هفت باور اشتباه در مورد رویت هلال ماه

به گزارش پارس به نقل از خبرآنلاین، حرف وحدیث های زیادی درمورد ماه رمضان و تفاوت این ماه با دیگر ماه های قمری بین مردم رواج پیدا کرده که اغلب آن ها نادرست است. پاسخ علمی به ۷ باور نادرست مشهور را بخوانید.

۱- آیا ماه رمضان همیشه ۲۹ روزه است؟

ماه قمری که برابر دوره هلالی (فاصله زمانی وقوع دو هلال کاملا یکسان) است، به طور متوسط ۲۹.۵۳ روز طول می کشد. اما از آن جا که تعداد روزهای ماه در تقویم باید عددی صحیح باشد، بنابراین ماه قمری یا ۲۹ روزه است و یا ۳۰ روزه. در کشورهای اسلامی، طول ماه های قمری بر اساس معیارهای نجومی پیش بینی می شود و طول یک ماه در یک سال ارتباطی به سال های دیگر ندارد. بنابراین ماه رمضان می تواند مثل هر ماه دیگری ۲۹ یا ۳۰ روزه باشد.

۲- آیا اگر ماه شعبان ۳۰ روزه باشد، ماه بعد (رمضان) ۲۹ روزه خواهد بود؟

خیر. مدت هر ماه قمری مستقل از ماه قبل است. محاسبات نشان می دهد ماه قمری می تواند تا ۳ ماه متوالی ۲۹ روزه یا تا ۴ ماه متوالی ۳۰ روزه باشد.

۳- چرا با اینکه مقارنه ماه و خورشید اتفاق افتاده، هنوز اول ماه اعلام نشده است؟

مقارنه ماه و خورشید معیار ماه نجومی است. اما معیار شرعی آغاز ماه قمری، رویت هلال است. طبق محاسبات نجومی، در بهترین وضعیت جوی هم تا چندین ساعت بعد از مقارنه امکان تشکیل هلال وجود ندارد، چراکه خورشید هنوز از پشت رشته کوه های لبه ماه طلوع نکرده تا نور بر سطح ماه بتابد و هلال تشکیل شود. به همین دلیل حتی با تلسکوپ هم نمی توان ماه را مشاهده کرد.

۴- آیا همیشه شروع ماه قمری (مثلا رمضان یا شوال) در ایران بعد از عربستان است؟

شروع ماه قمری در هر نقطه ای بستگی به مشخصه های نجومی در آن کشور و البته ملاک شرعی فقهای آنجا دارد. بنابراین ممکن است شروع ماه در ایران و عربستان یکی باشد (مثل ماه رمضان امسال) یا متفاوت باشد. توجه داشته باشید که بروز ۱ روز اختلاف در سطح زمین کاملا طبیعی است، ضمن این که اگر به نقشه رویت پذیری هلال ماه توجه کنید، الگوی هذلولی شکل رویت پذیری ماه نشان می دهد نمی توان حکم قطعی و همیشگی در مورد رویت پذیری هلال ماه بر اساس موقعیت جغرافیایی صادر کرد.

۵- چرا کشورهای غربی ما (مثل ترکیه و آذربایجان) و همین طور شرق ایران (مثل افغانستان و اندونزی) عید فطر را اعلام کردند ولی هلال در ایران دیده نشده است؟ !

معمولا برخی کشورهای همسایه از کشورهای دیگر (مثل عربستان) تبعیت می کنند و این به معنی رویت هلال در آن کشورها نیست. ضمن آن که ممکن است به دلیل گزارش های اشتباه رویت هلال، آغاز ماه به اشتباه اعلام شده باشد. آمارها نشان می دهد ۱۵ درصد از افرادی که به استهلال می پردازند، دچار توهم رویت می شوند و گزارش اشتباه ارسال می کنند. یعنی اگر مثلا ۱۰۰۰ نفر برای استهلال اقدام کرده اند، از نظر آماری باید بیش از ۱۵۰ نفر گزارش رویت ارسال کنند تا مطمئن شویم گزارش ها درست است. اگر ۱۰۰۰ نفر به استهلال اقدام کرده باشند و تعداد انگشت شماری گزارش رویت ارسال شده باشد، از نظر آماری جزو خطای توهم رویت محسوب می شود.

۶- چرا مشکلات آغاز و پایان ماه قمری فقط برای ماه رمضان اتفاق می افتد و در دیگر ماه های قمری تغییری اتفاق نمی افتد؟

ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری و گروه های رصدی در آغاز و پایان تمام ۱۲ ماه قمری سال فعال هستند و به رصد هلال اقدام می کنند. البته گروه های مجهز در ماه هایی اعزام می شوند که هلال دشوار یا بحرانی است.

اما دلیل آن که تغییرات احتمالی در آغاز و پایان ماه قمری بیشتر در مورد ماه رمضان رسانه ای می شود، به دو عامل برمی گردد؛ نخست این که قبل از تاسیس مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، معیارهای دقیق برای تعیین آغاز و پایان ماه قمری در تقویم وجود نداشت و به همین دلیل در بعضی موارد تقویم با رصدها مغایرت داشت. اما دلیل دوم، این است که برای آغاز و پایان ماه رمضان، گروه زیادی از مردم عادی نیز به استهلال اقدام می کنند و همان طور که در سوال ۶ اشاره شد، تعداد گزارش های اشتباه بسیار افزایش می یابد. در سال های اخیر، مشکل مشابهی در برخی کشورهای همسایه باعث برخی اشتباه ها در آغاز و پایان ماه های قمری شده است.

ذکر این نکته هم الزامی است که در سال های گذشته مواردی بوده که پیش بینی آغاز ماه قمری با رصد هلال بحرانی تغییر کرده و درنتیجه تقویم هم تغییر یافته است.

۷- ضخیم بودن هلال ماه در شب دو یا سوم ماه می تواند دلیلی بر شروع اشتباه اول ماه باشد؟

خیر. ماه نزدیک ترین جرم سماوی به زمین است و در طی یک شبانه روز با سرعت زاویه ای زیادی جابه جا می شود، به همین دلیل به سرعت از خورشید فاصله می گیرد و بر ضخامت بخش روشن آن افزوده می شود. ضمن آنکه مدار ماه به دور زمین بیضوی است و این جابه جایی در زمان های مختلف یکسان نخواهد بود. بنابراین با نگاه بصری به ماه به دقت نمی توان تعیین کرد که شب چندم ماه قمری است.