می‌خواستند احمدی‌نژاد را بزنند، من را زدند

به گزارش پارس به نقل از تسنیم: آقای شمقدری دوره پرهیاهویی داشتید. مهمترینش هم خانه سینما بود در مورد مساله خانه سینما که به قدر کافی صحبت شده است و حرف های شما و مخالفتان را هم به قدر کافی شنیده ایم حالا دیگر نمی خواهیم یک پرونده قدیمی را دوباره باز کنیم. اما حتی اگر مساله خانه سینما را هم نادیده بگیریم دوره شما پر از جنجال و هیاهو بود.

این اختلاف نظر ها در سینمای ما مساله جدیدی نیست. اما مساله اینجاست که ما در این دوره به شدت دچار سو ءتفاهم بین مدیریت و سینماگران شدیم. خیلی ها خیال می کردند که ما ایستاده ایم تا جلوی کار آنها را بگیریم. گاهی اوقات ما پیشنهادهایی برای خود آنها می دادیم و آنها مقاومت می کردند و نهایتا سینما دچار جنجال و تنش می شد.

اگر نقدهای ما به « رسوایی» اعمال نمی شد، فیلم به شدت آسیب زننده می شد/فیلمنامه اولیه دهنمکی به جریان روحانیت ضربه می زد

مثال می زنم برایتان. درباره فیلم « رسوایی» آقای ده نمکی بسیار بحث شد، اگر فیلمنامه ای که آقای ده نمکی از ابتدا قرار بود بسازد، عینا ساخته می شد، خیلی مضر و آسیب زننده بود. در همان مرحله فیلم نامه ما به متن نقدهای بسیاری وارد کردیم و خوشبختانه اعمال هم شد. البته یک فیلم ساز هوشمند و عاقل، طبیعی است که وقتی می بیند، کارش در مرحله متن و فیلمنامه مورد نقد قرار می گیرد، در می یابد که ممکن است بعضی نقد ها مصلحانه و دقیق باشد و به آن ها دقت می کند. کما این که ایشان این کار را انجام داد و بالای ۹۰ درصد نقدهایی که به فیلمنامه وارد شد، را اعمال کرد و فیلمنامه را اصلاح کرد. فلذا دیدید این فیلم که می توانست موجب ضرر و زیان برای بسیاری از افراد شود و به جریان روحانیت، بنیان های اجتماعی و خود حوزه سینما آسیب بزند؛ با حساسیت، دقت، تعامل و جلساتی که به اشکال مختلف در آن بحث و گفتگو شد، توسط فیلم ساز اصلاح شد و کار به نقطه ی اعتماد و اطمینان رسیده شد و فیلم هم ساخته شد و مشاهده کردیم که با کم ترین حاشیه هم اکران شد.

گفتیم اسم « گشت ارشاد» را عوض کنند، اما نکردند و نتیجه اش را هم دیدند

البته گاهی وقت ها در فرآیند این بحث ها و گفت و گوها فیلم ساز تمرد می کرد، یا به تعبیر دیگر ما را دور میزد. این اتفاقات گاهی می افتد و خود این فیلم ها آسیب می دید. البته بخشی از این مساله هم بر می گشت به اینکه فیلم ساز ما به مدیر فرهنگی اعتماد نمی کرد. مثلا خاطرم هست که پیشنهاد اکید داشتم که فیلم « گشت ارشاد» اسمش گشت ارشاد نباشد. خب گاهی هست که شما ابزار چکشی داری و می گویی من اصلا مجوز نمی دهم تا اسم را عوض نکنید و گاهی اوقات هم پیشنهاد می دهی. من سعی می کردم رفتار اول را در دوره مدیریت خودم نداشته باشم. پیشنهاد دادیم و قبول نکردند و فیلم روانه اکران شد و متاسفانه مشاهده کردیم که فیلم، فیلم ساز و مردم که از دیدن فیلم محروم شدند همه آسیب دیدند.

نمی خواستیم محیط سینما پادگانی شود

نظر و گمانه ما مبتنی بر یک پیش بینی دقیق بود، مطمئن بودیم مشکل به وجود می آورد؛ فیلم ساز گوش نداد و ما به ناچار به خاطر این که نمی خواستیم محیط پادگانی باشد کوتاه آمدیم اما دیدیم که بالاخره آسیب دید. اما جایی که فیلم ساز به حرف ما گوش کرد، می توانم بگویم بالای ۹۰ درصد فیلم سازان نتایج شیرینِ کار خود را دیدند و متوجه شدند که این مسئله به نفعشان است و به فیلم جهت و ارتقای درستی داده شد.

تسنیم: یکی از اساسی ترین مشکلات در دوره شما در حوزه مستندسازی است. جریان جدیدی از مستندسازان جوان و انقلابی در این دوره به میدان آمدند و صدای بی رمق حضور فرهنگی و رسانه ای ایران در جهان را بلندتر ساختند. تولیدات تقریبا قابل توجهی هم در این چند سال از طرف مستندسازان با پیگیری خط آرمانی انقلابی ایران به خصوص در نقاط بحران زاده دنیا به وجود آمد. در همین دو سال بحران سوریه ما با ۲۶ مستند ایرانی مواجهیم، اما نکته مربوط به بحث ما این است که در این جریان، کسی را نمی توانیم پیدا کنیم که طبق سیستم مدیریتی شما رشد کرده باشد و کار کرده باشد. در مقابل با انبوهی از گلایه های از سوی همین مستندسازان انقلابی از نحوه مدیریت شما مواجهیم.

واقعیت این است که من معتقدم در مستندسازی هم دچار این معضل گسست با عقبه تئوریک و پشتوانه فلسفی و دینی هستیم. گاهی وقت ها تحت تاثیر یک کتاب، یک تصویر، یک فیلم، فیلمساز ما دچار یک انگیزش می شوند و حرکت می کنند و می روند فیلمی هم می سازند، چه بسا ممکن است اصلا مبانی آن منبع انگیزشی، خودش مشکل دار باشد.

راه شهید آوینی در « خان گزیده ها» مسیر خطرناکی بود

مستندسازی کار به شدت حساسی است. حتی من معتقدم که شهید آوینی هم زمانی که فیلم" خان گزیده ها" را کار کرد، مسیر خطرناکی را در پی گرفته بود. شروع این کار، بسیار خوب بود، به هر حال بخشی از جامعه ایرانی را به تصویر کشیده بود که به آنها ظلم شده بود اما این مسیر خطرناک بود، طبق تعریف فیلم، همه کسانی که مثلا صاحب کار هستند و کارگر دارند خان می شوند و همان مختصات را دارند. در حالی که ما در صدر اسلام هم داستان هایی در مورد زندگی پیامبر و حضرت علی داریم که آنها هم صاحب باغ و زمین بوده اند و کارگر هم داشته اند.

این که یک نفر فرایند کشاورزی را مدیریت کند و سیستم را هدایت کند؛ متفاوت است با مسیر سیستماتیک ظلم. یعنی الزاما خوانین، انسان های منحرفی نبوده اند. خان هایی از دوره قاجار داشتیم که هر ظلمی از دستشان بر می آمد انجام دادند، از طرفی خان هایی هم بودند که رفتند و مجتهد شدند. وقتی تاریخ را مرور می کنید خواهید دید که حتی پدر امام چنین جایگاهی داشته است یعنی افرادی داشته اند که در باغ ها و مزارعشان کار می کردند؛ تفنگچی داشتند.

اگر شهید آوینی همان مسیر را ادامه می داد دچار انحراف و ولغزش می شد

شهید آوینی اگر او می خواست همان فرایند فیلم" خان گزیده ها" را ادامه دهد؛ دچار انحراف و لغزش می شد. خوب شد که ادامه نداد و با شروع جنگ به سمت صحنه دفاع مقدس سوق داده شد. این را به این خاطر می گویم که بدانیم در مستندسازی کار چه قدر حساس است، اگر نسبت به معارف و مفاهیم خودمان، عمیق عمل نکنیم؛ در هر مقطعی امکان دچار شدن به لغزش، انحراف و تاثیرپذیری از اندیشه های وارداتی وجود دارد.

از این نوع گسست شما بگیرید تا گسست هایی که در پیوند این مستندها با دیگر بخش های مرتبط وجود دارد، مثلا وزارت امور خارجه، باید بخشی از این فعالیت های مستندسازهای ما را به عنوان یک بسته فرهنگی به مخاطب منطقه ای یا جهانی ارائه دهد، اما این کار نمی شود و این مستندها کارکرد پیدا نمی کنند.

نسبت بودجه به مطالبات در عرصه مستندسازی، یک به بیست است

اما در مورد رابطه مدیریت این دوره با مستندسازان و گلایه های همیشگی آنها، من فکر می کنم بزرگترین مشکلی که در حال حاضر وجود دارد این است که متاسفانه اعتبارات برای ساخت فیلم مستند، نسبت به مطالبات، بسیار کم است. ما در حوزه ی مستند، چالشی جدی داریم، متقاضیان تولید کار در عرصه ی مستندسازی بسیار زیادند. این مساله ظرفیت خوبی است اما اعتباراتی که ما می توانیم وارد عرصه ی ساخت مستند کنیم، نسبت به این نیازی که در جامعه ی مستندسازی وجود دارد، بسیار اندک است و بزرگ ترین مشکل و چالش ما همین است. حالا وقتی مستندساز می خواهد به خارج از کشور هم برود، که دیگر این هزینه ها چند برابر هم می شود و این کار را برای ما سخت تر می کند.

در مقابل این شرایط به ما گفته می شد که شما چرا از بودجه قسمت های دیگر فرهنگی کم نمی کنید که به سمت مستندسازی بودجه بیشتر بیاید. واقعیت این است که در بخش های دیگر ما فقط آنقدر نگه داشته ایم که حیات آن ها قطع نشود. مثلا اگر دیگر بخواهیم از عرصه تولید، تجهیز و یا بازسازی تجهیزات کم کنیم، آنجا دیگر از حیات کلا ساقط می شود.

لذا با این نگاه؛ بودجه ای که برای بخش سینمای مستند تخصیص داده می شود، نسبت به مطالباتی که هست؛ حداقل نسبتی در حدود یک به بیست دارد. یعنی در عرصه ی مستندسازی ما بیست برابر این می توانیم فعالیت کنیم اما بودجه به ما اجازه نمی دهد. بسیار تلاش کردیم تا دیگر دستگاه ها را وارد کنیم و آن ها را مشارکت دهیم، اما حتی دیدیم که صدا و سیما هم به دلایل نمی تواند در این مشارکت با ما همراهی داشته باشد. حتی از دستگاه های غیر سینمایی مثل وزارت خانه ها هم تقاضا کردیم. مثلا در رابطه با مستند های لبنان تلاش کردیم از دستگاه هایی که با لبنان همکاری می کنند، دستگاه های عمرانی و یا سیستم های تجاری کمک بگیریم که البته برای مستندسازی درباره کارهای خودشان کمک هایی هم گرفتیم اما نتوانسته ایم این مسیر را قانومند کنیم. نتوانسته ایم قانونی بگذاریم که دستگاه های دولتی موظف باشند که مثلا درصدی از بودجه ی فرهنگی و روابط عمومی خودشان را در اختیار مستندسازی قرار دهند. این حرف هزاربار گفته شده، استقبال هم شده، اما عملا اتفاقی نیفتاده. پیش بینی من این بود که اگر مصوب می شد، محقق هم می شد. اما عملا کسی پولی به ما نمی داد، مگر یکی دو موردی که به خاطر رابطه خوب مدیران این دستگاه ها اتفاق افتاد. به هر حال وقتی اعتباراتی که در اختیار شماست به نسبت تقاضایی که در حوزه مستند سازی وجود دارد، بسیار اندک باشد، با این شرایط اصلا نمی توان پاسخگو بود. خود به خود منجر به این می شود که اکثر مستند سازان منتقد وضع موجود باشند و حق هم با آن هاست.

خاطره شمقدری حزب اللهی مخدوش شد؟

تسنیم: آقای شمقدری ۴ سال شما در عالی ترین سطح مدیریت سینمای ما بودید و الان این دوران گذشته است و حالا به پایان این دوره رسیده ایم. فکر می کنم مهمترین تفاوتی که در مورد شخص شما اتفاق افتاده است این است: آن خاطره خوش شمقدری حزب اللهی در این چهار سال برای بچه های حزب اللهی و متعهد مخدوش شد. بعد از این چهار سال آن تصویر مطلوبی که این بچه ها از شما داشتند دیگر از دست رفته است و جای خودش را به یک مدیر بالانشین فرهنگی داده است. کسی که دیگر از ما نیست

این موضوعی که شما می گویید ناشی از چند اشتباه خاص این دوستان است.

فکر می کردند عصای موسی داریم و نداشتیم/ دوران معجزه ها تمام شده

مورد اول این است که تصور همه ی ما از یک مدیر انقلابی تصور غلط و ناشیانه ای است. خیلی از دوستان فکر می کردند ما عصای موسایی داریم و می توانیم معجزه کنیم. ما معجزه گر نداریم، ما سخت کوشی داریم، تلاش داریم، ابتکار و خلاقیت داریم، و این کاری بود که ما انجام دادیم.

بین خودم و خدای خودم آرامش خاطر دارم/کار خودم را انجام دادم

نکته دوم این است که عمده دوستان از فضای سینما و فضای فرهنگی هنری کشور شناخت دقیقی ندارند. من این حوزه را می شناختم. با شناخت آمدم وحالا که قرار است از این حوزه بروم، بینی و بین الله، بین خودم و وجدان خودم و خدای خودم آرامش خاطر دارم. احساس می کنم از هر تلاشی که باید در این عرصه می کردم، مضایقه نکرده ام. تدبیری که باید به خرج می دادم، داده ام و فکر می کنم به غیر از ضعف ها و خطاهایی که هر انسانی در هر مرحله ای از زندگیش دارد و طبیعت زندگی و ناگزیر است؛ کار خود را به خوبی انجام داده ام. در مواردی هم خدا لطف کرد و من بیش از آن چیزی که تصور می کردم؛ قدم برداشتم.

با بحران فهم سینما روبرو بودیم

چرا نگاه من این است و نگاه بقیه این نیست؟ برای این که من عرصه، ظرفیت ها و آدم های سینمای ایران را می شناسم. اما دوستانی که از بیرون این حرف را می زنند، این تصور دقیق را ندارند. مختصات سینمای ایران را دقیق نمی شناسند. نمی دانند چه جریانات و چه گروه های فکری ای در سینمای ایران وجود دارد. برآورد شفافی از وضعیت ظرفیت های فرهنگی هنری در سینمای ایران ندارند. من می دانم که فلان فیلم ساز واقعا فردی نیست که رویش بشود حساب کرد اما بقیه خیال می کنند که او کارگردان درجه یک سینمای ایران است. توان فرهنگی هنری او، واقعا آن چیزی که نشان داده می شود؛ نیست. صرفا بر اساس اتکا به موقعیت هایی من جمله موقعیت های مادی، در این رتبه قرار گرفته و اگر این موقعیت برای یک جوان دیگر اتفاق بیفتد؛ بسیار جلوتر از او قرار می گیرد، اما کسی این چیزها را نمی داند.

کسی از جریان بوروکراسی و از طرف دیگر مشکل شدید اعتبارات خبر ندارد. از جریانات فکری ای که در سینما وجود دارد، دخالت های جناح ها و گروه های سیاسی که در رقابت های سیاسی حاضرند از هر اتفاقی دستاویز بسازند برای این که حریف را از میدان به درکنند، کسی چیزی نمی داند. این ها واقعیت هایی است که وجود دارد. من هم با شناخت از مجموعه این موارد، احساس می کنم که به لطف الهی، گام های بسیار خوبی برداشته شده است. نکته بعدی این است که ما با بحران فهم سینما رو به رو هستیم. یک فیلم ساخته ایم که مثلا حرفی بزند در راستای حرف انقلاب، اما شمای برداشتی کاملا متضاد می کنید، و با نوعی تناقض رو به رو می شوید. این مساله کوچکی نیست، ما در سوءتفاهم ها در سینما زندگی می کنیم و این به شدت به ما ضربه زد.

ممکن است رفتار شما در داخل انقلابی به نظر برسد، اما در عرصه بین المللی به وجهه جمهوری اسلامی آسیب بزند

نکته بعدی به فرایند هایی بر می گردد که مناسبات کشور ایران را در داخل و خارج کشور تعریف می کند. برای مثال گاهی رفتار شما، ممکن است در داخل رفتار انقلابی به نظر بیاید و بخشی از جامعه از این تصمیم لذت ببرند، مثلا فیلمی توقیف یا فیلم سازی تنبیه شود. اما کمتر توجه دارند که این اتفاق در عرصه بین المللی چه آسیب هایی برای جمهوری اسلامی ایران در پی دارد. چه تصویر های منفی از جمهوری اسلامی ایران، می سازد. ما امروز در دنیایی زندگی می کنیم که اگر دو نفر در کنار میدان ونک فریاد بزنند؛ فردا در همه رسانه های دنیا پخش خواهد شد که در جمهوری اسلامی ایران، یک انقلاب خیابانی شکل گرفته است. ما امروز با این پدیده روبرو هستیم. شرایط امروز ما مانند پانزده یا سی سال قبل نیست.

پای اصول می ایستیم، اما خیلی از موارد ربطی به اصول نداشت

البته مفهوم این حرف، این نیست که به دلیل تبلیغات سوء دشمن، از اصول خود باز گردیم؛ قطعا اگربرضد اصولمان باشد؛ پای آن ایستاده و بهایش را خواهیم داد اما بعضی زمان ها اتفاقاتی می افتد که تصمیم ما ربطی به اصولمان ندارد و یک تصمیم موردی و قابل حل هست. می توان آسیب ها و فواید آن را با تدبیر مدیریت، ارزیابی وجمع بندی کرد و آسیب های آن را به حداقل رساند و نتایج مثبت موضوع را افزایش داد. این فرایند ها را مدیر متوجه می شود و کسانی که بیرون مجموعه هستند؛ حرکت های ظاهری قضیه را می بینند؛ به قضاوت می نشینند و تصور می کنند که مثلا آقای مدیر ترسیده و یا از مواضعش کوتاه آمده است؛ درحالی که واقعا اینگونه نیست. در هر عرصه اجرایی و نه به طور خاص فیلم سازی، اجرا و مدیریت اجرایی اقتضائات خاص خود را دارد. اقتضائات مدیریتی ایجاب می کند که گاهی وقتها تصمیماتی بگیرید که از جنس مصلحت اندیشی باشد. راه گریزی وجود ندارد.

رسانه های حزب اللهی فضای تخریب وحشتناکی علیه من به راه انداختند/ می خواستند احمدی نژاد را بزنند من را زدند

نکته آخر فضای تخریبی وحشتناکی بود که در رسانه ها و به خصوص رسانه های حزب اللهی مثل یک روزنامه مشهور در مورد من به راه افتاده بود. ظاهرا این افراد به این نتیجه رسیده بودند که باید احمدی نژاد را تخریب کرد و هر چیز و هر کسی که منتسب به او بود را بی نصیب نگذاشتند. هر چیزی را بهانه و دستاویز این تخریب قرار دادند و بی تقوایی هم در این رابطه و قضایا فراوان شد. اخبار دروغ نوشتند؛ اخبار و اتفاقات را تحریف کردند.

برای حفظ آبرو به سازمان سینمایی نیامدم

من اعتقاد داشتم که یک مدیر جمهوری اسلامی، به خصوص در حوزه فرهنگ، مخصوصا در سینما، اولین چیزی که با خدا معامله می کند، باید آبرویش باشد. من برای حفظ آبروی خودم به سازمان سینمایی نیامدم. آبرویی هم اگر هست؛ خداوند داده و من آن را تقدیم او می کنم تا راحت تر کار کنم. اگر به دنبال آبروی خودم بودم نباید این سمت را قبول می کردم؛ همچنان که افرادی بودند که این سمت را نپذیرفتند.

برایم مهم نبود که آبرویم چه می شود/ با خدا و امام و شهدا عهد بسته بودم

اگر نظام، نظام جمهوری اسلامی و نظام مقدسی است؛ کار در هر بخش جزئی جمهوری اسلامی هم مقدس است و در نزد خداوند اجر و قرب دارد. من معتقدم در بخش های حساسی مانند سینما اتفاقا این اجر بیشتر است. من با این نیت آمدم و برایم مهم نبود که آبرویم چه خواهد شد. آبرو را خداوند داده است؛ هر زمانی هم بخواهد؛ می گیرد. آنچه که برای من اهمیت داشت این بود که بر اساس آن رابطه ای که با خدا و عهدی که با امام و شهدا دارم؛ گام بردارم.

سایت های اصولگرا به « سی وسه روز» هم رحم نکردند/ مگر رهبری از این فیلم تعریف نکرد؟

متاسفانه کارهای خوب ما بیان و دیده نشد و حتی تخطئه شد. « سی و سه روز» فیلم بسیار خوبی بود. اگر ما طرفدار ولایت و رهبری هستیم؛ بارها در کلام ایشان به نیکی از این فیلم یاد شد. حداقل کاری که رسانه های طرفدار انقلاب باید انجام می دادند، تقدیر و تشکر از این فیلم بود. سایت ها و فیلم های اصولگرا به این فیلم هم رحم نکرده و به آن حمله کردند. امثال این فیلم که در این فرایند ساخته شده، بسیار است و یکی از اشخاصی که مصمم و پیگیر بود تا چنین فیلم هایی ساخته و تولید شود و به نتیجه برسد؛خود من بودم.

تیتر زدند که بعد از رفتن شمقدری ریل های سینما باید به جای خودش برگردد/ شاید یک سال دیگر بخشی از اتفاقات را بازگو کردم

چند وقت پیش یک روزنامه سینمایی تیتر زد که بعد از رفتن شمقدری؛" باید ریل ها به جای خود برگردد" . معنی این تیتر چیست؟ معنی این است که اتفاقی رخ داده است و نگرانند این اتفاق ادامه پیدا کند. این اتفاق ناظر به کجاست؟ فعلا صلاح نیست؛ اما شاید یک سال دیگر بخشی از این اتفاقات را به زبان بیاورم. ما حرفمان این بود که آن آینده ای که شما برای سینما و عرصه فرهنگی ایران طراحی کرد ه اید؛ مناسب نیست؛ حتما باید مسیر تغییر کند و ما این کار را انجام خواهیم داد و به تعبیر خودتان ریل گذاری جدیدی انجام خواهیم داد. این اتفاقات باید توسط رسانه ها شناسایی، دفاع و تشریح شود؛ جهت سینما باید به تعبیر رهبری، کلید پیشرفت کشور باشد. سینمای خنثی، سینمای بی هویت و بی ارتباط با اتفاقات جامعه فایده ای ندارد البته ما جلوی ساخت چنین فیلم هایی را نگرفتیم اما چنین سینمایی را نه تشویق و نه حمایت کردیم.