ماه رمضان برای ما یک سبک زندگی تعریف می‌کند

به گزارش پارس به نقل از فارس، مشاور نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها حجت الاسلام و المسلمین پناهیان، در دهۀ اول ماه مبارک رمضان، بعد از نماز ظهر و عصر در مسجد امام حسین (ع) که به امامت حجت الاسلام ابوترابی اقامه می شود، به مدت ده روز و با موضوع « نقش عبادت در سبک زندگی» سخنرانی می کند. گزیده ای از اولین جلسه سخنرانی این استاد حوزه و دانشگاه را در ادامه می خوانید:

ماه مبارک رمضان برای ما یک سبک زندگی تعریف می کند/افطاری و سحری خوردن برای ما تبدیل به یک مراسم شده است

یکی از مفاهیمی که اخیراً بر سر زبان ها افتاده و جا هم دارد که به آن توجه شود مفهوم سبک زندگی است. سبک زندگی به بیان ساده یعنی اینکه شما چگونه رفتارهای شبانه روزی خودتان را در زندگی شخصی و اجتماعی تنظیم می کنید. عادات رفتاری، برنامه ها و علاقه هایی که انسان در رفتارهای خودش نشان می دهد، سرگرمی ها و آداب و رسوم اجتماعی همه در بحث سبک زندگی مطرح می شود.

ماه مبارک رمضان برای ما یک سبک زندگی تعریف می کند، مثلاً زمان سحری خوردن که بلند می شویم برنامۀ خواب و بیداری ما تغییر پیدا می کند و بعد، افطاری خوردن هم تبدیل به یک مراسم می شود و در همۀ خانه ها به نوعی این مراسم برگزار می شود.

قدیم ها در برخی از فیلم های ژاپنی می دیدیم که برای خودشان یک مراسمی داشتند به نام « مراسم چای خوردن» و برای خودشان یک آداب و رفتارهای خاصی را هنگام چای خوردن اجرا می کردند.

افطاری خوردن هم برای ما یک مراسم خاصی دارد، سفرۀ افطار برای ما یک مراسم و آدابی دارد؛ ذکر و دعا در آن هست، سبزی معمولاً در این سفرۀ افطار وجود دارد که البته مستحب هم هست. بعضی ها یک استکان آب جوش یا چای قبل از غذا صرف می کنند، و بالاخره اینکه مراسم افطاری آداب خاصی دارد. در سحری خوردن هم خانواده ها برنامه های متفاوتی دارند.

ماه رمضان در روابط خانوادگی و اجتماعی ما تغییراتی ایجاد کرده و تأثیر می گذارد/ سبک زندگی مردم در ماه مبارک تغییر و تعالی پیدا می کند

معمولاً خانواده ها برای افطار، خیلی حساب شده تر دور هم جمع می شوند و همین مسأله در روابط خانوادگی یک تغییری ایجاد می کند و این تغییر برای سی روز ادامه دارد. در این سی روز، باب مهمانی ها و افطاری دادن ها نیز باز می شود و در روابط اجتماعی ما هم تأثیراتی خواهد داشت.

مساجد هم در ماه رمضان یک رونق ویژه ای پیدا می کنند و گاهی اوقات اطعام می کنند. یعنی در این ماه، مردم فقط برای نماز خواندن به مسجد نمی آیند بلکه گاهی برای افطاری خوردن می آیند. یعنی سبک زندگی در رفت و آمد به مساجد هم کمی تغییر می کند.

در ادارات دیگر چای ترک می شود و پذیرایی در جلسات حذف می شود و کسی هم گله مند نیست چون طبیعتاً همه، روزه هستند. همین که زمان ناهار خوردن حذف می شود ظهرها کمی وقت افراد آزاد می شود و اگر بعضی ها در اثر ناهار خوردن نیاز به کمی استراحت داشتند، در ماه مبارک این تغییر پیدا می کند و اگر استراحتی لازم باشد در اثر روزه خواهد بود.

برنامه هایی مانند قرآن خواندن اضافه می شود و کسانی که اهل تلویزیون هستند سریال های هر شب ماه رمضان را تماشا می کنند. آنهایی که سطح شان بالاتر است و اهل معنویات و معرفت هستند سی شب پشت سر هم در مراسم روضۀ امام حسین (ع) ، مناجات یا سخنرانی شرکت می کنند و همۀ اینها یعنی اینکه سبک زندگی مردم در ماه مبارک تغییر و تعالی پیدا می کند.

خود نماز خواندن هم برای ما سبک زندگی درست می کند/برنامۀ روزانۀ نماز، زندگی انسان را از بی نظمی نجات می دهد

نه تنها ماه مبارک رمضان سبک زندگی ما را تغییر می دهد و تعالی می بخشد بلکه خود نماز هم برای ما سبک زندگی می آورد. اولاً نماز بخشی از زندگی انسان را منظم می کند، یعنی ما بر اساس این نماز سه گانه مجبور هستیم یک برنامۀ ثابت در طول ۲۴ ساعت داشته باشیم و خدا می داند همین که انسان یک برنامۀ ثابت روزمرّه داشته باشد چقدر زندگی او را از بی نظمی نجات می دهد و چقدر انسان و جامعۀ انسانی را از بی هویتی نجات می دهد. تصور کنید اگر این مساجد در گوشه و کنار شهر نبود، شهر ما چقدر بی هویت و بی روح می شد.

ثانیاً نماز مسأله ای به نام وضو و طهارت را وارد زندگی فردی انسان می کند و موضوع طهارت اهمیت ویژه ای پیدا می کند، تغییراتی در رفتارهای ما ایجاد می کند و جزء سبک زندگی قرار می گیرد.

عبادت نشانه گیری کرده تا رفتارها و سبک زندگی ما را تغییر دهد/برنامۀ روزمرّۀ خود را با نماز و برنامۀ سالیانۀ خود را با ماه رمضان تنظیم کنیم

گویا عبادت های دینی، به گونه ای نشانه گیری کرده است تا رفتارهای ما را تغییر دهد و سبک زندگی ما تحت تأثیر قرار دهد. مهم این است که ما به عبادت و به ماه رمضان بها دهیم و اجازه دهیم در ما تغییر ایجاد کند. اگر ما به عبادت پا بدهیم و با عبادت صفا کنیم، تأثیرش در زندگی ما خیلی بیشتر خواهد بود.

اگر ما برنامۀ روزمرّۀ خودمان را با نماز تنظیم کنیم و برنامۀ سالیانۀ خودمان را با ماه رمضان تنظیم کنیم، برکات بسیاری برای ما خواهد داشت. به همین خاطر است که بعضی ها اولِ سال خمسی خودشان را شبِ قدر قرار می دهند و می گویند چون هر کاری در شب قدر ثواب مضاعف دارد، ما زمان خمس دادن خودمان را در شب قدر قرار می دهیم.

تأثیراتی که روزه بر سبک زندگی ما می گذارد به قدری اهمیت دارد که اگر کسی نماز نخواند به او کاری ندارند، و کسی هم که روزه نگیرد به او کاری ندارند ولی اگر کسی علنی روزه خواری کند باید شلاّق بخورد، چون دارد فضایی که ماه مبارک ایجاد کرده است را خراب می کند و به آن لطمه می زند. چون ماه مبارک رمضان می خواهد رفتارها، سبک زندگی، فضا و محیط جامعه را تغییر دهد و کسی که علنی روزه خواری می کند دارد نتیجۀ این ها را خراب می کند.

حتی در روایت دارد که اگر با کسی در ماه مبارک رمضان بحث می کردید و دیدید کار دارد به مشاجره و مجادله کشیده می شود بحث را ادامه ندهید. یعنی مردم در گفتگوی خودشان هم کوتاه بیایند و مجادله نکنند. ضمن اینکه ضعفِ ناشی از روزه دار بودن هم به این مجادله نکردن کمک می کند.

عبادت و برنامۀ عبادی به زندگی ما سبک می دهد

عبادت کردن، خیلی به رفتار انسان ارتباط پیدا می کند. اطبا می گویند نماز جدای از همۀ آثار معنوی ای که دارد، یک نوع ورزش هم محسوب می شود. برخی از اطباء نیز می گویند نشاطی که وضو گرفتن در انسان ایجاد می کند، از جهاتی معادل یک استحمام کامل و یا استخر رفتن اثر دارد.

عبادت و برنامۀ عبادی، زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می دهد و به زندگی ما « سبک» می دهد. خداوند اصرار دارد حتی برای مهمانی های ما هم برنامه ریزی کند. لذا می فرماید ماه رمضان صلۀ رحم کنید تا از عذاب الهی نجات پیدا کنید.

در خطبۀ شعبانیه دوبار سفارش شده است که در ماه رمضان به ایتام رسیدگی کنید. اگر این کار انجام بگیرد، ماه مبارک رمضان برای « ایتام آن شهر» یک عید خواهد بود.

عبادات قابلیت تنعّم و لذت بردن دارند ولی ما عبادات را طوری به جا می آوریم که گویا شلاق بالای سرِ ماست

امام صادق (ع) می فرماید خداوند خطاب به بنگانش می گوید: ای بندگان صدیق و راستگوی من! (صدیقین مقام بسیار بالایی است) از عبادت من در دنیا لذت ببرید، که شما از همین عبادت در آخرت هم لذت خواهید برد. (قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى یَا عِبَادِیَ‏ الصِّدِّیقِینَ‏ تَنَعَّمُوا بِعِبَادَتِی فِی الدُّنْیَا فَإِنَّکُمْ تَتَنَعَّمُونَ بِهَا فِی الْآخِرَةِ؛ کافی/ج۲/۸۳)

آیت الله بهجت (ره) می فرماید: « از این حدیث بر می آید عبادات قابلیت تنعّم را دارد ولی ما عبادات را به گونه ای به جا می آوریم که گویا شلاق بالای سرِ ماست، گویا داروی تلخی را از روی ناچاری می خوریم. » پس معلوم می شود که عبادت یک تکلیف اجباری نیست که چوب بالای سرِ آدم بگیرند و او را وارد به عبادت کنند. بلکه می توان از عبادت لذت برد.

اگر ما به عبادت پا بدهیم، این عبادت می آید و رفتارهای ما را تنظیم می کند و تغییر می دهد.

تغییر جزئی در لباس به هنگام نماز، به حسّ معنوی بهتر سر نماز کمک می کند / اثر عبا انداختن موقع نماز

بعضی ها عادت دارند هنگام نماز یک عبایی روی دوش خود می اندازند. این یعنی لباس شما برای نماز تغییر پیدا کرده است، اگر یک مدتی این کار را انجام دهید حسّ خیلی بهتری پیدا می کنید و دیگر نمی توانید موقع نماز از عبا جدا شوید. همین فُرم خاص لباس سرِ نماز، جزء سبک زندگی است. خیلی از مساجد هم همیشه تعدادی عبا برای این منظور دارند و این خوب است.

همین که انسان موقع نماز در لباس خودش یک تغییر جزئی می دهد کمک می کند که انسان در سرِ نماز توجه بیشتری پیدا کند و احساس معنوی بهتری پیدا کند.

چرا عبادت اصرار دارد رفتار ما را به صورت دائمی تغییر دهد؟ /چون اساساً « عمل و رفتار» ما بر « علاقه ها» ، « عقاید» و بر « علم» ما خیلی اثر دارد

چرا عبادت اصرار دارد رفتار ما را به صورت دائمی تغییر دهد؟ چرا عبادت اصرار دارد که به رفتار ما یک جهت الهی بدهد و آن را تحت تأثیر قرار دهد؟ مگر رفتار انسان و سبک زندگی او چقدر اهمیت دارد؟

چرا سبک زندگی این قدر اهمیت دارد که عبادات اصرار دارند روی سبک زندگی ما تأثیر بگذارند؟ برای اینکه اساساً عمل و رفتار ما بر علاقه ها، عقاید و بر علم و معرفت ما خیلی اثر دارد ولی متاسفانه به این مسألۀ مهم کمتر توجه می شود. خیلی ها فکر می کنند برای اینکه عقاید ما محکم شود فقط باید در کلاس های عقیدتی شرکت کنیم، البته این هم نقش دارد ولی همۀ نقش با این نیست، بلکه بیشترین نقش با عمل است.

با عمل و رفتار خودمان می توانیم علاقه ها و احوال خود را تغییر دهیم / کندن ریشۀ حب الدنیا با رفتار ممکن است

شما وقتی به اثر عمل دقت کنید، می بینید که عمل بر علاقه های شما تأثیر می گذارد. انسان مستقیماً نمی تواند علاقه های خود را تغییر دهد، مثلاً اگر کسی بپرسد: « من که دنیا را دوست دارم، چگونه می توانم دنیا را دوست نداشته باشم؟ چگونه محبت دنیا را از دل خودم بیرون کنم؟ » پاسخ این است: « عمل و رفتار خودت را باید اصلاح کنی. یک مقدار از این دنیا چشم پوشی کن، از مال خودت بیشتر صدقه بده، یک مقدار بذل و بخشش داشته باش، با رفتار خودت می توانی احوال خودت را تغییر دهی»

حبّ الدنیا فقط با صحبت و موعظه از دل انسان نمی رود، البته تذکر و موعظه هم مؤثر است ولی ریشه کن شدن حب الدنیا از دل با رفتار خود انسان ممکن خواهد بود.

علم و معرفت هم با عمل پیدا می شود/ اگر به آنچه می دانید عمل کنید خداوند از آسمان برای شما علم و معرفت فرو می ریزد

اگر می خواهیم معرفت بیشتری پیدا کنیم، باید بدانیم که علم و معرفت هم با عمل پیدا می شود. رسول خدا (ص) می فرماید: هر کس به آنچه می داند عمل کند خداوند آنچه نمی داند را به او تعلیم خواهد داد (قال رسول الله ص: مَنْ‏ عَمِلَ‏ بِمَا عَلِمَ‏ وَرَّثَهُ اللَّهُ عِلْمَ مَا لَمْ یَعْلَم‏ ؛ الخرائج و الجرائح/ج۳/ص۱۰۵۸) و (قَالَ الصادق ع‏ مَنْ‏ عَمِلَ‏ بِمَا عَلِمَ‏ کُفِیَ مَا لَمْ یَعْلَم‏ ؛ توحید صدوق/ص۴۱۶) وقتی شما به آنچه که می دانید عمل کنید خداوند از آسمان برای شما علم و معرفت فرو می ریزد. انگار فرشته های الهی می آیند و معلم شما می شوند.

چرا پیامبر اسلام (ص) از هر جلسۀ گفتگوی دوستانه ای که بلند می شدند ۲۵ بار استغفار می کرد؟

اثر عمل خیلی بالاست. چرا پیغمبر اکرم (ص) به استغفار این قدر اهمیت می دادند در حالی که ما به استغفار این قدر اهمیت نمی دهیم؟ پیامبر گرامی اسلام (ص) از هر جلسۀ گفتگوی دوستانه ای که بلند می شدند هرچند آن جلسه کوتاه بود، بیست و پنج مرتبه استغفار می کردند تا آثار احتمالی سوء آن جلسه را از بین ببرند (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ لَا یَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ وَ إِنْ خَفَّ حَتَّى یَسْتَغْفِرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً؛ کافی/ج۲/ص۵۰۴)

البته واضح است که در جلسۀ گفتگویی که پیامبر خدا (ص) در آن بوده اند، غیبت نمی شده است، و همه اش ذکر خدا بوده است ولی بالاخره همین که انسان نشسته است و گفتگو کرده است، برای اینکه مبادا رفتاری داشته که مورد رضای خدا نبوده باشد، به همین خاطر استغفار می کند. این نشان می دهد که رفتار انسان این قدر مهم است که اگر انسان احیاناً یک رفتار خیلی کوچکِ بد هم داشته باشد، این قدر نیاز به استغفار دارد.

اگر به اسلام اجازه دهیم، حتی رنگ و فُرم لباس، خانه و شهر ما را هم تعیین می کند

ما اگر به اسلامِ عزیز اجازه بدهیم، حتی رنگ و فُرم لباس ما را هم تعیین می کند. اگر به اسلام اجازه بدهید فُرم خانه های ما را هم برای ما تعیین می کند. فُرم شهر و کوچه های ما را هم تعیین می کند و روی همۀ این ها تأثیر می گذارد و یک برنامۀ رفتاری جامع و کامل به ما ارائه می دهد.

فقط رفتارهای مداوم (و نه مقطعی) تبدیل به سبک زندگی خواهند شد

اساساً رفتار ما در زندگی خیلی تأثیر دارد. سبک زندگی صرفاً رفتار نیست، بلکه آن رفتاری که مداوم انجام می گیرد، تبدیل به سبک زندگی خواهد شد. وقتی در روایات نگاه می کنیم می بینیم که اثرِ رفتار و عمل مداوم بسیار بیشتر از عمل مقطعی است، حتی اگر این عمل مقطعی بهتر و بیشتر باشد. امیرالمؤمنین (ع) می فرماید: « اگر عملِ کم ولی مداوم انجام دهید، اثرش بیشتر از آن است که عمل زیاد اما موسمی و غیر مداوم انجام دهید (قَلِیلٌ مَدُومٌ عَلَیْهِ خَیْرٌ مِنْ کَثِیرٍ مَمْلُولٍ مِنْه‏ ؛ نهج البلاغه/حکمت ۴۴۴)

اثر رفتار دائمی بر روی انسان بسیار زیاد است، هرچند اندک باشد

شما یک عمل خوبِ مداوم انجام دهید، هرچند اگر به ظاهر عملِ کم و ناچیزی باشد، ببینید اثر این عمل بر روی شما چقدر زیاد خواهد بود. گاهی اوقات یک دفعه ای صدتا زیارت عاشورا بخوانید، البته اثر خواهد داشت ولی اثرش کمتر از این خواهد بود که هر روز یک بار بگویید « السلام علیک یا اباعبدالله ع» اگر این عمل اندک را به طور دائمی انجام دهید اثرش بسیار بیشتر خواهد بود.

رفتار دائمی اثرش روی انسان خیلی زیاد است به همین دلیل سبک زندگی برای اسلام خیلی مهم است و به همین خاطر است که خودِ اسلام در طراحی سبک زندگی برای ما کمک می کند. جدای از همۀ این کمک ها، اسلام چند عبادت کلیدی و محوری (مثل نماز و روزه) را در زندگی ما قرار داده است که خود آن عبادت ها مثل نخ تسبیحی سایر رفتارها و امور مختلف زندگی ما را به طور منظم در کنار هم قرار می دهد.

خوشا به حال کسانی که در سبک زندگی شان یک برنامۀ مداوم به نام « روضۀ امام حسین (ع) » دارند

خوشا به حال کسانی که در سبک زندگی خودشان یک برنامۀ مداوم به نام « روضۀ اباعبدالله الحسین (ع) » دارند، یعنی به صورت مداوم اهل روضه هستند. خدا می داند که روضۀ امام حسین (ع) چه تأثیرات عمیقی در روح انسان و در نورانیت و معنویت انسان به جای می گذارد. به حدّی که اگر کسی یک ذرّه اهل باطن باشد، آدم اهل روضه را در همان نگاه اول تشخیص می دهد.

چقدر خوب است که انسان در زندگی خودش این سبک را قرار دهد که زیاد و به طور مداوم به خدمت اهل بیت (ع) و به ویژه اباعبدالله (ع) برسد.

« دعای کمیل» جایزۀ آقای کمیل به خاطر همنشینی مداوم با امیرالمؤمنین (ع) بود/ تصمیم بگیریم در این ماه هر روز درِ خانۀ اباعبدالله (ع) برویم

ماه مبارک رمضان ماه امیرالمؤمنین (ع) است. یک بار کمیل از حضرت خواست که دعای خضر (که امروز به نام دعای کمیل در اختیار ما قرار دارد) را به او یاد بدهند. حضرت به او فرمودند: وقتی این دعا را آموختی، اگر توانستی هر هفته (هر شب جمعه) آن را بخوان، اگر نتوانستی هر ماه یک بار بخوان، اگر نتوانستی سالی یک بار آن را بخوان و لااقل در تمام طول عمرت یک بار این دعا را بخوان. « … قُلْتُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ دُعَاءُ الْخَضِرِ فَقَالَ اجْلِسْ یَا کُمَیْلُ إِذَا حَفِظْتَ هَذَا الدُّعَاءَ فَادْعُ بِهِ کُلَّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ أَوْ فِی الشَّهْرِ مَرَّةً أَوْ فِی السَّنَةِ مَرَّةً أَوْ فِی عُمُرِکَ مَرَّةً تُکْفَ وَ تُنْصَرَ وَ تُرْزَقَ وَ لَنْ تُعْدَمَ الْمَغْفِرَةَ» (اقبال الاعمال/۲/۷۰۶)

وقتی کمیل از امیرالمؤمنین (ع) خواست که این دعا را به او یاد بدهد، حضرت فرمود: بله، به تو یاد می دهم. اینکه تو زیاد درِ خانۀ ما می آیی و زیاد با ما همنشینی داری، بر ما واجب می شود که هرچه خواستی به تو بدهیم. (یَا کُمَیْلُ‏ أَوْجَبَ‏ لَکَ‏ طُولُ‏ الصُّحْبَةِ لَنَا أَنْ نَجُودَ لَکَ بِمَا سَأَلْتَ ثُمَّ قَالَ اکْتُب‏ … ؛ اقبال الاعمال/۲/۷۰۶)

اگر زیاد درِ خانۀ اهل بیت (ع) بنشینم اهل بیت (ع) بر خودشان واجب می دانند که به ما عنایت داشته باشند.

چقدر خوب است که تصمیم بگیریم سی روز ماه رمضان هر روز برویم درِ خانۀ اباعبدالله (ع) و بگوییم « صلی الله علیک یا اباعبدالله (ع) » . از امام حسین (ع) بخواهیم که ماه رمضان هم مانند ماه محرم سبک زندگی ما را تغییر بدهد. اگر محرم برای خیلی ها ده روز است، ماه رمضان سی روز این کار را انجام دهیم.