قرارداد به ترکمنستان سفر کرده است.

با وجود اینکه روند مذاکرات با شرکت ترکمن گاز نشان از توافقهای اولیه با این شرکت برای قطع نشدن گاز ارسالی به ایران می داد، مسئولان این شرکت از درخواست 1.8 میلیارد دلاری ترکمن ها برای ادامه همکاری با ایران در بخش گاز خبر دادند. این رقم درخواستی شرکت ترکمن گاز که به اتفاقات سال 86 باز می گردد، مورد قبول ایران واقع نشد و مدیران شرکت ملی گاز ایران با اعلام اینکه این رقم بسیار بیشتر از توافق دو طرف بر روی افزایش غیرمنطقی هزینه خرید گاز در سال 86 است، رسیدگی به این موضوع و کسب توافق نظر بر روی میزان بدهی ایران را به جلسات بعدی موکول کردند. با وجود قبول این موضوع از سوی مدیران شرکت ترکمن گاز، در شروع سال 2017 میلادی به یکباره گاز صادراتی به ایران قطع شد و ترکمن ها به تعطیلات رفتند.

این حرکت غیراخلاقی و عجیب مدیران شرکت ترکمن گاز، صدور بیانیه های پی در پی را به دنبال داشت و بعد از بی نتیجه ماندن مذاکرات نهایی مدیران شرکت ملی گاز ایران با طرف ترکمنی در خصوص تغییر این رویکرد در تجارت گازی دو کشور، ایران تصمیم به ارائه شکایت گازی به مراجع بین المللی را اتخاذ کرده است.

قطع واردات گاز از ترکمنستان، نیروگاه های کشور را در وضعیتی که حداکثر ظرفیت قابل تخصیص گاز تولیدی به بخش خانگی تخصیص داده شده بود با مشکل در تأمین سوخت مواجه شدند و در روزهایی در میانه زمستان، انتقال تانکری سوخت مایع به نیروگاهها، چراغ منازل مسکونی در بسیاری از نقاط کشور را روشن نگه داشت. با وجود بروز این مسائل و قطع یکباره و به دور از اخلاق تجاری گاز از سوی ترکمنستان، قرارداد دیگر تجاری گاز با این کشور که واردات 6 میلیون مترمکعبی در روز و ارسال این گاز به آذربایجان از خاک ایران با عنوان سوآپ گاز، بدون اختلال در جریان بود.

بعد از گذشت حدود 4 ماه از قطع واردات گاز از این کشور، مذاکراتی برای افزایش حجم سوآپ گاز ترکمنستان از خاک ایران در حال انجام است و نشان می دهد در شرایطی که ظرفیت تولید گاز کشور نسبت به زمستان 95 و زمستان های قبلی افزایش داشته، دیگر نیازی به واردات گاز از این همسایه شمالی نداریم و این تجارت گازی، به سوآپ گاز تغییر ماهیت داده و در قالب افزایش حجم سوآپ گاز ترکمنستان از خاک ایران، در مذاکرات جدید دو کشور مطرح شده است.

«غلامرضا باقری مقدم» مدیر کل مشترک المنافع وزارت امور خارجه اخیراً در جریان سفر هیات سیاسی و اقتصادی ایران به آسیای میانه و قفقاز در این خصوص گفت: شرکت ملی گاز ایران و شرکت گاز ترکمنستان اختلاف نظرهایی را بر سر میزان گاز دریافتی و کیفیت آن دارند و به همین دلیل همکاری های گازی دو کشور کاهش یافته است اما شرکت ها در حال مذاکره برای حل و فصل آن هستند.

مدیر کل حوزه مشترک المنافع وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: در سوآپ گاز همچنان همکاری های ما با ترکمنستان ادامه دارد و نه تنها شرکت های دو کشور در حال انجام این کار هستند بلکه چند کشور دیگر هم اظهار علاقه کرده اند که میزان سوآپ را با ترکمنستان افزایش دهند که مورد استقبال طرف ترکمنی قرار گرفته و امیدواریم که مذاکرات به نتیجه مثبت برسد.