عبور همزمان از ۲ چالش تحریم و کرونا یک راه حل بیشتر ندارد، آن هم «جهش تولید»

 در سال جاری با وجود تحریمهای اقتصادی، بیمهای جدی تحت تاثیر شیوع کرونا دامن گیر اقتصاد ایران شده است. یکی از شبهاتی که این روزها در فضای مجازی مطرح است، به دلایل  انتخاب شعار "جهش تولید" برای سال 99 بازمیگردد. یا به عبارت دیگر چه ضرورتی داشت که رهبری همانند سال گذشته مساله تولید را مساله اول و اصلی کشور معرفی کند؟ همچنین پرداختن به مساله تولید چقدر می‌تواند در حل مشکلات دیگر اقتصادی و معیشتی مردم و کشور مشکل گشا باشد؟ چه فرقی بین رونق تولید که شعار سال گذشته بود و جهش تولید وجود دارد؟ آیا به لحاظ زیرساختی و ظرفیتها، امکان جهش تولید در کشور مهیا است؟ در این بین با عباس علوی راد کارشناس اقتصادی برای بررسی این ابهامات به گفتگو نشستیم.

تسنیم: دلیل اصلی انتخاب عنوان جهش تولید برای سال 99 چه بوده است؟ در  حال حاضر اقتصاد ایران به دلیل اثرات تحریمها دچار یک رکود تورمی شده است یا این جهت گذاری متناسب با شرایط اقتصاد ایران است؟

علوی راد:بر اساس مبانی نظریه چرخه های تجاری،  نوسان در تولید و شکل گیری سیکلهای کم و بیش منظم رکود و رونق تولید در نظامهای اقتصادی در جریان زمان امری شناخته شده است. تا کنون پدیده رونق و رکود در اقتصادهای توسعه یافته و درحال توسعه تجربه شده است.

طبق مبانی چرخه های تجاری، وقتی سطح تولید چندین دوره در کمتر از سطوح بلند مدت خود بماند رکود کامل شکل می گیرد. در این شرایط هدف اول سیاست گذار اقتصادی بازگشت تولید به رشد بلند‌ مدت خود می باشد. 

لذا سیاست گذاری برای حرکت در مسیر افزایش تولید و جدا شدن از وضعیت رکود کامل گام نهادن در وضعیت "رونق تولید" است. نکته مهمی که باید به آن توجه نمود این است که قرار گرفتن در وضعیت رونق تولید تا رسیدن به سطح مطلوب تولید و رونق کامل هم متفاوت و هم زمان بر است‌. در واقع اقتصاد تحت رکود کامل که در مسیر رونق تولید قرار می گیرد به یکباره به سطح تولید ایده آل و وضعیت رونق کامل نخواهد رسید. در اینجا اگر سیاست گذار اقتصادی بخواهد به لحاظ زمانی مسیر رسیدن به سطح تولید ایده آل را سریع تر طی کند نیاز به "جهش تولید" دارد.

تسنیم: چه فرقی بین رونق تولید که شعار سال گذشته بود و جهش تولید وجود دارد؟

علوی راد: بر اساس مبانی کاملاً شناخته شده نظریه چرخه های تجاری در اقتصاد کلان، رونق تولید و جهش تولید مقوله های متفاوت اما همسو با هم در مسیر رسیدن به سطح تولید مطلوب هستند.

بدین لحاظ راهبرد رونق تولید به استفاده از ظرفیت های عظیم کشور برای افزایش سطح تولید و‌خروج از رکود  تاکید دارد و راهبرد جهش تولید به تسریع در به اوج رساندن تولید و رسیدن به سطح تولید ایده آل در کمترین زمان ممکن تمرکز می کند. 

به همین جهت راهبرد رونق تولید سال 1398 و راهبرد جهش تولید سال 1399 که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ارائه شده به لحاظ مبانی علمی کاملا مستحکم است.

علاوه بر این هر دو راهبرد رونق تولید و جهش تولید به لحاظ ضرورت و در اولویت قرار گرفتن در سالهای 1398 و 1399 حساب شده و قابل دفاع می‌باشند.

تسنیم: آیا به لحاظ زیرساختی و ظرفیتها، امکان جهش تولید در کشور مهیا است؟

علوی راد: راهبرد رونق تولید در سال 1398 در شرایطی مطرح شد که رشد اقتصادی کشور به دلایل مختلف از 3.9 درصد در سال 1396 به منفی 4.7 درصد در سال 1397 کاهش یافته بود. روشن است که خارج ساختن اقتصاد کشور از این وضعیت و‌ گام نهادن در مسیر بازگشت تولید به سطوح بلند مدت خود یک ضرورت غیر قابل انکار بوده است‌.

از سوی دیگر نگاهی به روند رشد تولید در فصول سال  1398 نشان می‌دهد تولید با شروع فصل پاییز به آرامی وارد مسیر رونق شده بود تا اینکه کشور در ماه پایانی سال 1398 همانند همه ی اقتصادهای دنیا تحت تاثیر تکانه شیوع کرونا ویروس قرار گرفت.

تسنیم: امروز کرونا به مشکلات پیشین اقتصاد ایران اضافه شده است، یعنی چالشهای جدید کرونایی به رکود تورمی ناشی از تحریم اضافه شده است. در این شرایط نیز انتخاب عنوان حهش تولید متناسب با شرایط کشور بود؟

علوی راد: نگاهی به پلتفرمهای کشورهای درگیر با شیوع کرونا ویروس برای مقابله با خسارتهای اقتصادی نشان می دهد رفع اختلال در زنجیره تامین تولید و برگشت هر چه سریع تر به سطح تولید قبل از کرونا جزء اهداف مشترک این کشورها بوده است.

 این پیش بینی وجود داشت که از بهار 99 به بعد اقتصادهای مختلف از کمند همه گیری خلاص شوند بر این اساس ضروری بود که برای تحقق رشد  عقب افتاده در سال 98 و همچنین  توجه به سیاست خروج از رکود، یک راهبرد جدید طراحی شود. به نظر می‌رسد که سیاست جهش تولید این امکان را دارد که به کشور کمک کند. با جهش تولید رشد عقب افتاده  اقتصاد کشور جبران می‌شد و همچنین ترمیم مشاغل آسیب دیده از کرونا با سرعت بیشتر انجام می‌شد. بر این اساس می‌توان انتظار داشت با تحقق جهش تولید هم رشد اقتصادی کشور ترمیم و هم سطح اشتغال در مرحله اول در شرایط قبل از کرونا و در مراحل بعدی به حالت مطلوب نزدیک شود.

در چنین شرایطی رهبر معظم انقلاب اسلامی راهبرد جهش تولید را به عنوان اولویت اول کشور در سال 1399 انتخاب نموده اند.

بنابراین راهبردهای رونق تولید و جهش تولید در سالهای 1398 و 1399 هم به لحاظ مبانی علمی و هم به لحاظ شرایط محیطی اقتصاد ایران کاملاً هوشمندانه و حساب شده انتخاب شدهاند.

تسنیم:با این اوصاف چگونه میتوان در شرایط تحریم جهش در تولید ایجاد کرد؟

علوی راد: بدیهی است که انقلاب اسلامی ایران در چهل سال گذشته همواره با تحربم مواجه بوده است. هرچند دو دوره تحریمهای دهه 1390 که به کشور ما تحمیل شده در دنیا بی سابقه بوده است.

تحریمهای دهه 1390 بر ممانعت در دست یابی کشور به درآمدهای ارزی و اختلال وسیع در ارتباطات مالی با شرکای تجاری متمرکز می‌باشد.

تجربیات برخی کشورها در یک قرن اخیر نشان می‌دهد در شرایط محدودیتهای ارزی تحمیلی یا مشکلات درونی نظامهای اقتصادی هنوز می‌توان در مسیر رشد قرار گرفت. 

تسنیم:‌با توجه به شرایط خاص کشور ما، برای جهش تولید در سال 1399، چه راهبردهای کوتاه مدتی روی میز تصمیم گیری قرار دارد؟

علوی راد: عبور از سیاست شکست خورده پول پاشی کور برای رشد تولید و اشتغال همچون سه دهه گذشته و اعمال سیاست "هدایت اعتبار" که مبانی و تجربیات بین المللی آن در دسترس است، باید در دستور کار قرار گیرد.

تمرکز سیاست هدایت اعتبار و ارائه مشوقهای دولت باید به کسب و کارهایی باشد که دارای سه ویژگی ضریب فزاینده تولیدی بالاتر، ضریب اشتغال بالاتر و وابستگی کمتری به واردات واسطه ای و ارز هستند.

همچنین رفع موانع سرمایه گذاری و بهبود محیط کسب و کار بخش خصوصی از طریق به کار گیری ظرفیتهای قانونی شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی (اجرای کامل 14 حکم ماده 11 قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار)، نظارت مستمر و جسورانه مجلس یازدهم بر تمرکز عملی و واقعی دولت فعلی روی جهش تولید در سال 1399 و گرفتار نشدن در چرخه تکراری رها سازی اقتصاد کشور توسط دولت های پس از جنگ تحمیلی در سال پایانی عمر خود و منتهی به انتخابات ریاست جمهوری هم جزو اقدامات ضروری است.

تسنیم: اگر قرار باشد به صورت مصداقی پیشنهادی برای جهت گیری دولت در این شرایط مطرح کنید کدام بخش اقتصاد مستعدتر ارزیابی تر می‌شود؟

علوی راد: به عنوان  مصداق  حمایت از سرمایه گذاری در بخش خدمات بهداشت و درمان غیر بالینی را پیشنهاد می کنم،‌ چراکه هم نیروی انسانی متخصص بیکار داریم و هم به نیروهای جدید نیاز داریم و هم برای موج بعدی کرونا و یا شوک های احتمالی مشابه بعدی آمادگی در این حوزه ضروری است.