پوران درخشنده: نبض سینما را تماشاگران می‌گیرند

به گزارش پارس ، به نقل ازایسنا، بدون شک، شلوغ ترین سانس نمایش در کاخ جشنواره فجر سال قبل به فیلم سینمایی « هیس! دخترها فریاد نمی زنند» اختصاص داشت؛ سانسی که اگرچه در آخرین خانه جدول نمایش فیلم ها گنجانده شده بود اما حدود چهار هزار نفر را به سالن ۲۵۰۰ نفره برج میلاد تهران کشاند تا یکسری روی صندلی، یکسری دیگر روی زمین، یکسری ایستاده و یکسری هم روی سن و در فاصله یکی دو متری پرده (! ) تماشایش کنند.

« هیس! دخترها فریاد نمی زنند» در تمام روز های جشنواره، با استقبال بسیار خوب تماشاگران روبرو بود و در نهایت توانست به صورت مشترک با « حوض نقاشی» ، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را دریافت کند تا با این سرمایه ارزشمند گامی بزرگ برای گرفتن جایی در اکران عید نوروز بردارد؛ گامی که در نهایت به جایی نرسید و فیلم پنج ماه پس از عید نوروز، در دومین اکران مهم سال یعنی عید فطر روی پرده سینماها رفته است.

از آنجا که پوران درخشنده به عنوان تهیه کننده و کارگردان « هیس! دخترها فریاد نمی زنند» گفت وگوهای درباره جنبه های سینمایی فیلمش انجام داده است، این بار همراه با دکتر شیوا دولت آبادی، رییس انجمن حمایت از حقوق کودک و مشاورش در این پروژه رو به روی خبرنگار سینمایی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) نشست و در بخش اول نشست درباره جنبه های روانشناختی « هیس! » صحبت کرد. در ادامه نیز مسائلی مانند ترس از ممیزی چنین موضوعاتی (کودک آزاری) در سینما، واکنش تماشاگران ایرانی و خارجی نسبت به فیلم و… صحبت شد که خلاصه ای از آن را در زیر می خوانید:

دکتر دولت آبادی: مساله « هیس! » طرح اثرات طیفی از آزار های جنسی روی کودک است نه تنها یک مورد خاص

در ابتدای این گفت وگو، دکتر دولت آبادی درباره دست مایه قرار دادن موضوع تجاوز به عنوان بالاترین سطح از کودک آزادی در « هیس! » بیان کرد: کودک آزاری انواع گوناگونی دارد و مساله ای نسبتا گسترده در همه جهان است. کودکان نسبت به اتفاقاتی که اطرافشان می افتد آسیب پذیر هستند. کودکان نمی توانند از خودشان در برابر طیف اقداماتی که از آن به عنوان کودک آزادی تعبیر می شود به خوبی دفاع کنند و به همین دلیل هم چنین مشکلی می تواند تاثیرات عمیقی را روی زندگی آینده آن ها داشته باشد.

دکتر دولت آبادی: تعرض جنسی نهایت آسیبی است که می تواند به یک کودک برسد اما سوءاستفاده کلامی، نگاه توهین آمیز و تحریک آمیز و… نیز همه در طیف آزارهای جنسی قرار دارند

وی ادامه داد: مساله تعرض جنسی نهایت آسیبی است که می تواند به یک کودک برسد اما سوءاستفاده کلامی، نگاه توهین آمیز و تحریک آمیز و… نیز همه در طیف آزارهای جنسی قرار دارند. البته همانطور که گفتم در این میان، تجاوز بدترین و اسفبارترین انواع کود ک آزاری است. بنابراین اگر این طور به موضوع نگاه کنیم، باید بگوییم مساله فیلم « هیس! دخترها فریاد نمی زنند» خیلی محدود نیست بلکه می تواند مصداقی برای انواع آزارها به کودکان در طیف های مختلف باشد.

‍ درخشنده: اصلا نمی توان گفت که کودک آزاری درصد بسیار پایینی در جامعه ما دارد

در ادامه، پوران درخشنده نیز در پاسخ به این پرسش خاطرنشان کرد: خیلی از مسائل و خصوصاً موضوعاتی مانند کود ک آزاری که به شرایط اخلاقی جامعه باز می گردند، زوایایی پنهان دارند. این مسائل به شکلی خاموش در زیرلایه های جامعه جریان دارند، به همین دلیل نمی توان با اطمینان گفت که درصد کودک آزاری یا موضوعات اینچنینی یک یا دو درصد یا به طور کلی خیلی محدود است. به همین دلیل هم نمی توان استدلال کرد که چرا فیلمساز سراغ چنین موضوعی با درصد فراوانی کم در جامعه رفته است.

درخشنده: سال ۶۸ موضوع « هیس! … » برایم تابو بود

کارگردان « هیس! دخترها… » سپس در پاسخ به پرسشی درباره مبدا ایده این فیلم و نمونه های بیرونی آن اظهار کرد: کلید داستان این موضوع از سال ۶۸ در ذهن من زده شد، زمانیکه یک دفترچه صدبرگِ کاهیِ خط دار از شهرستان « بوکان» به دستم رسید و فردی در آن از سرگذشتش تعریف کرده بود. در آن سال ها، احساس کردم طرح چنین موضوعی برایم تابوی سنگینی است و نمی توانم درباره ی آن حرف بزنم.

وی ادامه داد: آن موضوع در گوشه ذهنم بود تا اینکه کم کم در دو دهه بعد سرگذشت های زیادی به دستم رسید و آدم های واقعی درخواست داشتند فیلمی با چنین مضمونی ساخته شود؛ خصوصاً دختران جوانی که از کودک آزاری ضربه خورده بودند. در نهایت کار به انتخاب بازیگر مناسب برای نقش اول فیلم رسید و من موضوع را با ۷۰۰ داوطلب بازیگری در « هیس! » مطرح کردم. واکنش های آن ها طوری بود که احساس کردم بیشترشان به نوعی انواع تعرض را کم و بیش تجربه کرده بودند؛ تعرض کلامی که جای خود داشت.

دکتر دولت آبادی: پدر و مادر باید متوجه شوند که تنها نیاز کودک سیر کردن شکم و زیبا گرداندن او نیست

  در ادامه دکتر دولت آبادی در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا نمی ترسیدید موضوع حساس « هیس! » ، فیلم را به یک اثر فیلم فیمینیستی یا حتی مبتذلِ جنسی تبدیل کند؟ ، عنوان کرد: با توجه به آشنایی سالیان دور، به توانایی خانم درخشنده در اینکه بتواند هدایتِ روایت موضوع را برعهده بگیرد، باور داشتم. در واقع شاید بیشتر ذوق زده بودم که چنین مساله مهمی بالاخره می تواند در قالب یک فیلم مطرح شود و آرزو داشتم که تا حدی بتواند در جامعه فرهنگ سازی کند.

این متخصص روانشناسی کودک درباره اینکه « هیس! » می تواند چه تاثیری روی خانواده ها داشته باشد؟ گفت: خانواده باید متوجه باشد که حادث شدن هر اتفاقی برای کودک می تواند در شکل نهایی شخصیت و حتی مساله دار شدن او در بزرگسالی اثر بگذارد. پدر و مادر باید متوجه باشد فرزندپروری یک هنر بسیار بزرگ و یک مسئولیت فوق العاده است. اینکه فقط شکم بچه های مان را سیر کنیم و زیبا بگردانیم شان به هیچ وجه آن چیزی نیست که بچه ها نیاز دارند.

دکتر دولت آبادی: پدر و مادر باید متوجه باشد فرزندپروری یک هنر بسیار بزرگ و یک مسئولیت فوق العاده است. اینکه فقط شکم بچه های مان را سیر کنیم و زیبا بگردانیم شان به هیچ وجه آن چیزی نیست که بچه ها نیاز دارند

وی تاکید کرد: بچه ها نیاز دارند آنقدر به والدین شان نزدیک شوند که بتوانند کوچکترین نگرانی های شان را مطرح کنند و والدین شان هم آنقدر هوشیار و آگاه باشند که با نشانه های تغییر در بچه های شان، پیشقدم شوند و درباره اتفاقات پیش آمده سوال کنند.

دولت آبادی همچنین با یادآوری شخصیت هایی فیلم « هیس! » که هرکدام نماینده ای از خانواده های بی توجه به کودکان شان هستند، خاطرنشان کرد: بعضی خانواده ها باورشان این است که ارتقای شان در جامعه از طریق « داشتن» است نه از طریق چگونه بودن و کیفیت بودن. « برشت» می گوید برخی ها آنقدر تند به سمت سعادت می دوند که آن را پشت سر می گذارند!

دولت آبادی: کل داستان فیلم « هیس! » این است که فکر نکنیم تا بچه دهان باز می کند، خودش را لوس کرده!

مشاور فیلم سینمایی « هیس! » سپس با اشاره به داستان این فیلم یادآور شد: در فیلم، داستان بسیار اسف باری روایت می شود و در نهایت می خواهد این پیام را منتقل کند که وقتی بچه برای بیان مشکلاتش لب به سخن می گشاید، فکر نکنیم بیهوده دارد خودش را لوس می کند بلکه کاملاً حواسمان باشد که از لابه لای خطوط ذهنی اش بخوانیم که نیاز دارد یک چیزی را به ما بگوید.

وی با تاکید بر اینکه درصورت توجه خانواده، کودکان مورد تعرض قرار گرفته می توانند از نظر روحی درمان شوند، افزود: نکته مهم این است که حتی درباره شخصیت اول فیلم « هیس! » که در کودکی مورد تجاوز جنسی قرار گرفته و در بزرگسالی با مشکلات حادی روبرو شده، اگر به موقع مداخله روانشناختی مناسب انجام می شد او هرگز به نهایتی که در فیلم نمایش داده شده، نمی رسد.

درخشنده: خیلی مراقب شرایط اخلاقی جامعه، ممیزی و… در فیلمم بودم

سپس پوران درخشنده در پاسخ به این پرسش که با توجه به موضوع بسیار ملتهب فیلم که احتمال ممیزی اش را بالا می برد، آیا ساخت آن ریسک نبود؟ ، تصریح کرد: در اینکه موضوع « هیس! » ، موضوعی ملتهب است که شکی نیست اما من به تک تک مشکلاتی که ممکن بود سر راهم قرار بگیرد فکر کرده و برای شان برنامه ریزی کرده بودم.

کارگردان « هیس! » خاطرنشان کرد: من برای ساخت این فیلم تنها با یک ارگان روبرو نبودم. در واقع من به خانواده ها فکر می کردم، به جامعه فکر می کردم، به مسوولینی که می خواهند مجوز بدهند فکر می کردم، به آدم هایی که دچار این معضل بودند و می خواهند فیلم را ببینند فکر می کردم و به شرایط اخلاقی جامعه هم فکر می کردم. به عنوان مثال فکر می کردم اگر قرار است به این معضل پرداخته شود و نوعی تعرض جنسی به کودک را نشان بدهم، باید چه تاثیرگذاری ای داشته باشد که نه کودکِ قصه ی ما به عنوان یکی از شخصیت های اصلی فیلم دچار آسیب نشود و نه بازیگر نقش متجاوز در شرایطی قرار بگیرد که تن به بازی ندهد. در واقع تلاش زیادی کردم که از این گردنه خطرناک به سلامت عبور کنم.

این تهیه کننده و کارگردان سینما در عین آنکه می گوید تمام تلاشش را برای گذر سلامت از گردنه پیش داوری ها انجام داده، اما قبل از جشنواره فیلم فجر سال گذشته با حذفیاتی نسبت به فیلمش از سوی شورای پروانه نمایش روبرو شد که البته با رایزنی های مختلف این حذفیات لغو شدند.

او در این باره توضیح داد: از آنجا که برای همه چیز از خودم سوال کرده بودم، پس برای هر سخنی هم جواب داشتم. یعنی اینطور نبود که بی گُدار به آب زده باشم. در زمان جشنواره، یکی اینکه گفتند نام فیلم را عوض کنید و دوم اینکه وقتی خانواده ولیِ دَم پیدا می شود، فیلم تمام شود. موارد اینچنینی دیگر هم بود که خیلی مهم نیستند و سریع مشکل شان حل شد.

درخشنده افزود: درباره مشکل اول، نام فیلم را نمی توانستم عوض کنم و کلمه « هیس» برای مان مهم بود. چون هم جامعه و هم ما، هر وقت آدم های مظلومی پیدا کنیم به آنها می گوییم « هیس، یک وقت صحبتی نکنی» ! در حالی که ظالم کارش را انجام می دهد. عبارت « دخترها فریاد نمی زنند» هم یک تفکر است که دخترها باید ساکت باشند، داد نزنند، آرام باشند و همه چیز را پنهان کنند. در هر صورت من دلایلم را برای نام فیلم گفت و مشکل اول حل شد.

درخشنده: تاکید داشتم که « هیس! » درباره قصاص قانونی نیست بلکه سخن ما درباره یک قصاص اجتماعی است و منظورمان این است که خانواده و جامعه تا وقتیکه درست به وظایفش عمل نکند باید قربانی بدهد

کارگردان « هیس! » همچنین درباره درخواست حذف بخش پایانی فیلم که درباره قصاص است توضیح داد: برای مشکل دومی هم که عنوان می شد، من تاکید داشتم که فیلمم درباره قصاص قانونی نیست بلکه سخن ما درباره یک قصاص اجتماعی است و منظورمان این است که خانواده و جامعه تا وقتیکه درست به وظایفش عمل نکند باید قربانی بدهد.

درخشنده خاطرنشان کرد: من آن زمان به مسئولین توضیح دادم که اصلا « هیس! » برای این ساخته شده تا جامعه ای که در آن ترس از آبرو باعث پنهان کاری می شود و « سکوت» آسیب های زیادی به افراد می زند را نقد کند. پس من در پایان فیلمم نیاز دارم که « شیرین» - با بازی طناز طباطبایی - قربانی شود تا دخترهای دیگر بتوانند زندگی کنند.

اعتراض یکی از تماشاگران به موضوع « هیس! » و پاسخ درخشنده

در بخش دیگری از نشست ایسنا، این مشکل مطرح شد که گفته می شود نوجوانان ۱۳ – ۱۴ ساله واکنش شدیدی به موضوع فیلم نشان می دهند و به همین دلیل خانواده علاقه ای ندارند با فرزندان شان فیلم را ببینند. درخشنده نیز پاسخ داد: « هیس! » بیش از ۲۲ نمایش در ایام جشنواره فجر داشت که شخصا در تمام آن ها شرکت کردم. در تمام آن نمایش ها، همه تماشاگران بدون استثناء از فیلم استقبال کردند و تنها یک نفر بود که گفت « کاش این حرف ها را در فیلم تان نمی زدید چون دیگر نمی شود به خیلی ها اطمینان کرد» . پاسخ دقیقا در همین مطلب نهفته است، اتفاقا من می خواستم بگویم به راحتی نمی شود به هر کسی اعتماد کرد و بچه را به او سپرد.

وی با تاکید بر استقبال مخاطبان از « هیس! » در جشنواره فجر یادآور شد: در نمایش های مختلف می دیدم که اولا جوان ها پس از فیلم بهت زده هستند و انگار یک دفعه با موضوعی مواجه شده اند که برای شان سوال ایجاد کرده است. یا خانم هایی بودند که در بغل من هق هق کرده و تشکر می کردند و یا خانواده ها و پدر هایی بودند که بابت طرح چنین هشداری تشکر می کردند.

این کارگردان سینما خاطرنشان کرد: به هر حال باید باور کنیم که این تماشاگران هستند که باید راه را به ما نشان دهند و مشخص کنند که آیا کارمان را درست انجام داده ایم یا خیر. به نظرم این استقبال از « هیس! » نشان از آن دارد که نبض سینما را تماشاگران می گیرند.

× درخشنده: به بازیگر خردسال فیلم گفتم که…

کارگردان « هیس! » در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایسنا درباره اینکه چگونه بازی در نقش دختری که مورد تعرض جنسی قرار گرفته را به بازیگر خردسال فیلم تفهیم کرده است تا او با مشکل روحی مواجه نشود، گفت: من برای فیلمبرداری آن صحنه ها خیلی با خودم کلنجار رفتم و مدام با مادر دختر صحبت می کردیم که چگونه موضوع را به این بچه بگوییم که مشکلی برایش ایجاد نشود. در نهایت تمام صحنه هایی که این ماجرا در آن ها مطرح نبود را گرفتم تا بازیگر خردسال مان بتواند خودش را در جایگاه یک بازیگرِ کامل تصور کند.

این تهیه کننده و کارگردان سینما افزود: در آخرین پلان، به بازیگر خردسال مان گفتم « تو بازیگر هستی، اتفاقاتی دارد برای بچه ها می افتد که باید از یک کسی یک چیزی یاد بگیرند. تو الان باید نشان بدهی که اگر کسی آمد یک چنین حرکتی کرد دیگر نباید سراغ او بروی. باید اخم بکنی و از این آدم بدت بیاید و دیگر با این آدم رابطه نداشته باشی. این را تو باید بچه ها یاد بدهی و بگویی که کسی حق ندارد بدن تو را لمس کند و اگر یک چنین اتفاقی افتاد عکس العمل نشان دهی» . در واقع صحنه را برای او بازگو کردم.

دکتر دولت آبادی نیز در تکمیل سخنان درخشنده عنوان کرد: در واقع موضوع به عنوان رسالت بازیگری به آن کودک گفته شد و او هم خیلی خوب آن پذیرفت. البته خود بازیگر خردسال ما هم می بایست هوشمندی لازم را می داشت.

× درخشنده: قوه قضاییه از نتیجه « هیس! » رضایت داشت

پوران درخشنده در بخشی از نشست ایسنا که در دفتر انجمن حمایت از حقوق کودک انجام می شد، درباره دیده شدن این فیلم توسط مسوولان مربوطه و نظر آن ها پیرامون « هیس! » بیان کرد: خیلی ها فیلم را دیدند. اصلا نماینده قوه قضاییه در کل طول ساخت پروژه با ما بود و کمک مان می کرد. در کل فکر می کنم نگاه نهایی به « هیس» ، نگاه مثبتی بود.

درخشنده: « هیس! » را در نمایشی ۳۰ نفره در آمریکا نشان دادم. جالب بود که واکنش همه تماشاگران بعد از دیدن فیلم، مانند واکنش تماشاگران ایرانی بود؛ همان بغض کردن ها، همان بهت زدگی و همان بغل کردن ها

درخشنده: هق هق های تماشاگر تماشاگر آمریکایی و ایرانی نسبت به فیلم مشترک بود و تنها زبان شان فرق می کرد

  در بخش پایانی نشست، پوران درخشنده که فیلمش همزمان با ایران در پنج کشور امریکا، انگلیس، آلمان، امارات متحده عربی و کانادا به شکل محدود به نمایش درآمده است، درباره واکنش تماشاگران خارجی پس از دیدن « هیس! » اظهار کرد: موضوع « هیس! » ، یک موضوع بین المللی است. به همین دلیل خیلی خوب می توانیم آن را در همه جای دنیا نمایش دهیم. به عنوان مثال این فیلم را در نمایشی ۳۰ نفره در آمریکا نشان دادم و برایم جالب بود که واکنش همه تماشاگران بعد از دیدن فیلم، مانند واکنش تماشاگران ایرانی بود؛ همان بغض کردن ها، همان بهت زدگی و همان بغل کردن ها.

وی ادامه داد: وقتی ما اصرار داریم که سینمای مان باید از مرزها رد شود، طبیعتا باید روی فیلمی سرمایه گذاری کنیم که موضوع جهانی دارد. « هیس! » چنین شاخصه ای را دارد. همانطور که گفتم موضوع فیلم برای تماشاگر آمریکایی هم مساله است، چه برسد به تماشاگری در هند، پاکستان، افغانستان و… که فرهنگ اخلاقی شرقی دارد و در عین حال موارد کودک آزاری و… در آن زیاد دیده می شود.

سخن پایانی دکتر دولت آبادی: چنین موضوعی را در کودک مسکوت نگذارید

در پایان دکتر شیوا دولت آبادی که علاوه بر مشاورت فیلم « هیس! دخترها فریاد نمی زنند» ، ریاست انجمن حمایت از حقوق کودک را برعهده دارد، خطاب به خانواد ه ها گفت: پیشگیری اولیه از مسائلی مانند کودک آزاری و… این است که خانواده باید بتواند بچه اش را هدایت کرده و فضای امنی را برایش فراهم کند.

وی افزود: بخش دوم هم پیشگیری ثانویه است که وقتی یک چنین اتفاقی افتاد، پدر و مادر باید چه کار کند؟ باید زودتر اقدام کند که عوارضش بیشتر نشود. مشاوره خوب روانشناختی، تجویز دارو برای کاهش اضطراب ها توسط روانپزشک، گفت وگوی سازنده با کودک قربانی و… می توانند کمک کنند که آسیب تا حد ممکن کاهش پیدا کند. در غیر این صورت حتی یک توهین کلامی در خیابان می تواند موجب این شود که فرد تا آخر عمر تصوری غلط، افراطی و منفی از جنس مخالف خود پیدا کند.