اوراق درآمد ثابت یکی از ابزارهای مالی است که دولت‌ها، شرکت‌ها و نهادهای مختلف برای تأمین مالی منتشر می‌کنند. این اوراق دارای نرخ سود مشخصی هستند و در دوره‌های معین سود پرداخت می‌کنند. همچنین در تاریخ سررسید، مبلغ مشخصی به سرمایه‌گذار بازگردانده می‌شود.

محاسبه بازده اوراق درآمد ثابت برای سرمایه‌گذاران اهمیت زیادی دارد، زیرا به آن‌ها کمک می‌کند تا تصمیم بگیرند آیا خرید این اوراق سودآور است یا خیر. بازده اوراق نه‌تنها سود دریافتی سرمایه‌گذار را نشان می‌دهد، بلکه معیاری برای مقایسه آن با سایر فرصت‌های سرمایه‌گذاری نیز محسوب می‌شود. البته خرید صندوق درآمد ثابت از کارگزاری‌ها مثل صندوق درآمد ثابت فارابی و… برای افرادی که ترجیح می‌دهند سرمایه‌گذاری آسانی داشته باشند، بهتر است.

تفاوت بازده اوراق با سود بانکی

بازده اوراق درآمد ثابت معمولاً متغیر است و به عواملی مانند قیمت خرید اوراق، نرخ بهره بازار و نرخ تورم بستگی دارد. در مقابل، سود بانکی معمولا نرخ ثابتی دارد و وابستگی کمتری به شرایط بازار دارد. این تفاوت باعث می‌شود که محاسبه دقیق بازده اوراق از اهمیت بالایی برخوردار باشد.

مفاهیم اولیه بازده اوراق درآمد ثابت

نرخ سود اسمی (Coupon Rate)

نرخ سود اسمی همان نرخ بهره‌ای است که ناشر اوراق متعهد می‌شود در فواصل مشخصی (معمولاً سالانه یا نیم‌سالانه) به دارندگان اوراق پرداخت کند. این نرخ معمولاً به‌صورت درصدی از ارزش اسمی اوراق بیان می‌شود.

قیمت بازار اوراق (Market Price)

قیمت بازاری اوراق درآمد ثابت بسته به عرضه و تقاضا، نرخ بهره بازار و اعتبار صادرکننده اوراق تغییر می‌کند. اوراق ممکن است با قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از ارزش اسمی خود معامله شوند.

ارزش اسمی (Face Value)

ارزش اسمی مبلغی است که در تاریخ سررسید به دارنده اوراق پرداخت می‌شود. این مبلغ معمولاً ۱۰۰۰ واحد پولی (مثلاً ۱۰۰۰ دلار یا ۱۰۰۰ تومان) برای هر ورقه است.

سررسید (Maturity)

مدت‌زمانی که تا بازپرداخت اصل اوراق باقی مانده است، سررسید نام دارد. هرچه زمان سررسید بیشتر باشد، حساسیت قیمت اوراق به تغییرات نرخ بهره نیز بیشتر خواهد بود.

نرخ سود موثر (Effective Rate)

نرخ سود موثر بازده واقعی سرمایه‌گذار از اوراق را نشان می‌دهد و شامل اثر ترکیب‌شدن سود در طول زمان است. این نرخ می‌تواند متفاوت از نرخ سود اسمی باشد.

روش‌های محاسبه بازده اوراق درآمد ثابت

نرخ بازده تا سررسید (YTM - Yield to Maturity)

تعریف YTM

نرخ بازده تا سررسید (YTM) نرخی است که سرمایه‌گذار با نگهداری اوراق تا سررسید و دریافت تمامی پرداخت‌های بهره و اصل سرمایه، به‌دست می‌آورد.

فرمول محاسبه YTM

YTM=C+F−PnF+P2YTM = \frac{C + \frac{F - P}{n}}{\frac{F + P}{2}}

که در آن:

  • C = سود سالانه اوراق (Coupon Payment)
  • F = ارزش اسمی اوراق (Face Value)
  • P = قیمت خرید اوراق (Market Price)
  • n = تعداد سال‌های باقی‌مانده تا سررسید

روش عددی برای حل YTM

YTMمعمولاً با استفاده از روش‌های تکراری یا نرم‌افزارهای مالی مانند اکسل محاسبه می‌شود، زیرا حل دقیق آن از طریق معادلات پیچیده است.

نرخ بازده جاری (Current Yield)

تعریف نرخ بازده جاری

این نرخ سودی را نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار در یک سال از طریق کوپن‌های دریافتی به‌دست می‌آورد، بدون در نظر گرفتن تغییرات قیمت اوراق تا سررسید.

فرمول محاسبه

CurrentYield=CP×100Current Yield = \frac{C}{P} \times 100

که در آن:

  • C = سود سالانه
  • P = قیمت بازار اوراق

تفاوت با YTM

در محاسبه Current Yield فقط کوپن‌های پرداختی در نظر گرفته می‌شوند، اما در YTM تأثیر ارزش اسمی و افزایش یا کاهش قیمت نیز محاسبه می‌شود.

نرخ بازده موثر سالانه (Effective Yield)

تعریف نرخ بازده موثر

نرخی که نشان‌دهنده بازده واقعی سرمایه‌گذاری پس از در نظر گرفتن ترکیب سود است.

تاثیر دفعات پرداخت کوپن در سال

اگر پرداخت‌های کوپن چندین بار در سال انجام شود، نرخ بازده مؤثر از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:

EffectiveYield=(1+rn)n−1Effective Yield = \left(1 + \frac{r}{n}\right)^n - 1

که در آن:

  • r = نرخ سود اسمی
  • n = تعداد دفعات پرداخت در سال

نرخ بازده تا بازخرید (YTC - Yield to Call)

مفهوم اوراق قابل بازخرید

برخی اوراق قرضه دارای قابلیت بازخرید قبل از سررسید توسط ناشر هستند. در این صورت، نرخ بازده تا بازخرید (YTC) باید به‌جای YTM محاسبه شود.

فرمول محاسبه YTC

مشابه YTM، اما به‌جای سررسید، تاریخ بازخرید در نظر گرفته می‌شود.

تأثیر بازخرید زودهنگام بر بازده سرمایه‌گذاری

اگر ناشر تصمیم به بازخرید اوراق بگیرد، سرمایه‌گذار ممکن است بازده کمتری نسبت به YTM واقعی دریافت کند.

بازده تا سررسید اوراق بدون کوپن (Zero Coupon Bond Yield)

تعریف اوراق بدون کوپن

این اوراق هیچ پرداخت دوره‌ای ندارند و سرمایه‌گذار فقط ارزش اسمی را در سررسید دریافت می‌کند.

نحوه محاسبه بازده این نوع اوراق

YTM=(FP)1n−1YTM = \left(\frac{F}{P}\right)^{\frac{1}{n}} - 1

که در آن:

  • F = ارزش اسمی
  • P = قیمت فعلی اوراق

مقایسه روش‌های مختلف محاسبه بازده

تفاوت YTM، Current Yield و YTC

  • YTM: بازده کل سرمایه‌گذاری تا سررسید
  • Current Yield: تنها سود سالانه نسبت به قیمت فعلی
  • YTC: بازده در صورت بازخرید زودهنگام

کدام روش برای سرمایه‌گذاران بهتر است؟

اگر سرمایه‌گذار قصد نگهداری اوراق تا سررسید را دارد، YTM مناسب‌تر است. اگر احتمال بازخرید وجود دارد بهتر است YTC بررسی شود.

تأثیر تغییرات نرخ بهره بر بازده اوراق

افزایش نرخ بهره معمولاً باعث کاهش قیمت اوراق و افزایش YTM می‌شود.

اوراق درآمد ثابت