پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- حسيني نژاد- مشکل تامين آب به عنوان يک موضوع با اهميت به ويژه در مناطق خشک و کم آب جهان از ديرباز مطرح بوده و چند سالي است که باتغييرات شرايط جوي بر اهميت آن افزوده شده است.

بيش از 170 سال است که براي استانهاي کم آب کشور چون خراسان جنوبي مطالعاتي درباره راه هاي انتقال آب از درياي خزر يا عمان، يا حوزه هاي آبريز اين دو انجام مي شود که متاسفانه تاکنون نتيجه بخش نبوده است.

پس از بسته شدن طرح ايران رود، همين دو سال پيش بود که مطالعات انجام شده براي انتقال آب از درياي خزر به فلات مرکزي ايران هم با حرف و حديث هايي روبه رو و کار نيمه تمام رها شد. بعد از آن نيز طرح هاي انتقال آب از کشورهاي پر آبي چون تاجيکستان و افغانستان به ميان آمد و هنوز چشم استانهاي تشنه کشور به تصميمات مسئولان کشوري دوخته شده است. اين که قرار است براي تامين آب به اين مناطق و تزريق حيات به اين استانها چه برنامه هايي اعمال کنند؟

سه گزينه جدي انتقال آب
وزير نيرو در سفر اخير به خراسان جنوبي براي انتقال آب به خراسان جنوبي حداقل 3 گزينه جدي را مطرح کرد که انتقال آب از درياي خزر، انتقال آب از خليج فارس و درياي عمان وانتقال آب از سد دوستي از آن جمله بود. به گفته «چيت چيان» طي يک يا دو سال آينده منبع انتقال به استان به طور حتم مشخص و در بلند مدت عملياتي خواهد شد.البته براي رفع تشنگي خراسان جنوبي طرح هاي ميان مدت و کوتاه مدت ديگري نيز بايد برنامه ريزي شود که بر اساس گفته مدير عامل شرکت آب منطقه اي خراسان جنوبي در برنامه است.

مهندس امامي در درجه اول به وضعيت بحراني کمبود آب در اين استان اشاره مي کند و نظرش اين است که با وضعيت خشکسالي طولاني مدتي که بر استان حاکم شده بايد براي خروج از بحران برنامه هاي فوري اجرايي شود.

وي مي گويد :در حال حاضر ميزان کسري مخازن استان 185ميليون متر مکعب است و با توجه به کاهش چشمگير بارندگي ها و تداوم خشکسالي نياز است براي جلوگيري از تخليه جمعيت اين مناطق حتما گزينه هاي انتقال آب با شدت بيشتري براي خراسان جنوبي دنبال شود. وي با اشاره به افت شديد کيفيت آب سفره هاي زيرزميني از دغدغه هايش درباره مخاطرات بحران آب مي گويد که به تدريج مباحث طبيعي مانند فرونشست و حتي تشديد زلزله ها را به دنبال دارد.چنانچه اکنون نيز به دليل افت شديد آبهاي زيرزميني فرونشستي خطرناک در دشت سرايان اتفاق افتاده که کاملا مشهود است. بنابراين تاکيد او اين است که«لازم است وزارت نيرو براي مديريت بحران آب خراسان جنوبي که در کمربند خشک و نيمه خشک قرار دارد همه همتش را به کار بندد.» چرا که از نظر وي به طور قطع در دراز مدت راندمان آب به شدت پايين آمده و به علت شور شدن،کشاورزي استان با مشکلات جدي تري روبه رو مي شود. مهندس «امامي» يک راه حل کوتاه مدت براي کاهش اثرگذاري اين بحران را ،مديريت منابع آبي عنوان مي کند و مي گويد: در اين راستا طرح احيا و تعادل بخشي در قالب 11 پروژه در خراسان جنوبي در حال اجراست که به اهتمام وزارت نيرو اعتبارات اجراي اين طرح از 600ميليون تومان، 12برابر شده و به 7ميليارد تومان در سال آينده افزايش يافته است .علاوه بر آن وي به اجراي طرح هايي براي بهبود راندمان بخش کشاورزي اشاره مي کند و مي گويد: در شرايط فعلي راندمان کشاورزي اين منطقه 35درصد است و 92درصد آب در بخش کشاورزي مصرف مي شود که براي افزايش راندمان اين بخش نيز پروژه هايي در دستور کاراست. اما اين طرح ها تنها مسکني براي التيام درد کم آبي در خراسان جنوبي است.

270ميليون مترمکعب نياز آبي
به گفته وي نگاه اين استان براي رفع دغدغه آب به برنامه هاي ميان مدت و بلند مدتي است که وزارت نيرو در نظر دارد.چرا که در افق 1420براي توسعه استان بيش از270ميليون متر مکعب نياز آبي استان براي بخش شرب، صنعت و گردشگري ديده شده است و براي تحقق آن ناچار بايد گزينه هاي انتقال آب به اين استان عملي شود.

مهندس «امامي» درباره گزينه انتقال آب از درياي خزر به فلات مرکزي از خروجي جلسه هاي مسئولان وزارت نيرو مي گويد: «با توجه به جلسات اخير وزارت نيرو و با توجه به بعد مسافت و ارزيابي هاي زيست محيطي احتمال انجام اين طرح کمي کمرنگ تر به نظر مي رسد. البته پروفسور پرويز کردواني پدر کويرشناسي ايران اين طرح را همان ابتداي کار رد کرده و آن زمان عنوان کرده بود که آب درياي مازندران به دليل شوري زياد به درد کوير نمي خورد.» اما به گفته وي بر اساس اين طرح قرار بود سالانه 500 ميليون متر مکعب آب از درياي خزر به مناطق مرکزي کشوراز جمله خراسان جنوبي منتقل شود.

گزينه بعدي مطرح شده از سوي وزارت نيرو که نسبت به درياي خزر ارجحيت دارد انتقال آب از درياي عمان است که مدير عامل شرکت آب منطقه اي عنوان مي کند: مطالعات اين طرح به صورت متمرکز در سال جاري آغاز شده و نياز خراسان جنوبي در اختيار مشاوران طرح قرار گرفته است که با تامين منابع مالي عمليات اجرايي آن نيز آغاز شود .بر اساس اطلاعات، خليج فارس به  علت ارتباط با آب هاي اقيانوسي، ظرفيت بزرگي از آب را در خود جاي داده و همواره حجم توصيف ناشدني از آب را با اقيانوس هند و درياي عمان تبادل مي کند که استفاده از بخشي از آن براي شيرين سازي آسيبي زيست محيطي وارد نمي کند؛ افزون بر اين، تمهيداتي نيز براي انجام اين پروژه توسط کار شناسان در نظر گرفته شده که مخاطرات زيست محيطي آن را به حداقل مي رساند.

نياز60هزار ميليارد ريالي انتقال آب
مدير عامل شرکت آب منطقه اي خراسان جنوبي اين اقدام وزارت نيرو را طرحي بسيار مهم مي داند که با توجه به هزينه هاي هنگفت، به نتيجه رسيدن طرح زمان بر است .وقتي از مهندس امامي درباره برآوردهاي مالي اين طرح مي پرسم پاسخ قطعي ندارد اما مي گويد اجراي اين طرح به صورت مستقيم براي خراسان جنوبي بيش از60هزار ميليارد ريال اعتبار نياز دارد که البته با سرشکن کردن هزينه با استانهاي همجوار اين رقم براي استان کاهش مي يابد. او اميدوار است که در سال هاي آينده ابعاد اجرايي پروژه مشخص شود و نظرش اين است که در شرايط فعلي با توجه به کارشناسي هاي صورت گرفته و اقدامات دولت اميدواري براي عملياتي شدن اين طرح براي رفع دغدغه آب استانهاي فلات مرکزي بسيار زياد است چرا که بخش خصوصي وارد کار مي شود.

به گفته وي اگر تامين مالي طرح انتقال آب از درياي عمان به مانعي برخورد نکرد راه زيادي براي اجراي آن نيست و اين طرح يکي از نقاط اميد استانهاي بي آب کشوراز جمله خراسان جنوبي، سيستان و بلوچستان، اصفهان، بخشي از خراسان رضوي و ... است. گزينه انتقال آب از سد دوستي هم مطرح شده است. مهندس «امامي» درباره برخي مشکلات اجراي اين طرح صحبتي به ميان نمي آورد و نظرش اين است که براي اين گزينه «بايد مصلحت هاي ملي در نظر گرفته شود» اما مي گويد: موضوع به طور قطع منتفي نشده و ملاحظاتي مد نظر است. گزينه هاي انتقال آب از کشورهاي تاجيکستان و افغانستان نيز مطرح است. تاجيکستان سالانه ۱۲۰ ميليارد متر مکعب آب مازاد دارد.اين کشور علاقه بسياري به فروش منابع آبي خود به کشورهايي از جمله ايران براي سيراب کردن مناطق کويري و کم آب خود دارد اما به گفته مدير عامل شرکت آب منطقه اي خراسان جنوبي با وجود نزديک بودن بعد مسافت استان به اين کشورها بايد مسائل امنيتي و بين المللي را در نظر گرفت.البته وي اين گزينه ها را جزو موارد مد نظر وزارت نيرو مي داند که کارهاي مطالعاتي و تحقيقاتي آن در حال انجام است.وي اجراي اين پروژه ها را کمي زمان بر مي داند.

و خراسان جنوبي همچنان تشنه
درحالي که خراسان جنوبي تشنه آب است وخالي شدن روستاها به دليل خشک شدن قنات ها و کمبود آب هرسال بيشتر از سال گذشته خود را نشان مي دهد اما گفته هاي مسئولان و مقامات کشوري حاکي از عملياتي شدن طرح هاي انتقال آب در بلند مدت است.چنانچه بحث انتقال آب بيش از 17سال است که همچنان از سوي دولتهاي مختلف مطرح مي شود اما عملياتي نمي شود. بنابراين نياز است حداقل براي کوتاه مدت دراستانهاي کم آب کشور به گزينه هاي داخل استاني بسنده کرد که خراسان جنوبي نيز مستثني از اين برنامه ها نيست. مهندس امامي مي گويد: به تازگي با دريافت مجوز هاي زيست محيطي 70 ميليارد تومان اعتبار به پروژه آبرساني آهنگران براي تامين آب شرب شهر حاجي آباد ،اسفدن و زهان مصوب شد.وي اظهار اميدواري مي کند با دريافت مجوز هاي ماده 215 قانون برنامه پنجم توسعه و دريافت اعتبارمصوب اجراي اين فاز به زودي عملياتي شود. اين پروژه درون استاني است. به گفته او اين پروژه تا 2سال تکميل مي شود. وي براي استان طرح آبهاي ژرف را نيز مطرح مي کند که به صورت پايلوت در حال اجراست و در استانهاي سيستان و بلوچستان، يزد، مشهد و طبس در دست انجام است اما اين طرح ها تنها مسکني براي التيام درد کم آبي در خراسان جنوبي است.

هشدارها، نگراني ها را بيشتر مي کند و انجام طرحي که مشکل را در طولاني مدت حل کند، سخت است. مديريت بحران آب در کشور مستلزم اجراي برنامه هاي جدي و پيگيرانه است و حل مشکل در استان هاي تشنه چون خراسان جنوبي بايد از هم اکنون در کانون توجه مسئولان قرار گيرد.

افغانستان پدر جهان خراسان جنوبی خشکسالی خلیج فارس دریای خزر عمان قانون برنامه پنجم توسعه مد