سهامی که برای عدالت بود
از نام «سهام عدالت» مشخص است چیست و برای چه این عنوان را یافته است. در توضیح بیشتر باید گفت نوعی یارانه است که در دولت نهم به‌منظور گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران و بخشی از سهام شرکت‌های دولتی معین، به قشرهای کم‌درآمدتر فروخته شد.
از نام «سهام عدالت» مشخص است چیست و برای چه این عنوان را یافته است. در توضیح بیشتر باید گفت نوعی یارانه است که در دولت نهم به‌منظور گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران و بخشی از سهام شرکت‌های دولتی معین، به قشرهای کم‌درآمدتر فروخته شد. اعطای این سهام به مشمولان طبق «آیین‌نامه اجرایی افزایش ثروت خانوارهای ایرانی از طریق گسترش سهم بخش تعاون براساس توزیع سهام عدالت» پیش از آغاز سال ۱۳۸۵ آغاز شد و اکنون ۱۲سال از اعطای آن می‌گذرد و برگه‌هایی که در ابتدا۵۰۰ هزار تومان سهام بود و بعد بهیک میلیون تومان افزایش یافت.
طبق آخرین گزارشات واصله، تعداد کل مشمولان سهام عدالت حدود ۴۹ میلیون نفر است که از این تعداد در۱۰ سال گذشته دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر فوت کرده‌اند. طبق آخرین آماری که سازمان خصوصی‌سازی ارائه کرده، از کل افرادی که مشمول سهام عدالت و در قید حیات هستند، ۴۱ میلیون نفر شماره شبای بانکی خود را در سامانه سهام عدالت ثبت کرده‌اند.
در ماه‌های گذشته هم سازمان خصوصی‌سازی به تفکیک گروه‌ها سود سهام عدالت مربوط به سال مالی ۹۵ را پرداخت اما همچنان معدود افرادی هستند که به دلایلی سود سهام خود را دریافت نکرده‌اند. همچنین مدتی است که سازمان خصوصی‌سازی شروع به پرداخت سود سهامعدالت مربوط به سال مالی ۹۶ برخی از گروه‌هایمشمول کرده است.
پیشنهادی برای قابل معامله شدن سهام عدالت
با این‌حال این روزها سهام عدالت به دلائلی ازجمله پیشنهادی که به‌منظور قابل معامله شدن آن مطرح شده و واریز بخشی از سود سهامداران، بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ابتدای اسفند‌ماه سال جاری از ارائه پیشنهادی به دولت خبر داد که بر اساس آن، سهام عدالت در دست مردم معامله‌پذیر می‌شود و دارندگان آن از اعمال حق رای برخوردار خواهند شد. وی عنوان کرده است:«سازوکارها به‌صورتی است که هنوز امکان معامله سهام عدالت و اعمال حق رای وجود ندارد؛ بنابراین برای حل این موضوع پیشنهاد تازه‌ای برای به‌کارگیری ظرفیت صندوق‌های قابل معامله در بورس مطرح کردیم.»
دبیر شورای‌عالی بورس گفته است:«پیشنهادی که سازمان بورس و سازمان خصوصی‌سازی و در نتیجه وزارت امور اقتصادی و دارایی – به عنوان وزارتخانه‌ای که هر دو حوزه با آن مرتبط است – به دولت داده و به سران سه قوه هم ارسال خواهد شد، واگذاری واحدهای ETF یا صندوق‌های قابل معامله در بورس به دارندگان سهامعدالت است. با این سازوکار، افراد می‌توانند بحث بازار سرمایه را از نزدیک دنبال و ضمن سهامداری حرفه‌ای، در خط تولید کشور سرمایه‌گذاری کنند.»
همان‌طور که طبق اظهار نظر دبیر شورای‌عالی بورس آمده است، پیش بینی دولت این است که آزادسازی سهامعدالت در قالب صندوق‌های قابل معامله در بورس شکل بگیرد. براساس بررسی‌های انجام شده این امر در لایحه‌ای پیشنهاد شده و مدتی است که مجلس بررسی این لایحه را در کمیسیون اقتصادی در دست دارد؛ امری که اگر تصویب و ابلاغ شود، وظیفه سازمان خصوصی‌سازی، بورس و دیگر نهادهای مربوطه را به سمت طراحی اصل برگه‌های سهام برای مشمولین هدایت خواهد کرد تا مشمولین بتوانند این برگه‌های سهام را در بورس خرید و فروش کنند. به روایتی عنوان می‌شود این فاز پایان طرح سهام عدالت است.
سهام عدالت چقدر ارزش دارد؟
مطابق با برخی گزارشات و اظهار نظرات در این خصوصاکنون ارزش سهام عدالت نزدیک به چهار برابر است. به عبارتی سهمی که یک میلیون تومان ارزش داشته حدود چهار برابر شده است و اگر کسی حدود۵۰۰ هزار تومان سهم داشته باشد و همین عدد ضرب در چهار شود ارزش واقعی سهام عدالت وی مشخص می‌شود اما این تنها گمانه است و باید دید ارزش واقعی این سهام چقدر است و از آن گذشته با آزادسازی این سهام چه اتفاقی در اقتصاد خواهد افتاد و اینکه این پیشنهاد چقدر درد اقتصاد را دوا خواهد کرد؟
«میثم مهرپور» در قامت اقتصاددان در پاسخ به این پرسش به رسالت می‌گوید: «اکنون حدود ۴۹ میلیون نفر سهام عدالت دارند و نکته این جاست که معلوم نیست ارزش این سهام چقدر است و یا اینکه مربوط به چه شرکت‌هایی است؟ سهام شرکت سیمانی یا پتروشیمی است یا شرکتی دیگر. البته این مهم را خود دولت می‌داند ولی صاحبان سهام از آن اطلاعی ندارند و این یک ایراد است.»
وی عنوان می‌کند:« نکته دوم اینکه دولت یازدهم و دوازدهم به‌دنبال این بود که نشان دهد سهامعدالت سهام شرکت‌های زیان‌ده بود و لذا بی‌ارزش است که این واقعیت ندارد و اتفاقا عمده شرکت‌های سهامعدالت شرکت های سود ده هستند؛ نظیر شرکت های فولادی پتروشیمی و سیمان که به مردم واگذار شدند و اگر سود واقعی دارندگان سهام به آن‌ها تعلق می‌گرفت اکنون ارزش سهام آن‌ها خیلی بیشتر از آن چیزی بود که امروز وجود دارد.»
مهرپور درخصوص آزادسازی سهامعدالت هم می‌گوید:
«از طرفی آزادسازی سهام عدالت می‌تواند این ظرفیت را هم ایجاد کند که نقدینگی هدایت شود، چراکه بخشی از نوسانات بازار ارز و افزایش قیمت طلا و سکه به‌سبب هجوم نقدینگی در اختیار مردم است و به‌واسطه تقاضاهای سفته بازانه، سبب افزایش قیمت آن‌ها می شود.»
آزادسازی سهام و کنترل نقدینگی
این اقتصاددان می‌افزاید: «اگر خرید و فروش برای ۴۹میلیون نفری که سهام عدالت دارند آزاد شود، شاید باعث آشنایی آن‌ها با بازار بورس و سرمایه شود. این سهامداران وقتی ببیند سرمایه یکی دومیلیونی سال هایپیش آن‌ها تبدیل به هفت یا هشت میلیون شده و ارزش پیدا کرده و اصلا چنین چیزی وجود دارد شاید به‌سمت بورس بیشتر مشتاق شوند و این یک ظرفیت جدید برای اقتصاد ایران است تا به نوعی هدایت نقدینگی که هدف اصلی اقتصاد است اتفاق بیفتد. وی تاکید می‌کند:« از این حیث فکر می‌کنم خرید و فروش سهامعدالت بتواند ظرفیت بزرگی برای اقتصاد ایجاد کند.»
«محمد اسکندری» معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران هم به رسالت می‌گوید:
«باتوجه به اعلام وزیر اقتصاد مبنی بر ارزش سه میلیون تومانی سهام هر فرد و باتوجه به اینکه قریب به
۵۰ میلیون نفر این سهام را دریافت کرده‌اند، پیش بینیایجاد یک دارایی بزرگ ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی در بازار سرمایه وجود دارد.»
وی می‌افزاید: « این درحالی است که کل ارزش بازار بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس جمعا بیش از ۷۰۰ هزار میلیارد تومان است، لذا یک هراس اولیه از افزایش بی محابای عرضه را در پی خواهد داشت. به ویژه اینکه ارزش بیش از ۷۰۰ هزار میلیارد تومانی بورس تماما سهم شناور و با پتانسیل جدی معامله و عرضه نیست و به‌واقع شاید بتوان گفت این سهام خود یک عرضه به اندازه عرضه فعلی بازار سرمایه را شاید بتواند در پی داشته باشد.»
این کارشناس بورس می‌گوید:« البته نباید از نظر دور داشت که قاعدتا بسیاری از دارندگان این سهام به دلایل مختلف، امکان یا علاقه عرضه سهام خود را نخواهند داشت، اما به مرور با انتشار اخبار و قیمت‌گذاریروزانه این سهام در بورس و اطلاع‌رسانی آن، به جمع علاقه‌مندان به عرضه ومعامله این سهم افزوده خواهد شد.»
وی معتقد است: « برخی تحلیل ها از اثر این موضوع بر تضییع حقوق صاحبان سهام عدالت نیازمند نقدینگی رواج دلال بازی و احتمال معاملات غیرمنصفانه در خارج از بورس و حتی اثر آن بر رشد نقدینگی صحبت به میان آورده‌اند. به نظر می رسد برخی از این نگرانی‌هاتا حدی درست و برخی نیز غیردقیق است. پر واضح است به‌دلیل رشد عرضه سهام، احتمال کاهش قیمت این سهام و همچنین کلیت سهام در بازار سرمایه بسیار محتمل است که می‌تواند به کاهش قیمت‌ها منجر شود.»
اسکندری عنوان می‌کند: « ازسویی، اینکه به‌دلیل ناوارد و ناآشنا بودن برخی دارندگان و ایجاد برخی محدودیت‌ها ازسوی نهادهای ناظر و مجری معاملات بازار سرمایه، علاقه به خرید و فروش غیررسمی این سهام ایجاد شود نیز دور از نظر نیست، هرچند با اطلاع‌رسانی مناسب و مستمر و فرهنگ‌سازی، می‌تواناین موضوع را تا حد زیادی کاهش داد. به‌ویژه باتوجه به رشد دسترسی مردم به رسانه‌ها و اینترنت که در ثبت‌نام یارانه ها و مشمولان سهام عدالت و سرشماری‌هابه‌خوبی نمود داشته است، اینکه بتوان این آسیب را به حداقل رساند نیز کاملا ممکن و شدنی است.»
قرار است سهامی که روزی برای تعادل عدالت در کشور توزیع شده در مسیر ارزشمندی گام بگذارد ارزشی که خواهد توانست سرمایه و دارایی بخشی از جامعه را افزایش دهد.
اما یک نکته باقی است و آن اینکه آیا سهام عدالت واقعا بر مبنای عدالت توزیع شده است؟ اینکه برای ثبت نام آن از دهک‌ها و گروه‌های مختلف ثبت نام شده و از کارمندان دولت تا افراد تحت پوشش نهادهای مختلف حمایتی را در بر گرفته است، اما آیا تمام سهامداران این سهام جزو افراد نیازمند هستند یا اینکه عده‌ای نیازمند از ثبت‌نام جا مانده و عده‌ای متمول در گروه دارندگان قرار گرفته‌اند؟ این امری است که بررسی آن گزارشی جامع و میدانی می‌طلبد.
ارسال نظر