چه کنیم کاغذ کمتری مصرف و درخت کمتری قطع کنیم؟/ اقداماتی برای جانی دوباره بخشیدن به کالبد درختان

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- پروانه رضازاده- اینجا زمین است، همان سیاره ای که خاطرات و سرگذشتمان در آن رقم خورده. همان جا که روی آن متولد شدیم، رشد کردیم، بزرگ شدیم، درس خواندیم، برای هر لحظه زندگی نقشه کشیدیم، فکر کردیم و برای فرزندانمان برنامه ریختیم. زمین همین جایی است که قرار است سال های سال و شاید قرن های قرن خانه نسل های بعد از ما باشد و آن ها هم بر همین خاکی زندگی کنند و در همین هوا تنفس کنند و از همین منابع زیست محیطی استفاده کنند که ما می کنیم. اما این خانه بزرگ ما، احتیاج به محافظت دارد آن هم از طرف همه ما. تا به حال شده از خودتان بپرسید این همه کاغذی که هرروز به شکل های مختلف؛ از روزنامه و دفتر و کتاب گرفته، تا دستمال کاغذی و بسته بندی های جور واجور، در دسترسمان است از کجا و چطور تأمین می شود؟ و تا به حال شده به حجم درخت هایی که به خاطر مصارف بی دلیل ما قطع می شود و ضربه ای که به اکوسیستم زده می شود، فکر کنید؟ اگر شما هم جزو کسانی هستید که دغدغه محیط زیستی دارند و دلتان از هدر رفتن منابع طبیعی به خصوص قطع درختان به درد می آید، در این پرونده با ما همراه باشید تا به حوزه کاغذ و راه های مصرف کمتر آن و فعالان محیط زیستی در این زمینه سری بزنیم.

اقداماتی برای جانی دوباره بخشیدن به کالبد درختان

این روزها دیگر کمتر به ارزش و تقدس درخت ها توجه می شود. می گویند اوضاع مان در تولید کاغذ خوب نیست اما مصرف مان خیلی زیاد و گاهی هم غیر منطقی است. می گویند سالانه بیش از یک میلیون و 500 هزار تن کاغذ در کشور مصرف می شود. می گویند برای تولید هر تُن کاغذ باید ۱۷ اصله درخت را قطع کرد و این یعنی قطع سالانه 25 میلیون و 500 هزار اصله درخت. علاوه بر این در فرآیند تولید آن نیز حدود 400 هزار لیتر آب و 4 هزار کیلووات برق مصرف می شود. می گویند بیش از نیمی از زباله های خشکی را که تولید می شود کاغذهای قابل بازیافت تشکیل می دهد. می گویند برآورد جهانی این است که بشر، محیط زیست را تا سال 2050 تخریب می کند. می گویند و می گویند و خیلی از ما هم می دانیم اما... بالاخره باید از جایی شروع کرد چرا که مصرف روزافزون کاغذ در کشور، ایجاد فشار بیش از حد بر جنگل‌ها و محیط زیست را به دنبال دارد و از بین رفتن درختان جنگل نیز مساوی با آلودگی هوا، فرسایش خاک و هزاران تأثیر مخرب دیگر بر محیط ‌زیست است.

دولت الکترونیک راه نجات درخت ها

سازمان ها و نهاد های دولتی و بانک ها به خاطر استفاده مکرر و پرتعداد از کاغذ و نامه نگاری و کاغذ بازی های متعدد اداری، همیشه یکی از پرمصرف ترین حوزه های مصرف کاغذ محسوب می شوند اما دولت طی سال های اخیر با درک شرایط موجود، راهی برای نجات درختان پیدا کرده است و آن هم چیزی نیست جز دولت الکترونیک. دولت الکترونیک هم چیزی نیست به جز در خدمت گرفتن ظرفیت اینترنت و فناوری اطلاعات برای ارتقای سرعت و سلامت انجام امور دولتی به صورت شبانه روزی. دولت الکترونیک که در حال حاضر گام های خوبی برای تحقق آن برداشته شده است، تا حد بسیار زیادی به استفاده هرچه کمتر کاغذ در روند بوروکراسی های اداری کمک می کند.

از جمله اقداماتی که تا کنون در این راستا به انجام رسیده، باید به تأسیس و راه اندازی دفاتر پیش خوان دولت در تمامی شهرها و استان های کشور، تشکیل بانک ملی اطلاعات، راه اندازی دفاتر پلیس + 10، توسعه بانکداری الکترونیک، ارائه اظهارنامه الکترونیکی و همچنین ارسال الکترونیکی صورت معاملات فصلی سازمان امور مالیاتی کشور و همچنین ارائه خدمات غیر حضوری بانک ها به مشتریان اشاره کرد.

در این میان سازمان های مختلف هم بیکار نبوده اند و هر یک به نحوی سعی می کنند بخشی از امور خود را بدون نیاز به حضور مراجعان و کاغذبازی های اداری انجام دهند که بارزترین آن ها تلاش مخابرات در راستای ترغیب مردم به عدم دریافت قبض های کاغذی است. فراهم کردن دریافت اطلاعات دیگر قبوض و جریمه ها و خدمات پلیس و عوارض شهرداری و ... از طریق تلفن همراه و اینترنت هم از جمله خدماتی است که برای مصرف هرچه کمتر کاغذ و آلودگی محیط زیست و در نهایت تحقق دولت الکترونیک انجام می شود.

سهم ستاره ها از محیط زیست

وضعیت محیط زیست کشور کمی تا قسمتی وخیم است و همین امر هم باعث شده که به تازگی تعدادی از قهرمانان ورزشی و هنرمندان مطرح کشور به عنوان سفیران محیط زیست کمر همت ببندند تا شاید الگویی عملی به ویژه برای نسل جوان جامعه باشند.

تا همین امروز علی دایی، اکرم خدابنده، یوسف کرمی، لیلا رجبی، کیانوش رستمی، بهداد سلیمی، صادق بیگلری، فاطمه منتظری، آندرانیک تیموریان، عظیم قیچی ساز، حمید سوریان و ابراهیم جوادی ورزشکارانی هستند که به جمعیت سفیران محیط زیست کشور پیوسته اند. اما هنرمندان هم از این قافله عقب نمانده اند و گرچه هنوز نه به صورت رسمی اما فعالیت های زیادی برای فرهنگسازی حفاظت از محیط زیست و صرفه جویی در مصرف کاغذ داشته و دارند. پخش پیام های فرهنگی و آموزشی در شبکه های اجتماعی شخصی و حضور در برنامه های حمایتی بخشی از این فعالیت هاست؛ به طور مثال برخی به عنوان حامی محیط زیست با کمک ستاره های سینما و تلویزیون فیلم های کوتاه چند ثانیه ای را تهیه و در شبکه های اجتماعی پخش می کنند که هنرمندان محبوب کشور که حامیان زمین پاک هستند، با زبان ساده و خودمانی، راهکارهای ساده حفاظت از محیط زیست و یا هدر ندادن کاغذ را عنوان می کنند؛ مثلا همین چند وقت پیش تیزری از صابر ابر در شبکه اجتماعی اینستاگرام پخش شد که با تأکید بر صرفه جویی از کاغذ، با زبانی ساده می گفت: هر تکه کاغذ 7 بار بازیافت می شود، کاغذ را به راحتی دور نریزیم.

شاید بعد از همه اینها دیگر نوبت به خود ما رسیده است، مایی که می بینیم چه بسیار دفترهای پر نشده و سررسیدها و تقویم های قطور رو میزی بدون استفاده ای که بعد از خانه تکانی های سالانه، جایی جز سطل زباله ندارند و چه بسیار تراکت و بروشور و کاتالوگ هایی که بی هدف در خانه ها و سر چهارراه ها توزیع می شوند و آخر کارهم بدون این که توجه عابران را جلب کنند در کف خیابان ها پخش می شوند. کاش به هزینه اندک پیامک بانک ها تن بدهیم و از عابر بانک رسید نگیریم و.... شاید حالا دیگر زمان آن رسیده باشد که ما هم از قدم های کوچک شروع کنیم و از تکه های ارزشمند کاغذی که در دسترس داریم، استفاده کنیم و بدانیم و آموزش دهیم که: کاغذ زباله نیست، آن را دور نریزیم.

هر که در خاطره چوب ببیند باغی خوابش آرام ترین خواب جهان خواهد بود

هر کسی گرفتاری ها و مشغله های خاص خودش را دارد آن هم در زندگی های پر استرس و پر دردسر امروزی که شاید خیلی وقت زیادی برای فکر کردن به مباحث خارج از دغدغه های روزمره برایمان باقی نگذارد. اما هستند کسانی که علی رغم تمام درگیری هایی که دارند، دلشان برای محیط زیست مان می سوزد و بخشی از زمان و زندگی خود را وقف حفاظت از آن می کنند. از بین تمام این آدم ها، به سراغ چند فعال محیط زیستی می رویم تا هرچند کوتاه، پای دغدغه هایشان بنشینیم.

یک دست صدا ندارد

ملیحه جوادی مقدم از فعالان قدیمی زیست محیطی است. از کاغذ و صرفه جویی و بازیافت و قطع درختان که می گوییم، انگار داغ دلش تازه می شود. از اهمیت فرهنگ سازی و جلب توجه و حساسیت مردم به دغدغه های زیست محیطی می گوید و شاهدش هم فعالیتش در سازمان مردم نهاد «جمعیت زنان، مبارزه با آلودگی محیط زیست شاخه خراسان» است؛ همان سال هایی که طی اقدامات فرهنگیشان تا روزی یک تُن کاغذ بازیافتی از مردم تحویل می گرفتند و به جایش بُن خرید لوازم تحریر می دادند.

او می گوید: فرهنگ سازی روی صرفه جویی مصرف کاغذ و تفکیک کاغذ از زباله تأثیرگذار است اما یک دست صدا ندارد و حمایت بیشتر از سازمان های مردم نهاد و ایجاد دغدغه برای مردم، نتیجه آموزش ها را بیشتر از پیش می کند. برای همین هم سعی می کنیم در برنامه های فرهنگی که داریم آموزش را از مهدهای کودک و مدارس ابتدایی شروع کنیم و با حضور در آن ها، تفکیک زباله و توجه به محیط زیست را از کودکی در آینده سازان کشورمان نهادینه کنیم.

بی تفاوت نباشیم

ثریا خسروکیانی هم از همان آدم هایی است که سال هاست دغدغه های محیط زیستی دارد و برای همین هم چند سال است که سازمان مردم نهاد «راهیان سبز نسیم» را تأسیس کرد. او اهمیت قائل شدن و بی تفاوت نبودن را گام نخست در حفاظت از محیط زیست معرفی می کند و برای همین هم نشست ها و جلسات متعددی را با مسئولان، تشکل های مختلف و مردم برگزار می کند. او شروع حفاظت از محیط زیست را وظیفه همه ما در هر سن و جنس و طبقه اجتماعی آن هم از کوچه و خیابان محل زندگی خودمان می داند و درباره سایر اقداماتی که در این سازمان به انجام می رسد، می گوید: درختکاری در فضاهای مختلف، تلاش برای پاکسازی محیط، آموزش تفکیک زباله از مبدأ به کودکان و به ویژه خانم های خانه دار از برنامه های ما در راستای تلاش برای فرهنگسازی و صرفه جویی در مصرف کاغذ است.

محرک دغدغه های زیست محیطی باشیم.

دکتر فرزانه بهار رئیس انجمن زیست محیطی «طراوت بهار» هم می گوید: برگزاری جلسات آموزش هفتگی و توزیع بروشورهای آموزشی، اعلان فراخوان عمومی برای فعالیت های زیست محیطی و برگزاری کلاس های آموزشی در محافل عمومی، همه و همه گامی است در مسیر استفاده درست از منابع طبیعی که محیط زیست در اختیار ما قرار داده است. هدر رفتن آن ها و قطع بی رویه درختان در ابعاد مختلف، زندگی همه ما را تحت تأثیر قرار می دهد پس باید تلاش کنیم همنوعانمان درباره محیط زیست دغدغه مند شوند.

چگونه می توانیم؟

درخت و فضای سبز در تاریخ همیشه مظلوم واقع شده اند، چه آن زمان که برای تولید زغال و گرم کردن خانه ها قطع می شدند و به خاطر استفاده های غیر اصولی بخش زیادی از آن ها هدر می رفت و چه در عصر حاضر که برای تولید کاغذ به شکل بی رویه ای از بین می روند و متأسفانه جایگزینی هم برای آن ها در نظر گرفته نمی شود. در این میان نهادهای دولتی و تصمیم گیر در حفاظت از محیط زیست بسیار تأثیرگذارند. شاید مهم ترین نمود آن هم در اقداماتی همچون تفکیک زباله از مبدأ به خصوص در نهادهای دولتی (بخش های با مصرف مشخص و ثابت)، جایگزین کردن نامه نگاری های سنتی در اداره ها و مدارس با تجهیزات الکترونیکی و همچنین آموزش ها و فرهنگسازی های گسترده در بستر زیر ساخت های مناسب برای جلوگیری از هدر رفت سرمایه های ملی باشد.

اما فارغ از نهادها و سازمان های دولتی، خود ما هم به عنوان کسانی که به طور مستقیم و غیر مستقیم با درخت و فضای سبز و کاغذ سر و کار داریم، نقش کمی در حفاظت از آن ها نداریم. شاید اگر بدانیم هر کاغذی می تواند تا 7مرتبه بازیافت شود و دوباره مورد استفاده مجدد قرار بگیرد، توجه بیشتری به اهمیت بازیافت آن ها به خرج بدهیم و با چند راهکار ساده و عملی صرفه جویی چشمگیری در مصرف کاغذ و قطع کمتر درختان داشته باشیم.

1- استفاده کامل از پشت و روی کاغذ

2- تفکیک زباله از مبدأ 

یعنی جدا کردن کاغذهای دور ریختنی از دیگر زباله ها، استفاده از حافظه و نرم افزارهای نوشتاری گوشی های تلفن همراه به جای کاغذ یادداشت و دورریختن آن ها به صورت روزانه. این حرکت علاوه بر صرفه جویی کاغذ، باعث می شود یادداشت هایمان نیز گم نشود. صورت حساب های خود را تا جایی که می شود از طریق اینترنت بپردازیم. به این صورت هم در مصرف فیش های کاغذی صرفه جویی می شود و هم در زمان و هزینه هایمان. به کمتر شدن آلودگی هوا هم کمک می شود.

3- داشتن یک تخته سیاه یا تخته های وایت بُرد 

در فضایی از خانه برای یادآوری برنامه و خریدهای روزانه، کمتر چاپ کردن تراکت و تبلیغات کاغذی و رفتن به سمت تبلیغات اینترنتی و الکترونیکی که هم از بازدیدکننده زیادی برخوردار است و هم باعث قطع درختان کمتری می شود.

4- آموزش به کودکان 

درباره اهمیت حفظ محیط زیست، اسراف کاغذ و...

5- استفاده از کتابخوان، تبلت و خرید و دانلود نسخه های مجاز کتاب ها به جای خرید کتاب.

6- قرض دادن و قرض گرفتن کتاب و مجله و...

زندگی بدون کاغذبازی

علیرضا کاردار - به هر طرف که سر می چرخانیم یا روی هر چیزی که دست می گذاریم می بینیم باید کمتر مصرفش کنیم، از آب و برق گرفته، تا نوشابه و زولبیا ! هرچند بعضی چیزها را به خاطر صرفه جویی باید کم مصرف کرد، بعضی چیزها را به خاطر مضر بودنشان و بعضی ها را برای گران بودنشان! مثلا همین کاغذی که اکنون در دست شماست. بد نیست بدانیم برای تولید یک تُن کاغذ حدود پانزده درخت قطع و چهارصد هزار لیتر آب مصرف می شود.

حالا چه کار کنیم تا کاغذ کمتری مصرف کنیم که درخت کمتری قطع و آب کمتری مصرف شود تا درختان بیشتری برای آتش سوزی ها و قاچاقچیان و چوب برهای غیرمجاز بمانند و آب بیشتری در صنعت و کشاورزی هدر نرود؟ بخوانید:

* با راه اندازی اتوماسیون اداری در اداره ها، به جای کاغذبازی و پاس دادن ارباب رجوع از این اتاق به آن اتاق، این روند رایانه ای می شود. خوبی این روش این است که دیگر مجبور نیستیم برای امضا گرفتن از بعضی کارمندان برخی اداره ها، هر روز منتشان را بکشیم و روی ماهشان را ببینیم!

* به جای دستمال کاغذی از دستمال پارچه ای و به جای ظرف های کاغذی از ظرفهای قابل شست وشو استفاده کنیم. در این صورت وقتی همسایه برایمان آش نذری می آورد، می توانیم داخلش دوباره شله زرد بریزیم و برایش پس ببریم. بعید نیست این کار باعث خیر شود و دو جوان نوشکفته هم به همدیگر برسند!

* تحویل نشریات قدیمی، بسته بندی ها و کاغذهای باطله به سازمان بازیافت باعث می شود هم در چشم دیگران باکلاس جلوه کنیم و هم کیسه، نمک، وایتکس، جوجه رنگی و خاکبرگ مجانی گیرمان بیاید. ولی حواسمان باشد فیش های بانکی، عکس های خانوادگی، دفتر خاطرات و دیگر موارد شخصی را سالم داخل زباله ها نیندازیم، احتیاط شرط عقل است!

* خواندن نسخه الکترونیکی کتاب و نشریات نیز یکی از راه های جلوگیری از مصرف کاغذ است، ولی لطفا این روزنامه را بخرید!