ازدواج کنید تا پول بگیرید

وحیده کریمی پیر سالی در کمین جامعه ایرانی در آینده نه چندان دور است و این حقیقت تلخ سبب شده تلاش‌ها برای تشویق جوانان بر ازدواج و باروری به طور چشمگیری در حوزه توجه مسئولان قرار بگیرد. در آخرین تلاش مجلس قرار بر این شده است که دختران زیر ۲۰ سال و پسران زیر ۲۴ […]

پیر سالی در کمین جامعه ایرانی در آینده نه چندان دور است و این حقیقت تلخ سبب شده تلاش‌ها برای تشویق جوانان بر ازدواج و باروری به طور چشمگیری در حوزه توجه مسئولان قرار بگیرد. در آخرین تلاش مجلس قرار بر این شده است که دختران زیر ۲۰ سال و پسران زیر ۲۴ سال اگر ازدواج کنند هدیه مالی دریافت کنند .خبری که اعلام آن از سوی حجت‌الاسلام احمد آزادی‌خواه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس با انتقادات گسترده ای مواجه شده است.

زیرا با نگاهی به آخرین آمار سازمان ثبت احوال کشور متوجه می‌شویم بیشترین آمار ازدواج جوانان زیر ۲۴ سال است و مشکل اصلی عدم ازدواج و متعاقب آن کاهش فرزندآوری متوجه جوانان بالای ۳۰ سال است که جامعه را به سمت پیرسالی پیش می‌برد.طبق آخرین آطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ میانگین سنی مردان برابر ۹/۳۰ و زنان ۳/۳۱ سال بوده است. میانگین سنی جمعیت ایران در سال ۱۳۹۵ برابر ۳۰ سال است که در مقایسه با سال ۱۳۹۰ حدود ۳ سال افزایش نشان می‌دهد. این بدان معناست که جمعیت ایران به سرعت در حال افزایش سن است، به طوری که میانگین سن جمعیت ایران که در سال ۲۰۱۰ برابر با ۷ / ۲۶ سال بود در سال ۲۰۳۰ به ۵ / ۳۷ سال خواهد رسید، این در حالی است که میانگین سنی ایرانیان تا سال ۱۹۹۷ کمتر از ۲۰ سال بود.

حال در میان دغدغه ها و برنامه های سازمان ها و وزارتخانه ها و ارگان هایمختلف؛ شرایط بحرانی پیشرو نمایندگان مجلس را بر آن داشته است تا برای تشویق به ازدواج و باروری دست به کار شوند البته با طرحی ناقص و کارشناسی نشده‌ای به نام طرح افزایش جمعیت و تعالی خانواده که در صورت نهایی شدن امکان اجرایی شدن نخواهد یافت. زیرا یا شورای نگهبان آن‌را رد می‌کند یا اکثریت افرادی که تن به ازدواج نداده یا تمایل به باروری ندارند بسته حمایتی و تشویقی در این طرح برای خود نمی بینند تا به رشد جمعیت جوان کمک کنند.طبق آخرین آمار سازمان ثبت احوال کشور در سال ۹۴ و ۹۳ بیشترین ترکیب سنی ازدواج ثبت شده میان دختران زیر ۲۰ سال و پسران زیر ۲۴ سال است .یعنی جامعه هدف مشخص شده در طرح پیشنهادی بهارستانی ها جامعه درستی نیست و بسیاری از افراد مجرد در سنین بالاتر قرار دارند.لازمه قانونگذاری کارآمد صرف وقت و هزینه بسیار برای تحقیق و بررسی است و به گفته طیبه سیاوشی نماینده فعلی مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با رسالت؛ این طرح در مجلس نهم با هدف کاهش نرخ رشد جمعیت میانسال و افزایش رشد زاد و ولد تدوین شده است و بنابرضرورت طرح افزایش رشد و تعالی خانواده، کمیسیون ویژه‌ای تشکیل شد و زنان بهارستانی عضو کمیسیون ویژه در دوره قبل اعتقاد بسیاری به این طرح داشتند و مدعی هستند ساعت ها کار کارشناسی روی آن انجام شده است.

اما نکته اینجاست این طرح نتوانسته نظر کارشناسان اجتماعی را جلب کند و انتقادات گسترده به همراه داشته است.

سیاوشی در ادامه گفت وگوی خود با رسالت؛ توضیح می‌دهد آنچه که در ماده ۲۹ این طرح بحث برانگیز شده است با هدف تشویق برای باروری نگارش شده است و با توجه به اینکه در مجلس نهم در کمیسیون ویژه رسیدگی شده بود دست ما برای رسیدگی نرسید و از اوایل بهمن ماه در سال گذشته در کمیسیون فرهنگی بررسی آن آغاز شد. بنابراین اعضای کمیته زنان و ورزش و خانواده دخل و تصرفی تا کنونی در طرح نداشتند.

به باور این نماینده طرح مذکور با بار مالی فراوانی که به همراه دارد احتمال اجرایی شدن ندارد از این رو در پاسخ به این سوال که( چرا طرحی بدون در نظر گرفتن اطلاعات آماری و شناخت دقیق مشکل تدوین می‌شود ؟) توضیح می‌دهد: یکی از انتقادات ما به دولت همین امر است که چرا برای رشد جمعیت جوان و تشویق به باروری لایحه ای

کارشناسی شده تقدیم مجلس نکرده است تا نمایندگان مجلس که توان کارشناسی و تحقیق و بررسی کمتری نسبت به دولت دارند مجبور به تدوین طرح نشوند. طرحی که کارشناسی دقیق به همراه نداشته باشد در صورت قانون شدن نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت؛ جز اسراف وقت و انرژی و هزینه . به گفته طیبه سیاوشی برخی از مواد طرح مذکور در حال حاضر در نهاد های مختلف دولتی در حال اجرا هستند و نیازی به تدوین و قانونگذاری ندارند؛مانند تکلیفی وزارت بهداشت و درمان را هم نسبت به ارائه برنامه‌هایی جهت اجرا در آمدن برنامه‌های غربالگری برای زوج‌های نابارور حداکثر تا دو سال پس از ازدواج را مشخص کرده درحالی که مدت ها این موضوع در حال اجرا است.البته آنچه در تصویب برخی مواد طرح مذکور چالش برانگیز شده به علت حد نصاب نداشتن کمیسیون به صورت استمزاجی تصویب شده است و در جلسه بعدی مجددا رای گیری خواهد شد.البته‌در صورت تصویب وارسال به شورای نگهبان سیاوشی معتقد است شورای نگهبان به‌علت بار مالی فراوان آن‌را رد خواهد کرد.هرچند حجت‌الاسلام احمد آزادی‌خواه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس در دفاع از این طرح گفته است: ماده ۲۹ دستگاه‌های اجرایی را موظف می‌کند به دختران و پسرانی که زیر ۲۰ و ۲۴ سال ازدواج می‌کنند برای یک بار هدیه ازدواج پرداخت کند. نوع هدیه از طریق آیین‌نامه‌ای که به تصویب دولت خواهد رسید، مشخص می‌شود و مبلغ ریالی آن در بودجه سالانه مشخص می‌شود؛ اما نماینده مردم ملایر توضیح نداده است که اگر دولت زیر بار تشویقی ها نرود چه راهکاری برای الزام دولت پیش رو خواهد بود و اگر هم اجرایی شود قشر مجرد بالای ۳۰ سال که به دلایل مختلف از جمله مشکلات مالی تن به زندگی متاهلی نداده است چگونه به عرصه زندگی متاهلی و باروری بازگردانده خواهد شد.

*با کمک به همه زوج‌های جوان مانع افزایش بیوه‌گان جوان شویم

در این میان نظر دکتر ابهری، رفتار شناس و آسیب شناس اجتماعی را نیز در رابطه نگاه نمایندگان مجلس در حمایت از قشر زیر ۲۴ سال و غافل شدن از جمعیت کثیر بالای ۳۰ سال که تن به ازدواج نداده اند و یکی از عوامل اصلی پیر سالی جمعیت در آینده نزدیک خواهند بود؛پرسیدیم. ابهری درگفت‌وگو با رسالت تاکید دارد: ازدواج یکی از اصلی ترین مراحل زندگی مرد و زن بوده و ضروری‌ترین مرحله تصمیم‌گیری برای آینده عاطفی و مشترک است. اما در حال حاضر به دلایل مختلف که به دو گروه تقسیم می‌شوند آمار ازدواج رو به کاهش نهاده و جامعه را با چالش جدی روبه‌رو ساخته است.

یک دسته از عوامل محیطی هستند مانند شرایط اقتصادی؛بیکاری؛تورم و گرانی و مشکلاتی اینچنینی است . گروه دوم از دلایل کاهش نرخ ازدواج هم مربوط به نکات رفتاری است که مسئولیت گریزی یکی از مهم‌ترین موانع ازدواج است و خانواده‌ها مقصر اصلی در این موارد هستند که باعث تجرد فرزندان خود شده اند.

این رفتار شناس در ادامه آسیب شناسی کاهش نرخ ازدواج توضیح می‌دهد: در کشور به علت نبود متولی مشخص برای مسائل اجتماعی و حوزه‌های مرتبط با آن هرفردی به خود اجازه می‌دهد در این حوزه اظهار نظر کند. عده‌ای کمبود قانون را مشکل ازدواج می‌دانند و عده ای به پایین بود سطح درآمد یا میزان کم وام ازدواج و برخی فضای ناسالم مجازی را عامل عدم تمایل به ازدواج می‌دانند. در حالی‌که هنوز دولت نتوانسته حرکتی مشخص و قطعی در زمینه وام ازدواج انجام دهد نمایندگان مجلس درصدد تصویب قوانین تشویقی برای طیف سنی زیر ۲۵ سال هستند.

این درحالی است که مشکلات همسان‌گزینی و فقدان مشاوره ازدواج یکی از دلایل کوتاه بودن عمر زندگی مشترک افراد است و اساسی ترین مانع و مشکل برای تن دادن به ازدواج در سنی بعد ۳۰ سال است.حال مجلس برای گروه سنی کم مشکل تشویقی قرار داده است بر گروه سنی بالای ۳۰ سال که معضل اصلی هستند چشم بسته است.متاسفانه شلختگی اجتماعی، بی بندباری فرهنگی، فاصله گرفتن از ارزش‌ها باعث رشد ازدواج سفید و روابط غیر اخلاقی بین دختران و پسران شده است.دختر یا پسر بالای ۳۰ سال که مجرد است دچار گسستگی سلیقه و دشواری انتخاب می‌شود و بهانه‌هایی مثل مهریه های غیر متعارف و هزینه‌های غیر منطقی در ازدواج به عنوان توجیه فرار از ازدواج اظهار می‌شود.ابهری به رشد طلاق و آسیب‌های ناشی از آن در جامعه اشاره می‌کند و معتقد است:تاثیر منفی شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی باعث شده درصد بالایی از ازدواج ها در ۳ سال اول زندگی مشترک رقم بخورد. متاسفانه هر یک ساعت ۲۱ طلاق در کشور ثبت شود و این یعنی ظهور بیوه‌های جوان که خود مشکل دیگری بر جامعه تحمیل می‌کنند. وی دربیان راهکارهای افزایش ازدواج‌های موفق هم توضیح می‌دهد: اشتغالزایی و کارآفرینی در کنار آموزش مهارت های زندگی در راستای همسرگزینی، ایجاد مسکن ارزان برای جوانان نوخانمان می‌تواند مشوق های مناسب‌تری برای دوام و قوام بنیان خانواده ها باشد باید فارغ از گروه سنی برای همه خانواده های نوپای در معرض آسیب کارهایی عملی و مثمر ثمر انجام داد.

*وعده هدیه بدون تدبیر حقوقی و اقتصادی، اسراف در بیت المال خواهد شد

در ادامه گزارش برای نقد حقوقی و کارشناسی طرح افزایش جمعیت و تعالی خانواده پای صحبت های مبینا صدیقی کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی نیز نشستیم.

به اعتقاد این حقوقدان وقتی جمعیت یک کشور را افراد سالمند تشکیل می‌دهند و نسبت جمعیت آنها به جوانان جامعه زیاد تراست ،

آن جامعه «جامعه ای پیر» قلمداد می شود که خطری جدی برای یک کشور است چرا که نبود نیروی جوان اقتصاد آن کشور را با مشکل مواجه خواهد کرد و جامعه را از پویایی خارج کرده به سوی مرگ خاکستری می کشاند.جمعیت کشور ما نیز اکنون به سمت جمعیت پیر در حرکت است و با توجه به این مهم،که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز سابقا،در باره پیری جمعیت هشدار داده اند،از این رو طرح های بسیار و متنوعی به منظور کنترل وضعیت و بهبود و ارتقا به سمت جمعیت جوان، از سوی دولتمردان و نمایندگان ارائه شده است و همچنان نیز تدبیر می شود. مانند طرح هایی با مضمون گسترش ازدواج، فرزند آوری،اعطای وام های ازدواج و… که در جای خود نیز بسیار قابل تقدیر اند.یکی از طرح هایی که در طی چند روز گذشته مطرح شده و بسیار بحث برانگیز شده است،طرح «هدیه دولت به ازدواج دختران زیر ۲۰ سال و پسران زیر ۲۴» است که موافقان و مخالفان بسیاری را به بحث واداشته است.این دانش‌آموخته حقوق در ادامه می‌گوید: این طرح دقیقا زمانی در حال مطرح شدن است که از سوی دیگر، نمایندگان با ارائه طرحی به منظور بالا بردن سن ازدواج به مقابله شدید با کودک همسری می‌پردازند.طرحی که در راستای ماده ۱۰۴۱قانون مدنی با وجود آنکه تا کنون رای نیاورده است اما در صدد این بود که دیگر دختران در سن کم، نقش همسر را ایفا نکنند. حال نیمه کاره رها شده و در مقابل طرح اعطای پاداش برای دختران زیر ۲۰ سال و پسران زیر ۲۴ سال به میدان آمده است آن هم تشویق به امر مقدس ازدواج با انگیزه ی مالی! .همان انگیزه ای که باعث شده کودکان و خردسالان به علت فقر و نداری تن به چنین ازدواج هایی خلاف عرف بدهند.فارغ از بحث کودک همسری که ممکن است در پی اصلاحات آتی طرح، حد فاصل سنی را انتخاب کنند که مغایرتی با کودک همسری نیز نداشته باشد،مهم این است که ازدواج صرفا امضایی روی عقد نامه نیست بلکه تعهدی است برای تشکیل یک کانون. کانونی به اسم« خانواده»که به عنوان ابتدایی ترین نهاد شکل گیری هویت بشری و به عنوان جامعه کوچک همواره مورد سفارش شرع مقدس اسلام نیز بوده است.صدیقی با تاکید بر تقدس ازدواج توضیح می‌دهد: آیات بسیار و روایاتی که در اهمیت و تقدیس چنین نهادی سخن گفته است.خانواده رکنی که بر اساس تدین،علاقه و آرامش بنا می شود،تعهد و مسئولیت به همراه دارد که باید به آن وفا شود و تنها در این صورت است که می تواند ثمره ای نیکو نیز به بار آورد .در این شکی نیست که امروز ،درست در شرایطی هستیم که خانواده اسلامی هدف گرفته شده است و به سوی فروپاشی می رود،از لحاظ حقوقی نیز آمار طلاق و شکایات خانوادگی سر به فلک کشیده و زندگی های نو تاسیس نیز دیری نمی پاید که به جدایی ختم می شود و نتیجه آن یا فرزندان طلاق است که به نوع خود تبعات منفی فردی و اجتماعی دارد یا با کاهش ولادت فرزندان رو به رو می‌شویم که پیامد آن ،گسترش نرخ پیری جمعیت و درنهایت ناکارآمدی نظام اقتصادی و اجتماعی حاکم خواهد بوده تشویق به امر مقدس ازدواج به تنهایی دارای ارزش والایی است و هر اقدامی در راستای بهبود این امر، جای تحسین و تقدیر دارد چرا که در صورت تحقق، هزاران هدف متعالی نیز با خود به همراه خواهد داشت و به نوعی به سمت مدینه فاضله حرکت خواهد کرد.،اما این در جایی است که ابزار اشتباهی به کار برده نشود که ویرانی به همراه خواهد داشت. فقر، معیشت ضعیف و ناتوانی اقتصادی موجود ،نه لزوما اما غالبا زمینه ساز بروز جرائم، خصوصا جرائم مالی بوده است،افرادی که برای تکه نانی مجرم می‌شوند،چقدر این طرح می‌تواند وسوسه انگیز باشد. وقتی هدف از تشکیل خانواده، سود مالی پیدا کند،کانون‌های بی‌بنیان و بی اساسی تشکیل خواهد شد که تنها هدف از ازدواجشان کسب عایدی باد آورده باشد.شاید در ابتدا و به ظاهر آمار ازدواج و ولادت زیاد شود اما دیری نمی پاید که به مرور زمان شاهد طلاق های بیشتر،اختلافات خانوادگی ،افزایش کودکان کار،کودکان بی سرپرست و بدتر از آن،شاهد کودکان و والدین بزهکار خواهیم بود.که بسیار از لحاظ جرم شناسی قابل بحث است.خارج ازاینها،سن تعیین شده نیز جای بحث دارد. شاید دختر زیر ۲۰ سال در حد فاصل ۱۷-۲۰ ، برای اداره یک زندگی آماده باشد اما زیر این حد سنی در دختر سخت است. از سویی برای پسر زیر ۲۴ سال نیز قابل ایراد است. سن ازدواج را باید عرف تعیین کند،امروزه دختر ۱۵ یا ۱۶ ساله آیا می تواند مسئولیت یک زندگی را با توجه به شرایط حاکم برعهده بگیرد؟یا پسر زیر ۲۴ سال از لحاظ مالی،شغلی،سربازی،تحصیلی شرایط مساعدی برای سرپرست خانوار شدن دارد؟شاید اعطای وام های ۳۰ میلیونی ازدواج در کمک به جوانان قدم مفید و تاثیر گذاری بوده اما هدیه ازدواج نمی تواند تامین کننده کاستی های یک مرد برای اداره زندگی مشترک باشد و صرفا انگیزه ای واهی را به جوانان القا می کند.ایراد مغایرت با طرح کودک همسری از یک سو و ایراد تاثیر منفی مالی کردن انگیزه ازدواج به کنار،ایرادی مهم‌تر نیز وجود دارد که لازم است بدان توجه شایانی مبذول شود. در طرح جامع جمعیت ، سن ایده آل ازدواج ۲۰ در دختران و ۲۲ در پسران مطرح شده و از سویی تقریبا تمامی توجه ها در طرح های اخیر حول همین سن می گردد. اگر قرار است به منظور کنترل جمعیت پیر اقداماتی در راستای ازدواج و باروری تدبیر شود و از این رو به دنبال تزویج مجردان هستیم،چرا توجهی بر افراد مجرد سن بالا تر چون دهه شصتی ها نمی شود؟ افرادی که از سن ازدواجشان در حال گذرند و همان ها به نرخ پیر جامعه اضافه خواهند شد.

وی در پایان خاطر نشان می کند: نیروی جوان را می‌توان با اشتغال زایی به کار بست که در ادامه آن با کسب در آمد، به ازدواج نیز روی خواهند آورد اما تکلیف افراد بالای این سن ایده‌آل چیست؟آیا جمعیت سوخته اند و نباید برایشان تدبیری اندیشید؟طرح هدیه مالی اگر با تدبیر حقوقی،اجتماعی،اقتصادی همراه نگردد، جز صرف نیرو و وقت،هزینه از بیت المال و ایجاد نتیجه سوء، چیزی نخواهد بود.از سویی دیگر برای قشر عظیمی که اکنون بالای ۳۰ سال هستند و به دلایل بحث شده مجرد هستند آیا قرار نیست راهکاری اندیشیده شود تا ازدواج کنند ؟ آیا برای زوج های بالای ۳۰ سال که مشکلات متعدد مانع فرزند آوری آنها شده؛ نباید فکری کرد؟

شاید زمان آن رسیده است به جای صرف وقت و هزینه بسیار برای تصویب قوانین محکوم به متروکه شدن با کار کارشناسی از چند باره کاری در مجلس کاسته شود و قانونی جامع برای رشد ازدواج و فرزندآوری تصویب شود.