* هیچ وقت گزینه نخست‌مان دعوا و ستیز نبود…

به گزارش پارس ، به نقل ازفارس- احسان هوشیارگر: در طی هشت سال گذشته شاهد مدیریتی با تفکر اصولگرایی در سینمای ایران بودیم. محمدرضا جعفری جلوه در دولت نهم و جواد شمقدری رئیس سازمان سینمایی در دولت دهم هر دو از خاستگاه اصولگرایی برای مدیریت بر سینمای ایران انتخاب شدند اما در عمل عملکردی کاملا متفاوت با یکدیگر داشتند. جعفری جلوه مدیری فرهنگی بود که با کوله باری از تجارب مدیریتی برای مدیریت بر سینمای ایران انتخاب شد و جواد شمقدری فیلمساز منتقدی بود که همواره اظهار نظرهای تند و تیز او تا مدت ها سوژه رسانه ها بود.

در روزهای پایانی حضور جواد شمقدری در سازمان سینمایی در مصاحبه ای عنوان کرد که ای کاش در چهار سال اول هم او مدیر سینما بود تا این چهار سال سوخت نمی شد. به همین جهت و بهانه تفاوت نگاه و نحوه نگاه مدیریتی از سوی دو مدیر اصولگرا نسبت به سینما به سراغ محمدرضا جعفری جلوه که در تمام چهار سال گذشته سکوت کرده بود، رفتیم و وی برای اولین بار سکوت چهارساله اش را در گفت وگو با فارس شکست.

روز گذشته نخستین بخش از گفت وگو مشروح فارس با جعفری جلوه منتشر شد و امروز قسمت دوم و پایانی آنرا از نظر می گذارنید.

* دعوت از اعضای آکادمی اسکار با هماهنگی افرادی در درون دولت بود

دو انتقاد صریح در زمان شما شد، به طور مشخص درباره حضور اعضای آکادمی اسکار در ایران خیلی انتقاد کردند به شما و در قالب بیانیه ای که صادر شد گفتند برای چه این افراد بیایند به کشور با توجه به تهاجم فرهنگی که وارد کرده اند، مورد دوم که مشخصاً از شما انتقاد کردند اینکه چرا از جشن خانه سینما اینقدر حمایت می کردید، این هم بعد از مشکلاتی که با خانه سینما به وجود آمد مطرح شد، چرا این انتقادات در آن مقطع به وجود آمد؟

اولاً در قصة حضور پاره ای از اعضای آکادمی اسکار در ایران به دعوت خانة سینما، معاونت سینمایی نقشی نداشت. این اتفاق به دعوت مستقل خود مدیریت خانة سینما و بدون هماهنگی با ما صورت گرفته بود و جالب است با کسانی در درون دولت هماهنگ بود!

شما با این موضوع و حضور این افراد در کشور مخالف بودید؟

نکته مهم این است کسانی در درون دولت از این حرکت حمایت کرده بودند و دستی در این حرکت داشتند. کسانی که شاید در ظاهر ما را نقد می کردند ولی در درون خود از چنین رخدادی ناخشنود نبودند یا حداقل معتقد به بهره برداری هایی بودند که در نظر داشتند.

بعدها در دولت این جریان لقبی گرفت، و موصوف به یک جریانی شد که به لحاظ فرهنگی راه و رویه ای دیگر را می رفت و از نظر پاره ای از اصولگرایان رفتاری کاملا مغایر داشت، در واقع آن پنهان علنی شد. ضمن آنکه منتقدین آن روز دعوت از اعضای آکادمی اسکار، امروز مدعی لابی با اسکار هستند و خود را به دریافت جایزه اسکار مفتخر می دانند. این را باور کنیم یا آن را؟

* از جشن خانه سینما حمایت اختصاصی نمی کردیم بلکه یک مراوده طبیعی داشتیم

اما در خصوص قصة حمایت از جشن خانه سینما، باید بگویم که ما از جشن خانة سینما حمایت اختصاصی نمی کردیم. ما با خانه سینما یک مراوده طبیعی و بدیهی داشتیم. اولا خانه سینما یک تشکل پدیده آمده پیش از ما بود، میراثی بود از پیشنیان برای ما و عقل سلیم حکم می کرد در برخورد با چنین واقعیتی، رفتاری مدبرانه و عاقلانه و البته پشتیبانی ای هدایتگر داشت، نه رفتاری بازدارنده و تخریب کننده و تعارضی کاملاً صفر و صدی، اقتضائات آن ایام تلاش برای تاثیرگذاری موثر بر روند پیش روی خانه اصناف سینمای کشور یا خانه سینما بود و ما کوشیدیم از این پشتیبانی دریغ نکنیم و آن را با نگاه های سیاسی نیالاییم.

ما کوشیدیم همان روش و منش اخلاقی و مبتنی بر اصولی را که از آن یاد کردم در عمل اثبات کنیم. ممکن بود حتی این رویه مورد پاره ای نامهربانی ها قرار بگیرد و در نقطة مقابل طرف دیگر کاملاً در آن مسیری که ما شایسته می دانیم عمل نکند، این همان نقایصی است که ما نه عیب جویانه بلکه دلسوزانه آنها را گوشزد می کردیم و بی هیاهو می کوشیدیم بر آنها غلبه کنیم، یعنی عیب ها را بپوشانیم و حسن ها را بیفزاییم که در این زمینه معتقدم توفقیات قابل اعتنایی حاصل شد. اما بپذیرید وقتی یک مدیریت در صحنه عمل توسط پشتیبانان خود یاری نمی شود و تنهاست، طبیعی است که توسط طرف مقابل هم کاملا به رسمیت شناخته نشود. اهالی سینما خیلی مراعات ما را کردند که بیش از این با ما واگرایی نکردند بویژه دو مدیرعامل آن دوران خانه سینما که حرمت نگاه میداشتند والا آن رفتاری که در پاره ای از بخش های دولت نسبت به ما اعمال می شد باید به آنها جسارت بیشتری برای واگرایی و گریز از مرکز و برای رفتار مغایر و مقابل می داد.

* برخی رفتارهای فراقانونی خانه سینما در پایان دوره ما معلوم شد

در دوره شما تعامل خوبی با خانه سینما برقرار شده بود. اما در خصوص این نکته که خانه سینما دارای اشکالات حقوقی و مالی است این موارد برای شما معلوم بود؟

فهم اینکه بعضی از اقدامات مغایر ناشی از پاره ای مقررات و قواعد است، اتفاقاً در پایان دوره ما معلوم شد و مسئولان بعدی هم به نحوی از اقداماتی که ما در ۶ ماهه آخر نسبت به اتقافاتی که در خانه سینما رخ داده بود، داشتیم، روخوانی کردند.

* در همان ماه های آخر ۸۷ مشخص شد تغییراتی در اساسنامه خانه سینما صورت گرفته…

دقیقا چه روندی طی شد؟ چرا که بیان این مسایل می تواند خیلی واقعیت ها در خصوص مساله خانه سینما را روشن کند.

اولاً در دوره ما فعالیتهای خانه سینما مبتنی بر همان اساس نامه هایی که مبنای کار بود و کمترین فاصله را با اساسنامه های تراز و به تعبیری متناسب و قاعده مند داشت، صورت می گرفت. ناظر مالی، نظارتش جاری بود. وابستگی خانه سینما به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معین و مشخص بود، تعهداتی که صنوف می بایست در احترام به موازین قانونی و قانون اساسی و مقدسات کشور معمول می داشتند، معین و مشخص بود. اتفاق چندان سهمگینی هم رخ نداده بود که رفتاری دیگر را از سوی ما طلب کند. حتی وقتی که آن ساختارشکنی و عبور از پاره ای از حدود در اصلاح آخرین اساسنامه در انتهای سال ۸۷ صورت گرفت که برای ما در آن اواخر مشخص شد و دریافتیم که از مدتی قبل بدون اطلاع ما جمعی مسیری خاص و اقداماتی را پیگیری می کردند. از جائی برای ما معلوم شد که اتفاقاتی در حال وقوع است لذا از عزیزان خواستیم که اساسنامه ی اصلاح شده از نظر خود را ارائه کنند چون می بایست مراحل قانونی را طی نماید، این اساسنامه به دست ما رسید و مطالعه آن برای اولین بار مشخص کرد این اساسنامه و اساسنامه های قبل کجا از اصول قانونی تخطئی کرده است.

بنابراین برای اولین بار در زمان شما مشخص شد که در اساسنامه خانه سینما تغییر ایجاد شده است؟

به گمان خودشان تصور کرده بودند با یک مجمع عمومی می توانند چنین اصلاحاتی را اعمال کنند و با ثبت در اداره ثبت شرکتها مسئله تمام است. در گذشته اصلاحاتی اتفاق افتاده بود ولی به دلیل اینکه آن اصلاحات، اندک یا کم مساله و غیرمحرک بودند شاید از نظر پنهان مانده بود و مدیران هم چه در دوره های قبل از ما و چه در دورهء ما در همان چند مورد کوچکی که اتفاق افتاده بود تصوری جز این نداشتند و احساس حرکتی غیرقانونی را نکرده بودند. اما وقتی که اقدامات تا اندازه ای محرک شد و مصادیق، مصداق هائی قابل اعتنا بود، مثلاً حذف ناظر مالی گماشته شده از سوی وزارت ارشاد، حذف موارد مربوط با قانون اساسی که جنبه های سیاسی و آرمانی را مورد اشاره قرار می داد، حذف چرخة منتهی به تصویب در شورای فرهنگ عمومی و حذف وابستگی این تشکل به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ اینها مواردی بود که حساسیت برانگیز شد.

* در چندین نامه بازگشت به اساسنامه درست را خواستار شدیم

وقتی ما اینها را مطلع شدیم به صراحت به دوستان طی چند مکاتبه که موجود است و مدیران بعد از ما به دلایل مختلفی آن را بر روی سایتها گذاشتند و در معرض عموم قرار دادند، انعکاس دادیم البته مدیران مذکور، اول کوشیدند دورة ما را دورة منفعلی معرفی کنند ولی بعد اشاره کردند اگر برخوردی هم صورت گرفته از همان دوران آغاز شده، یعنی ما را عامل برخورد معرفی کردند بهرحال دلایل هر چه بوده مکاتبات در دسترس عزیزان هست. در چند نامه به هیات مدیره خانه سینما و اداره ثبت شرکت های مربوط به دستگاه قضایی. ما به صراحت به روند طی شده اعتراض کردیم و بازگشتن به متن اصلی و درست و اقدام متناسب را خواستار شدیم.

* هیچ وقت گزینه نخست مان دعوا و ستیز نبود…

جالب است در آخرین مکاتبه اداره ثبت شرکتها، وقتی در پاسخ ما که چرا شما یک روند برخلاف اساسنامه قبل را ثبت کرده اید در صورتی که در اساسنامه قبلی مشخص بوده است که می بایست به تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای فرهنگ عمومی برسد تا مصوب تلقی شود، اداره ثبت شرکتها اعلام کرد شما دو راه در پیش دارید، یا به دستگاه قضایی شکایت کنید، تا آنها با صدور حکم و ابلاغ به ما، ما را وادار به تغییر کنند، یا اینکه بنشینید با خانه سینما و مدیران و مسئولان آنجا توافق کنید، اساسنامه توافق شدة جدید برای ثبت مجدد بیاید و جایگزین متن دچار آسیب و اشکال قبلی شود، یعنی یا شکایت و به تعبیری ستیز و دعوا و یا همراهی و صمیمیت و رسیدن به تفاهم و چیدن میوة مطلوب. طبیعی است دَعب ما اولی نبود، ما هیچ وقت گزینة نخست مان دعوا و ستیز و فضاسازی ها علنی و ایجاد هیاهو و غوغا نبود لذا در کمیته ای مشترک برای رفع مشکل و حل مسائل نشستیم.

یعنی اراده شما بر تفاهم قرار گرفت؟

جلسات کارشناسی متعددی برای اصلاح اساسنامه صورت گرفت به نتایج بسیار خوبی هم رسیدیم اما زمان از ما دریغ شد. که اگر زمانی در اختیار داشتیم آنها را به نتایج تثبیت شده مطلوبی می رساندیم. و شاید اگر مدیریت بعدی می خواست و می توانست مسئله بر همان سیاق به نتیجه می رسید که هم خواستن لازمه کار بود و هم توانستن که به اعتقاد من هم نخواست و هم نتوانست.

شما هنوز هم ناگفته هایی دارید؟

ناگفته ها بسیار است و این ها که بعد از چهار سال سکوت عنوان کردم تنها بخش اندکی بود از آن همه ناگفته.

* تمامیت خواهی، حذف رقیبان، سهم خواهی فراتر از حق خود و… رویه خوبی برای سینمای کشور نیست

- شما در این شرایط آینده سینمای ایران را چطور پیش بینی می کنید؟ توصیه تان به مدیر امروز سینمای ایران چیست؟

به اعتقاد من در پی این راه طی شده طولانی و این سعی و خطاهای انجام گرفته بسیار و اعمال شیوه مدیریت های متفاوت، حتما عبرت هایی حاصل شده است. و همه این را فهمیده اند که این سفره، سفره ای است برای همه. یعنی تمامیت خواهی، حذف رقیبان، سهم خواهی فراتر از حق خود و فقدان فداکاری، جائی ندارد و این رویه خوبی برای سینمای کشور نیست، سینمایی که سینمای نجیبی ست علیرغم این همه دردها و رنج ها، سینمایی ست تولیدگر آثار ارزشمند و تاثیرگذار و متفاوت در جهان؛ سینمایی ست به قدر مقدور معرف مختصات و فرهنگ و هویت ایرانی و اسلامی؛ سینمایی ست انسانی و اخلاقی، خانواده گرا؛ علیرغم ضعف ها برخوردار از حسن های بیشمار و بسیار؛ این برای چنین سینمایی متناسب نیست گمان می کنم این را اهالی به حداکثر دریافته باشند.

* هیچ کس حذف شدنی نیست…

هیچ کس حذف شدنی نیست، تجربه های افراطی نشان داد که امکان حذف رقیبان وجود ندارد. نه تندروهای اصلاح طلب توانستند و نه تندروهای اصولگرا. هیچ تندروی به نتیجه نرسیده است و نخواهد رسید، یک اعتدال لازمة کار است. تجمیع خردمندان این دو طیف فکری، فرهنگی و سیاسی، تجمیع عقلا، که یک بار هم شده واقعا به نفع جمعی سینما فکر کنند، به نفع جمعی در عرصه اقتصادی و حیطه فرهنگی و جایگاه اجتماعی سینما، یک بار هم همه به وجود یک فضای امن برای اعمال برنامه های تاثیرگذار تحول بخش در زیرساخت های سینما فکر کنند، هیچ یک از این اقدامات بدون یک فضای امن در حد مطلوب مقدور نیست. ما کارهایی کردیم اما در یک فضای لغزنده، البته حداکثر تلاش را کرده بودیم که آرامش پدید بیاید، و فضا به حداکثر مقدور آرام بود، اما بپذیریم که بسیاری از گذرگاه ها لغزنده بوده و بسیاری از پشتیبانی ها وجود نداشت. بسیاری از درخواست های بنده برای جذب منابع بیشتر برای سینمای کشور در دستگاه اجرایی توسط رقیبان عقیم می ماند و این را افتخار خود می دانستند.

* اگر فضا امن تر بود و امن تر باشد قطعا مدیریت می تواند موثرتر عمل کند

علی رغم این همه مسائل کارهایی کردیم اما بپذیریم اگر فضا امن تر بود، و امن تر باشد قطعا مدیریت می تواند موثرتر عمل کند و بایسته ها و شایسته ها را در دستور کار خود قرار دهد. اگر قرار باشد توصیه ای به عزیز امروز در صحنه سینمای کشور داشته باشم این است که وسط بایستد؛ البته باید توش و توان وسط ایستادن را داشته باشد، چون وسط ایستادن یعنی در معرض ضربات بیشتر واقع شدن، کسی که وسط می ایستد ممکن است از هر دو سو آسیب ببیند. اما تا وسط نایستیم نمی توانیم هر دو طرف را همزمان و در یک فرصت برابر به صحنه بکشانیم.

* تاکید بر منافع مشترک، تا بر نقاط تقابل یا تضادها می تواند گره گشا باشد

-مدیریت امروز سینما میتواند در این راه و میدان مبارزه ای که برای او تدارک دیده شده به خوبی از این صحنه بیرون بیاید؟

تاکید بر منافع مشترک، تا بر نقاط تقابل یا تضادها می تواند گره گشا باشد. می توان از درد مشترک سخن گفت، این درد مشترک چهره ها و جلوه های مختلفی دارد. یکی از دردهای مشترک این است که چرا نباید سینمای موثر و گره گشای ایرانی و اسلامی در هیبت و هیات کیفیتی فراتر از آنچه که تا امروز رفته و توانسته به مخاطبین سراسر عالم عرضه شود؛ برود و بر جانها بنشیند، سینما یک زبان جهانی است چرا از این زبان جهانی برای فرهنگ، تاریخ، تمدن، تفکر و آرمان مشترک مان بهره نبریم؟ آیا ما فاقد ارزش های مشترک هستیم؟ آیا ما فاقد خاستگاه هویتی مشترک هستیم؟ آیا ما از تمدن چندگانه برخورداریم؟ آیا میراث فرهنگ و هویتی ما و دیگر ارزش های فرهنگی ما میراث مشترک نیست؟ ما با ملل دیگر میراث مشترک داریم چه رسد به خودمان. اینها نکات اشتراکی است که می توان آنها را بیان کرد. اینها ریل گذاری های واقعی در عرصه سینما است نه ادعای ریل گذاری، که بیشتر به جنگ و دعواهای قبیله ای شبیه هست تا هر اقدام مدبرانه و حکیمانه و ماندگار دیگری. سخن از ارزش های مشترک، سخن از تاریخ و تمدن مشترک است، سخن از سینمایی است که می بایست در هیات و هیبت سینمای ملی این سرزمین به جهان عرضه شود، و این نمی شود مگر به شرط آنکه همه اهالی را بر سر منافع مشترک این سینما بنشانند.

من به عنوان مثال عرض می کنم ما سه پروژه بزرگ سینمایی را با هزینه ای بین ۵ تا ۱۰ میلیارد در دستور کار خود داشتیم. بنا بود هر سه پروژه تولید شود. توسط سه گرایش فکری، فرهنگی و سیاسی و برای من این یک انتخاب بود تا به همه بگویم همه بر سر این سفره هستند. کسی که فیلم « روز رستاخیر» را خواهد ساخت، کسی که فیلم « ملک سلیمان» را می سازد و کسی که فیلم « راه آبی ابریشم» را در دستور کار دارد. سلیقه های متفاوت، گرایش های مختلف و چه بسا رقابت های بسیار جدی فی مابین اهالی این جمع و آن جمع. من می خواستم به جماعت بگویم بر سر منافع جدی این سینما همه باید از سهم برخوردار باشند و اگر حمایتی است شامل حال آنها می شود. اگر در صحنه عمل اتفاقات به گونه دیگری رخ داد من جمله در مورد فیلم « روز رستاخیر» این برمی گشت به اعمال سلیقه تند و خاصی که در یک دوره ای در فارابی اتفاق افتاد و اجازه نداد که ما بتوانیم از آن اثر حمایتی که بایسته است انجام دهیم. اما بنای ما این بود، این به معنی اعلام شفاف رویه و رفتار بود. همه مشترکند بر سر این سفرة فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نه فقط اینان و یا آنان. اتخاذ این رویه دعوت به منافع مشترک و دعوت به ارزش های مشترک و به میراث فرهنگی مشترک، می تواند برای مدیریت سینمای کشور بسیار موثر باشد به ویژه تاثیراتی که این سینما می تواند در عرصه دیپلماسی فرهنگی برجا بگذارد.

* قصد تغییر رضا داد را نداشتم…

شما اشاره به اعمال سلیقه ای تند و رویه ای خاص در یک دوره مدیریتی فارابی داشتید آیا این به دوران آقای شاه حسینی مربوط نیست؟ براستی شما با این رویه اصول گرایانه معتدل چگونه به این انتخاب رسیدید؟

تمام کوشش من بهره برداری حداکثری از نیروهای موجود بود و قصد تغییر آقای رضا داد را نداشتم، اما نقدهای سنگین بیرونی و مطالبات کاملاً محسوس و تند پیرامون بعضاً توان فرسا می شد. حتی در برهه ای تصمیم گرفتم خودم صحنه را ترک کنم و تن به پاره ای از این روندهای تحمیلی ندهم.

*فکر می کردم شاه حسینی نسبت به مشی و منش محوری مدیریت سینما، هماهنگ عمل خواهد کرد

- یعنی اینکه گفته می شود مجید شاه حسینی مدیر تحمیلی به شما بود، صحت دارد؟

نه، مطلب را نباید اینطور توصیف کنیم. علاقه ای ندارم که اینطور بیان شود، اما چیزی که می دانم این است که ایشان متعلق یا به نحوی نماینده یک نگاهی بود که نقدهایی تند از سینما و مطالبات بسیار سنگین و گاه نامقدوری را از مدیریت این عرصه برای تحولات سریع و صریح در سینمای کشور داشت. من ناگزیر به پاسخگویی به لااقل بخشی از این مطالبات بودم و از آنجایی که در یک محاسبه و خلوت با خود احساس کردم که تکلیف من ترک صحنه نیست بلکه ماندن، ایستادن و ادامه دادن است، ماندم هر چند با بازیگرانی متفاوت از آنچه در ذهن خود می پنداشتم. البته این را هم باید عرض کنم که گمانم در به صحنه آمدن آقای شاه حسینی این نتیجه حاصله نبود. فکر می کردم از آنجایی که بنده ایشان را به صحنه فرا می خوانم، ایشان نسبت به مشی و منش محوری و مبنایی مشفقانه و اقناع گرانه موجود در مدیریت سینمایی کشور، هماهنگ عمل خواهد کرد و ما می توانیم، هم از آن نقدها و مطالبات سنگین عبور کنیم و هم با هم افزایی دامنه جدیدی از امکانات را بیفزاییم. به هر حال در خودم اینگونه می اندیشیدیم، اما در عمل مسیر کاملاً متفاوتی پیش آمد. سیاقی که آن بزرگوار دنبال کرد از جنس دیگری بود که من هرگز نه آن را تجربه کرده بودم و نه آن را مطلوب می دانستم.

* هیچ سینماگری حق ندارد با اثر و محصول خاص خود مقبولیت سینمای کشور را آسیب بزند

- خب از این مبحث بگذریم و به این نکته اشاره کنیم که متاسفانه الان شرایط سینمای کشور به گونه ای شده که سهم خواهی فرهنگی خیلی زیاد است، اخیراً یکسری اظهارنظرهایی دیدیم مبنی بر حذف بخش ممیزی از بدنه ساخت و نمایش فیلم. شما ۴ سال پیوسته با حق نظارتی حاکمیت و دستگاه جمهوری اسلامی ایران کاملا سروکار داشتید می توانیم این انتظار را داشته باشیم که حکومت از حق نظارتی و حاکمیتی خود بگذرد و بگذارد همه چیز را به عهده اندیشة یک فیلم ساز یا واقعاً این موضوع باید به صورت کنترل شده باشد؟

عرصه به تعبیری چالش و تقابل ظاهری حقوق اهالی یعنی حقوق مردم و تکالیف حاکمیت است گاه ما می توانیم حقوق مردم و تکالیف حاکمیت را به نحوی بیان و تفسیر کنیم که در چالش حداقلی با یکدیگر باشند و دعوای چندانی بر سر مساله صورت نگیرد. گاه قصه به گونه دیگری است، پاره ای از سینماگران از حقوق خود سخن می گویند، در طرف دیگر حاکمیت تکالیفی دارد در قبال جامعه و من جمله در قبال خانواده های همین هنرمندان و خود این هنرمندان. جامعه کسان دیگر نیستند، همه متعلق به جامعه هستند، حتی حاکمان. این هر دو می بایست مدنظر باشد، هم حقوق اهالی یا حقوق مردم، حقوق بخش خصوصی، حقوق هنرمندان و مولفان که دوست می دارند ایده ها و اندیشه ها و آثار خلاق خود را به صحنه بکشانند و عرضه کنند و هم تکالیف حاکمیت یا تکالیفی که بر عهده مدیران است، نه می توان از این گذشت و نه از آن. اما می توان آنها را در یک تعامل، به یک برآیندی منتج کرد که نمایندگی کند هم حقوق اهالی را و هم تکالیف حاکمیت را.

من در یک مقطعی برای قضاوت درباره پاره ای از آثار سینمایی که از نظر خود آنها را مضر به حال جامعه می پنداشتم و شاید از نظر سازنده فیلم به نحو دیگری بود، کار را به هیات منصفه ای سپردم. ۱۵ نفر از نخبگان سینمای کشور را دعوت کردم، و از آنها خواستم که شما این فیلم را ببینید و درباره آن بگویید که آیا نمایش آن برای سینمای کشور مفید است یا مضر؟ نفع فقط نفع تولیدگر فیلم نیست، یکی دیگر از نفع برندگان از تولیدات سینمای کشور خود سینمای کشور است، ایا این اثر سینمایی موجب بدنامی سینمای کشور می شود یا برعکس؟ آیا مشروعیت سینما را در نزد مردم افزایش می دهد یا کاهش؟ آیا مقبولیت آن را آسیب می رساند یا ارتقا می بخشد؟ هیچ سینماگری حق ندارد با اثر و محصول خاص خود مقبولیت سینمای کشور را آسیب بزند. او به این اندازه مختار و مجاز نیست که خود شخصاً سود ببرد اما به یک جمعیتی فراگیرتر از خود آسیب برساند. اینکه این اثر کجا با این منافع جمعی در تضاد است یا همراه، ممکن است به انتخاب شخص و مدیریت صحنه عمل نباشد و به سلیقه فردی او صورت نگیرد به همین دلیل ما یک هیات منصفه را فراخواندیم و دوست می داشتیم این تجربه را ادامه دهیم. من می خواستم برای پاره ای از آثار مساله ساز چنین گزینه ای را دنبال کنم که توسط خود خردمندان سینما و دوستان سینماگر اعم از تهیه کنندگان، کارگردانان و فیلم نامه نویسان در مورد آثار مربوط سنجشی صورت گیرد و مبتنی بر چنین مشورتی و چنین قضاوتی صحنه را تربیت و تمشیّت کنیم و پیش ببریم. درباره یکی دو اثر اتفاق افتاد اما به دلیل ناشکیبایی ها و یا پاره ای احتیاط کاری ها یا به تعبیری محافظه کاری ها یا حتی شاید بعضی رویه های معارض این روند دچار آسیب شد.

اما چنین ایده هایی شدنی است می توان حقوق مردم و تکالیف حاکمیت را به هم نزدیک کرد و به یک تفسیر با حداکثر اقناع گری دست یافت و ساختار و شاکله ای را از این میان برگرفت که حاوی این انرژی های افزاینده طرفینی باشد، هم نمایندگی کند حقوق اهالی را و هم نمایندگی کند حقوق حاکمیت را. اصلاً به همین دلیل در شورای پروانه ساخت از گذشته دو نفر از اهالی سینما در کنار چند نفر از کارشناسان انتخاب شده از سوی مدیریت سینمای کشور حضور داشته اند تا آن دو نفر بتوانند حقوق اهالی را نمایندگی کنند و از گذشته به این مساله فکر شده اما اگر در مرحلة عمل دچار آسیب بوده می توان آسیب شناسی کرد و این دغدغه را امروز به ساختاری تبدیل کرد که نه حقوق اهالی آسیب ببیند و نه اصل ممیزی منتفی شود، چون هیچ عرصه ای در جهان ما فاقد ممیزی و فاقد استاندارد نیست. ممیزی یعنی تطبیق با استاندارد، ممکن است از این کلمه در فضای فرهنگی و اجتماعی تعابیر دیگری صورت گرفته باشد یا این لفظ را خوش نداریم، اما این را بپذیریم این یعنی تطبیق با استاندارد. چگونه است ما از مصرف مواد غذایی استاندارد خشنود هستیم اما از مصرف کالای فرهنگی استاندارد ناخشنود؟ اما اینکه ملاک های اثر فرهنگی استاندارد کدام است؟ این می تواند با تشریک مساعی نگاه ها را به هم نزدیک کند و به حداکثر تفاهم برساند. در اتاق های دربسته می توان آیین نامه نوشت، امّا نمی توان آنرا در فضای باز و بدون تعامل جاری ساخت.

تجربه های افراطی و تفریطی در نوشتن آیین نامه ها باید امروز مدنظر باشد و فهم اینکه مدیریت فرهنگی ممیزی محض نیست، بلکه بسترسازی ست، پشتیبانی ست، هدایت گری و حمایت نیز هست.

به دلیل همین استانداردسازی بود که شما هیچ وقت در دوره ۴ ساله خودتان اعتقادی به افزایش تولید فیلم نداشتید و معتقد بودید سقف تولید سینمای ایران نهایتاً ۵۰ تا ۶۰ فیلم هست؟

واقع گرایی این را حکم می کند نمی گویم این مطلق است و همین است و بیش از این نیست. اما براساس واقعیات، این تعداد قابل افزایش است. واقع بینانه باید از طرح افزایشی سخن گفت. حجم فضای نمایش کاملاً در تعداد آثاری که می بایست ساخته شود تعیین کننده است. به همین دلیل در آن دوره تعدادی آثار ویدیویی یا آثاری که در قاب ویدیو ساخته شدند و نتوانستند اکران متناسبی داشته باشد و ظاهراً تبدیل شدند به آثاری که گویی پشت اکران مانده اند بگونه ای که برخی خواستند از آنها به عنوان فیلم های توقیفی یاد کنند و لیست های بلند و بالا بیرون دهند حال آنکه بسیاری از این آثار فیلم های تلویزیونی بودند یا فیلم های ویدیویی یا فیلم هایی که از گذشته هم در چرخه اکران نمی گنجیدند. مثل فیلمهای هنری مخاطب خاص و جشنواره ای، فیلم های کودک و نوجوان که متاسفانه سالهاست از گردونه اکران خارج شده اند و هنوز یک چرخه اکران مناسبی ندارند حتی علیرغم تلاش هایی که ما کردیم. به هرحال اینها مازاد ظرفیت اکران بودند و دلیل تولید آن آثار بیشتر به خاطر رونق تولید بود. همین واقعیت نشان دهنده این مساله است که حجم آثار برای اکران حدی دارد و با همة تدابیر پیچیده ای که به کار برده شده است مثلا اختصاص اکران تک سانس یا دو سانس یا صرفاً یکی، دو روز در هفته، که این نیز خود یک آسیب دیگر است. باز هم عدد نهایی چندان بزرگ نیست.

اینها واقعیت است آن همه برنامه ریزی و آن نحوه تدابیر کمی و کیفی برای آثار منتهی به اکران به دلیل همین واقعیات مربوطه بود، تعداد سالن های سینما، وضعیت پخش، توان پخش کنندگان، قدرت و گستره تبلیغات اصلاً نگاه حاکمیت در حمایت از تولید یا حمایت از اکران که ما به تدریج این نگاه را از حمایت صرف از تولید به سمت حمایت از پخش بردیم و آرام آرام طرح حمایتی اکران را به صحنه آوردیم که خود آن هم پیچیدگی های بسیار داشت و چالش های فراوان. کسانی به نام سینمای صرفاً تجاری مخالف حمایت از فیلم های فرهنگی در طرح حمایت از اکران بودند و می گفتند بگذارید فیلم ها خود در این جنگ واقعی سهم خویش را به دست بیاورند نه با سیاست های حمایتی. کسانی در این سو و کسانی در آن سو علیرغم این با یک سیاست تدریجی کوشیدیم حمایت صرف از تولید را به سمت حمایت از اکران ببریم و سالهای آخر، طرح حمایت از اکران به صحنه عمل آمد و اجرا شد و مهمترین دستاوردش، اکران همزمان فیلم در تهران و شهرستان ها بود که تاثیرات بسیار مطلوبی در وضعیت اجتماعی و اقتصادی سینما گذاشت و کپی حمایتی ای که سینما شهر در اختیار پخش کننده یا تهیه کننده قرار می داد این امکان را فراهم می کرد که فیلم نه فقط در تهران بلکه همزمان در تعدادی قابل توجه از سینماهای کشور به نمایش درآید. یا سیاست های حمایتی دیگری که در تبلیغات اتفاق افتاد و موارد دیگری از این دست.

با همه این تدابیر باز هم ظرفیت اکران واقع بینانه در کشور چندان بزرگ نیست مگر اینکه اتفاق تعین کننده ای در تعداد سالن های سینما و رغبت مردم برای آمدن به سالن سینما صورت بگیرد. که البته آن هم قابل برنامه ریزی است و آن را من منتفی نمی دانم ولی بازه زمانی طولانی تر و فرصت و امکانات ویژه تری را طلب می کند. به عنوان مثال و در این میان ایده بن کارت سینما بود که ما در آن اواخر طراحی کردیم و نیازمند بنیه مالی بود تا بتوان با شارژ کردن میزانی در کارت سینما از سوی معاونت سینمایی و میزانی هم از سوی دیگر دستگاه هایی که طیفی از مردم و مخاطبین را در اختیار دارند مثلاً کارمندان شرکت نفت، کارمندان وزارت صنعت و معدن، کارمندان شهرداری ها، کارگران پاره ای کارخانجات، اساتید و معلمان مراکز آموزشی و دانشگاهی کشور، فرهنگیان، دانش آموزان و دانشجویان. آن کارت را تعریف کردیم که با شارژ همزمان مبلغی از سوی معاونت سینمایی و مبلغی از سوی دستگاه حمایت گر مورد اشاره و خود فرد که میزانی از مبلغ را پرداخت می کرد کارساز شود تا این چرخه بهتر بچرخد و به تعبیری به تعداد سینماروهای کشور افزوده شود. اما می دانید افزایش سینماروهای کشور نه با بن کارت کاملاً محقق می شود، نه با سیاست های صرفاً حمایت از پخش، بلکه با فیلم خوب ارزشمند جذاب و مخاطب پسندی که در دو وجه اقتصادی و فرهنگی استاندارد باشد انرژی می گیرد والا فیلم ارزشمند فرهنگی که مخاطب را دعوت نمی کند به دیده شدن، همچنان در حاشیه می ماند. بهرحال ارتقاء فرهنگی و رونق اقتصاد سینما لوازم بسیار نیاز دارد در واقع آن سه ضلع فیلم خوب، سالن خوب، اکران خوب، همان سه ضلعی که قبلاً اشاره شد که باید در دستور کار باشد.

* ماموریت چهارساله اربابی تمام شده بود

-در ماه های پایانی حضور شما به یکباره شاهد رفتن آقای اربابی از اداره کل نظارت و ارزشیابی بودیم اما هیچوقت دلیل واضحی برای آن عنوان نشد؟ دلیل رفتن آقای اربابی در ماه های ابتدایی سال ۸۸ چه بود؟

نزدیک شدن به پایان دوره چهار ساله و اتمام مأموریت ایشان از سوی سازمان صدا و سیما که ما را ناگزیر از این روند کرد و ایشان به نحو غیر رسمی امور مربوط را سامان می داد.