قرآن؛ معلم مهربان اخلاق

انس با قرآن کریم آثار بی‌شماری در زندگی انسان دارد. احادیث زیادی بر این واقعیت تأکید دارند و خود قرآن کریم نیز در آیات زیادی به این موضوع اشاره می‌کند.

خداوند متعال در آیه 9 سوره اِسراء می‌فرماید: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یهْدِی لِلَّتِی هِی أَقْوَمُ وَ یبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا کَبِیرًا»؛ قطعاً این قرآن به [آیینی] که خود پایدارتر است راه می‌نماید و به آن مؤمنانی که کارهای شایسته می کنند مژده می‌دهد که پاداشی بزرگ برایشان خواهد بود.

رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: «خداوند از شنونده قرآن سختی‌های دنیا را بر می‌دارد و از قاری آن گرفتاری‌های آخرت را». بانوی بانوان عالم حضرت فاطمه زهرا(س) نیز در دعایی با مضامین ناب می‌فرمایند: «بارالها! نیرومندی در بندگی‌ات و بینش روشن در کتابت و فهم و درک احکامت را از تو خواستارم. خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست و قرآن را دور از دسترس ما و پل صراط را لغزشگاه ما و محمد (صلی الله علیه و آله) را رویگردان از ما قرار مده».

* امتی که قرآن را به کناری نهادند!

البته این تمام ماجرا نیست بلکه ما در قرآن از زبان حضرت رسول(ص) در روز حشر و در محضر خداوند، گلایه تندی هم نسبت به کسانی داریم که قرآن را کنار گذاشته‌اند؛ نه آن را می‌خوانند و نه به آن عمل می‌کنند. نتیجه چنین نقیصه بزرگی در عالم اسلام، می‌شود بسیاری از مشکلاتی که امروز جوامع مختلف با آن دست به گریبان هستند. قرآن کریم از زبان پیامبر نور و مهربانی در آیه 30 سوره مبارکه فرقان با لحنی گلایه‌آمیز و صدایی که طنین آن در درازنای تاریخ شنیده می‌شود، می‌فرماید: «وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا»؛ و پیامبر [خدا] گفت پروردگارا قوم من این قرآن را ترک کردند.

این در حالی است که قرآن کریم در چندین آیه به مهربانی بی‌حد و حصر و اخلاق حسنه پیامبر(ص) اشاره و از آن به «انّک لَعلَی خُلُقٍ عظیمٍ» یاد می‌کند، اما کنار نهادن قرآن از سوی امت، چیزی نیست که پیامبر رحمت بتواند از آن چشم بپوشد زیرا تمام زحمات او و فلسفه رسالتش، به بار نشستن آموزه‌های قرآن است.

این همان قرآنی است که داروی دردهای به ظاهر بی‌درمان بشر دیروز و امروز و کیمیای سعادت جوامعی است که در هجوم امواج مدرنیسم، کشتی آرامششان در خطر شکست و نابودی است. قرآن، شفای دردهای بی‌درمان سینه‌ها و رحمت بی‌پایان الهی برای انسان سرگشته‌ای است که راه هدایت را گم کرده و در شب‌های ظلمانیِ آخرالزمانی، گرفتار انواع اهریمن‌ها و طاغوت‌هاست.

* آثار وضعی انس با قرآن

در این زمینه حجت الاسلام مجید اصغرزاده کارشناس مسائل دینی و تربیتی با دسته بندی آثار تربیت قرآنی به دو حوزه مختلف می‌گوید: قرآن نور است و همان طور که در احادیث زیادی اشاره شده، کسی که با قرآن انس داشته باشد از آثار معنوی قرائت قرآن بهره‌مند می‌شود و در این موضوع تردیدی نیست. اگر دقت کنید کمتر کسی را می‌یابید که از دوران کودکی با قرآن و جلسات قرآنی ارتباط داشته و از این نور حضور در جلسات قرآنی و تلاوت قرآن بهره‌مند نشده است. بنابراین خواندن قرآن اصطلاحاً یکسری آثار وضعی دارد که مستقیماً روی افراد اثر می‌گذارد. پیامبر اکرم(ص) در این باره می‌فرمایند: «خانه‌ای که در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و برای آسمانیان بدرخشد چنان که ستارگان آسمان برای زمینیان می‌درخشند».

اصغرزاده با اشاره به حوزه دوم آثار قرآن بر شخصیت افراد می‌گوید: بخش دوم آثاری است که شامل حال افرادی می‌شود که علاوه بر تلاوت و قرائت قرآن در معانی آن نیز «تدبر» می‌کنند و با توجه به اینکه قرآن کریم، خود والاترین کتاب اخلاق است و مهم‌ترین درس‌های اخلاقی را در محتوای خود دارد، این افراد با درس‌های اخلاقی قرآن آشنا می‌شوند و آن را بتدریج در زندگی خود به کار می‌برند و نهادینه می‌کنند. مثلاً قرآن می‌گوید: «ولا یغتب بعضکم بعضاً»؛ یا می‌فرماید: «انّ الله لا یَهدی مَن هو مُسرفٌ کذّاب»؛ انسان قرآنی با خواندن این آیات، سعی می‌کند غیبت را از زندگی خود خارج کند، دروغ نگوید و اسراف نکند. یا در موارد فراوانی که قرآن دستور به اقامه نماز و دادن زکات و کمک به فقرا و ایتام یا صله رحم و احسان به والدین می‌کند. این‌ها مستقیماً دستورات اخلاقی است و کسی که با قرآن انس دارد طبیعی است که سعی می‌کند این دستورات را در زندگی خود اجرا کند. تربیت هم دقیقاً همین است و غیر از این چیزی نیست. فقط نکته مهم این است که قرآن برای خواننده خود شعاعی از نور و پوششی از معنویت ایجاد می‌کند که شخص قرآنی، سریع‌تر و آسان‌تر موفق به انجام دستورات تربیتی می‌شود و به برکت اجرای توصیه‌های قرآنی، هم زندگی شخصی خود را پاک و نورانی می‌کند و هم به عنوان یک واحد اجتماعی، این نور تربیتی را در جامعه نیز منتشر می‌کند و موجب می‌شود دیگران نیز از آثار تربیت قرآنی برخوردار شوند و بدین ترتیب یک انسان قرآنی نقش سازنده خود در جامعه را در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی بخوبی ایفا می‌کند.

* قرآن؛ بیمه عمر انسان

حجت الاسلام اصغرزاده خاطرنشان می‌کند: به همین دلیل است که در اسلام تأکید زیادی بر آموزش قرآن به فرزندان داریم زیرا قرآن بیمه‌نامه عمر است و فرزندی که قرآنی شد از آسیب‌های بزرگ آینده در امان خواهد بود و به عبارتی در پناه قرآن قرار می‌گیرد. وی می‌افزاید: پیامبر اکرم در این باره می‌فرمایند: «هر کس فرزندش را ببوسد، خداوند عزّوجلّ برای او ثواب می‌نویسد و هر کسی که او را شاد کند، خداوند روز قیامت او را شاد خواهد کرد و هر کس قرآن به او بیاموزد، پدر و مادرش دعوت می‌شوند و دو لباس بر آنان پوشانده می‌شود که از نور آن‌ها، چهره‌های بهشتیان نورانی می‌گردد». پس اگر می‌خواهیم خانواده سالم و جامعه سالم داشته باشیم، باید تلاش کنیم تربیت قرآنی را در خانه و مدرسه و در سطح جامعه جدی بگیریم زیرا قرآن داروی تمام دردها و مشکلات ماست.

* تنها شعارهای قرآنی ندهیم

استاد سید حمید هروی، قاری ممتاز و مدرس قرآن کریم درباره زندگی قرآنی به خبرنگار ما می‌گوید: متأسفانه در سال‌های اخیر شعارهای ما و عملمان با هم فاصله زیادی پیدا کرده است. حرف‌های زیبای قرآنی می‌زنیم اما عمل ما قرآنی نیست. به همین دلیل است که نسل نوجوان امروز نسبت به نوجوانان دهه 60 با قرآن فاصله بیشتری پیدا کرده‌اند. مقصر کسانی هستند که بر خلاف قرآن عمل می‌کنند و تا روال جامعه ما به این ترتیب باشد، نمی‌توانیم به آسانی برای کودکان و نوجوانانمان قرآن را تبلیغ کنیم. سخن گفتن درباره اخلاق قرآنی شاید چندان دشوار نباشد اما عمل کردن به اخلاق قرآنی است که مهم و دشوار است. شما در بیشتر آیات قرآن، بصورت مستقیم و غیرمستقیم دستورهای اخلاقی را می‌بینید؛ دروغ نگفتن، غیبت نکردن، حسد نورزیدن، مال یتیم را غارت نکردن، کم‌فروشی و گرانفروشی نکردن، ربا نگرفتن و بسیاری دستورات دیگر. اگر ما به این دستورات انسان‌ساز عمل کنیم و بعد دم از قرآن بزنیم، فرزندان ما نیز به قرآن گرایش پیدا می‌کنند، وگرنه مصداق همان آیه شریفه هستیم که پیامبر اکرم(ص) در آن از امت خود گلایه می‌کنند که این امت قرآن را رها کردند و کنار گذاشتند.

* روح قرآن، اخلاق اسلامی است

این مدرس باسابقه و رتبه نخست قرائت مسابقات بین‌المللی قرآن ایران در سال 1370 با تأکید بر اینکه افرادی که با رفتار خود آموزه‌های قرآنی را زیر پا می‌گذارند، فاقد تربیت قرآنی هستند، می‌گوید: بسیاری از ما قرآن را به سلیقه خود و بر اساس منافع خود می‌خواهیم و «نُؤمِن بِبَعض و نَکفُرُ بِبَعض» هستیم در حالی که اصول دین وضع شده است تا ما به مکارم اخلاقی برسیم. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند من مبعوث شدم تا مکارم اخلاقی را به کمال برسانم و این همان چیزی است که در جامعه امروز ما در حال فراموش شدن است. روح قرآن همان اخلاق اسلامی است و خواندن قرآن وقتی ارزش بیشتر و عمیق‌تری پیدا می‌کند که همراه با تدبر و عمل به مفاهیم آن باشد.

هروی با اشاره به اینکه اگر فرزندان خود را به جلسات قرآن ببریم یا آن‌ها را به خواندن قرآن سفارش کنیم اما خودمان دروغ بگوییم و غیبت کنیم و مسئولانمان هم اختلاس کنند و به شعارها و وعده‌های خود عمل نکنند، به قرآن صدمه زده‌ایم، تأکید می‌کند: اولین چیزی که قرآن درباره آن به ما تأکید می‌کند کرامت انسان‌هاست. می‌فرماید: اقرأ و ربک الأکرم، می‌گوییم رسول «اکرم»، قرآن «کریم»، اما کرامت انسان‌ها در جامعه ما به انواع روش‌ها پایمال می‌شود و این خلاف تربیت و رفتار قرآنی است.

منبع: روزنامه قدس

بازگشت به صفحه رسانه‌ها