بانکداری نیمه حضوری راهکار حذف شعب بانکی

دانیال خدابخش کارشناس ارشد مدیریت اجرایی دانشگاه علم و صنعت و پژوهشگر بانکی در یادداشتی با عنوان "بانکداری نیمه حضوری راهکار حذف شعب بانکی" آورده است: "در ایران بانک‌ها، سرویس‌دهندگان رایگان هستند و درآمد آنها از کارمزد خدمات نیست ، درحالی‌که در تمام دنیا مشتری بابت گرفتن هر سرویسی از بانک ملزم به پرداخت کارمزد است.

بانکداری الکترونیکی نظام کسب‌وکار بانکی را در چارچوب قوانین بانکداری بدون ربا به سمتی می برد که با  تغییر مدل کسب‌وکار بانکی به رشد خدمات کارمزدی کمک می‌کند و در نهایت با پایین آوردن قیمت تمام‌شده پول به بنگاه‌های تولیدی نیز در ارائه تسهیلات بانکی کمک خواهد شد.

بر اساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول و آمار اداره مجوزهای بانکی بانک مرکزی تا پایان شهریور 1394، به ازای هر صد هزار نفر، 27.4 شعبه بانکی در ایران وجود دارد که این مقدار برای فرانسه معادل 38.5 شعبه و در کشورهای منطقه مانند ترکیه معادل 19.8 است.

این آمارها نشان می‌دهد در کشورهای توسعه یافته به‌رغم توسعه بانکداری الکترونیک، کماکان تعداد شعب بانکی نسبت به کشورمان و دیگر کشورهای منطقه بیشتر است که البته در سال‌های آینده می‌توان انتظار داشت با گسترش بیشتر خدمات بانکداری الکترونیک و مجازی به‌طور نسبی تعداد شعب این کشورها کاهش یابد .

طی تحقیقات انجام‌شده در کشورهای دیگر نیز درصد بسیاری از افراد تمایل به حذف کامل شعبه‌ها ندارند و ترجیح می‌دهند که به سراغ شعبه‌های مطلقا غیر فیزیکی نروند و حتی پراکندگی شعب بانکی هم برای آنها ازلحاظ دسترسی اهمیت دارد و باید دید که بانکداری الکترونیکی که از یکسو به دنبال عدم توسعه و تعدد شعب‌ است و از طرفی با چنین توقعاتی مواجه است، اینها را چگونه پیوند می‌دهد.

همچنین، مانند سایر کشورها، بانک مرکزی ایران در حال جلوگیری از گسترش بی رویه شعب بانکی است و از سوی دیگر،  بانکها علاوه بر اینکه نیازمند حفظ و افزایش منابع و درآمد خود هستند ، تمایل دارند هزینه های خود را کاهش بدهند تا از رقبای خود در این بازار رقابتی عقب نمانند.

به عقیده کارشناسان بستن مطلق شعبه‌ها ریسک بالایی دارد و شعبه‌های حاضر باید نقش مشاوره‌ای خود را حفظ کنند و برای احراز هویت مشتری نیز سیستم مرکز استعلام که با اتصال به ثبت‌احوال هویت مشتری را تایید می‌کند باید وجود داشته باشد.

از طرف دیگر با توجه به رشد و توسعه شتابان بانکداری الکترونیکی در کشور طی 15 سال اخیر، باید چالش بین قیمت تمام شده پول در بانک ها و سودآوری کسب و کار بانکی از زاویه بانکداری الکترونیکی بررسی شود زیرا در حال حاضر هیچ راه دیگری برای کاهش هزینه ها و قیمت تمام شده پول در بانک ها از یک طرف و افزایش درآمد بانکها از طرف دیگر و بهبود مدل کسب وکار بانکی وجود ندارد مگر با گسترش خدمات بانکداری الکترونیک.

نقش خدمات بانکداری الکترونیک در کاهش مراجعه به شعب

با آمدن  ATM ، دستگاههای POS   ، اینترنت بانک و موبایل بانک  و  انواع خدمات بانکداری الکترونیک در کشور و حتی در بانکهای دنیا  میزان نیاز به مراجعه حضوری به بانکها کاهش داشته اما به دلیل محدودیت این فناوری ها در ارائه خدمات غیر حضوری هنوز هم نیاز به شعب برای انجام بسیاری از خدمات زیاد بود ، اما  امروزه با ورود دستگاههای  VTM کانالی در اختیار بانکها  گذاشته که به‌نوعی بسیاری از تراکنش‌های حضوری را تبدیل به نیمه‌حضوری کرده که برای نمونه برای افتتاح یک حساب بدون مراجعه به بانک کارهای افتتاح آن را انجام و کارت آن را خارج از شعبه بانکی دریافت کنیم یا در هر ساعتی از شبانه‌روز امکان برداشت چک خود را داشته باشیم.

بنابراین با توجه به نیاز مشتریان بانکها به بانکداری حضوری و نیاز بانکها به کاهش هزینه ها و بانکداری غیر حضوری و از طرف دیگر فشار بانک مرکزی برای کنترل تعداد شعب ، راه حل بینابین ،  بانکداری نیمه حضوری است که در حال حاضر راهکاری بهتر از VTM  نمیتوان برای بانکداری نیمه حضوری ارائه داد.

دسـتگاه  Virtual Teller Machine ( VTM)   یـا شـعبه مجـازی  عـلاوه بـر خدمـات قابـل ارائـه توسـط خودپـرداز و کیوسـک بانکـی (مانـده گیـری، تغییـر رمـز، انتقـال وجـه و دریافـت وجـه و ... ) امـکان انجـام عملیـات مربـوط بـه فعالیـت هـای بانکـی و تبـادلات مالـی وابسـته بـه شـعب ماننـد گشــایش حســاب، دریافــت کارت هدیــه، درخواســت صــدور دســته چـک، اســکن و یــا دریافــت ســایر اسـناد شـخصی مربـوط بـه عملیـات مذکـور را از راه دور و بـدون نیـاز بـه حضـور در شـعب بانکهـا بـه صـورت امـن و آسـان فراهـم مـی آورد و در حال حاضر بانکها به سمت استفاده این خدمت نو رفته اند، زیرا با استفاده از این شعب مجازی، علاوه بر ایجاد حس رضایت مشتری، هزینه تمام شده بانکداری شعبه ای بصورت چشمگیری کاهش می یابد.

علاقه مردم به بانکداری نیمه حضوری

با توجه به اینکه مشتریان بانکی در ایران تجربه استفاده از کارت‌های بانکی، دستگاه‌های کارت‌خوان و دستگاه‌های خودپرداز را در سطح گسترده دارند، آمادگی استفاده از دستگاههای VTM در سطح جامعه وجود دارد و هرچه سرویس ها کاربرپسند باشند، موفق‌تر عمل می‌کند و  همچنین چون مشتریان به بانکداری حضوری بیشتر از بانکداری الکترونیک و کاملاً مجازی علاقه و اعتماد دارند ، یکی از نکاتی که درباره استفاده از VTM وجود دارد این است که چون در این خدمات ارتباط از راه دور وجود دارد و فردی به‌صورت تعاملی  همیشه از سوی بانک حضور دارد، حس اعتماد را برای کاربر بیشتر می‌کند و حتی می‌توان به‌جز تحویل‌دار بانک، مشتری از چند کارشناس در حوزه‌های مختلف همزمان راهنمایی یا مشاوره بگیرد.