حالِ زارِ بافت تاریخی شیراز تبدیل اصیل‌ترین بافت تاریخی خاورمیانه به پارکینگ!

چندسالی می‌شود که به بهانه توسعه حرم شاهچراغ در شیراز، بافت تاریخی این شهر پر آوازه به سیبل مسئولانی تبدیل شده که با نشانه‌گیری‌های اشتباه خود، تار و پود این بناهای قدیمی را از هم باز کرده‌اند.

در کوچه پس کوچه‌های بافت قدیمی شیراز که راه بروید قلبتان می‌گیرد از این همه بی رحمی، از این همه تاریخی که با خاک یکسان شده و از آن همه شکوه و زیبایی و قدمت، تنها تکه پاره‌هایی از بناهای قدیمی بر بدن این بافت تاریخی مانده است.

حالِ این روزهای بافت تاریخی و فرهنگی شیراز شبیه بیماری است که زخم‌های روی بدنش او را نحیف و فرسوده کرده اما هنوز امید به بهبودی دارد.

اینجا بافت تاریخی شیراز است، جایی که روزگاری مردمان اصیل شیراز در آن رفت و آمد می‌کردند و امروز لاشه آن را تبدیل به یک پارکینگ عمومی کرده‌اند.

شیراز 360 هکتار بافت تاریخی دارد که 57 هکتار از آن تحت عنوان توسعه حرم شاهچراغ در دست تخریب قرار گرفته، در این 57 هکتار بافت تاریخی 462 پلاک وجود دارد که امکان ثبت حداقل 150 پلاک وجود داشت اما به دلیل خواب زمستانی مسئولان ذی‌ربط، متأسفانه تنها 13 پلاک آن ثبت ملی شده است.

آخرین تخریب در اصیل‌ترین بافت تاریخی خاورمیانه مربوط به اسفندماه سال 96 بوده و ظاهراً قرار است  در همزیستی لودرها با بافت تاریخی شیراز بار دیگر طرح 57 هکتاری آغاز به کار کند.

*از موضوع بافت تاریخی غفلت کرد‌ایم/هیچ اراده‌ای برای برخورد با تخریب‌گران وجود ندارد

ابراهیم صبوری نایب رئیس شورای شهر شیراز در خصوص وضعیت بافت تاریخی شیراز و اقداماتی که قرار بود در راستای مصوبه دوفوریتی شورای شهر همچون مستندنگاری و نصب دوربین مداربسته انجام شود، گفت: واقعیت این است که هنوز به دلیل کمبود بودجه شهرداری نتوانسته‌ایم کاری انجام دهیم.

وی افزود: قرار بود که کمیسیون اصل 90 مجلس و میراث فرهنگی در بافت تاریخی کارهایی را انجام دهند، چرا که متصدی این خانه‌ها و بافت‌های تاریخی سازمان میراث فرهنگی است.

صبوری با بیان اینکه ما صرفاً توانستیم از تخریب بیشتر جلوگیری کنیم، گفت: برای مستندنگاری، برنامه‌ریزی‌هایی را انجام داده‌ایم و یک تیم دانشگاهی مسئولیت کار را بر عهده گرفتند.

مصوبه دو فورتی شورای شهر شیراز در خصوص بافت تاریخی

نایب رئیس شورای شهر استان فارس با تأکید بر اینکه میراث فرهنگی باید در این زمینه ورود کرده و از خانه‌ها نگهداری کند، گفت:‌ بسیاری از خانه‌هایی که در بافت تاریخی شیراز تخریب شده ثبت ملی است اما متأسفانه هیچ اراده‌ای برای برخورد با تخریب‌گران وجود ندارد.

وی در پاسخ به سوال  مبنی بر اینکه چرا پس از گذشت حدود یکسال از آخرین تخریب‌ها هنوز مستندنگاری انجام نشده،‌گفت: کارهای اولیه مستندنگاری انجام شده اما شما درست می‌گویید، ما چند ماهی است که درگیر مسائلی شدیم و از موضوع بافت تاریخی غفلت کردیم، البته دست‌هایی در جریان است که اجازه نمی‌دهد کارها به درستی پیش برود.

* عده‌ای از اسامی مقدس سوء استفاده می‌کنند

نایب رئیس شورای شهر استان فارس تصریح کرد: در یکی از جلسات در خیابان اسکندریه در مورد بازآفرینی بافت‌های تاریخی شهر صراحتاً گفتم زمانی که دو خانه قدیمی‌ تخریب شد هیچکس به فریاد ما نرسید، اگر آن موقع کاری انجام می‌شد تخریب‌ها این قدر جلو نمی‌رفت.

صبوری گفت: از سوی دیگر عده‌ای از اسامی مقدس سوء استفاده می‌کنند و در حال نابودی بافت تاریخی هستند، تولیت آستان شاهچراغ گناهی ندارد اما عده‌ای به اسم طرح بین‌الحرمین بافت تاریخی را نابود کرده‌اند.

وی گفت:‌ در هر صورت ما باید پیگیری کنیم و حداقل مستندنگاری را شروع کنیم، قرار بود شهرداری و شورا این کار را انجام دهند که متأسفانه شرایط بد بودجه‌ای و درگیری‌های روزمرگی باعث غفلت ما از این موضوع شد.

*فعالیت یک گروه تحقیقاتی خارجی در بافت تاریخی شیراز

این در حالی است که مصیب امیری، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس در گفت‌وگو با خبرنگارپیرامون وضعیت بافت تاریخی شیراز اظهار داشت: در راستای بهبود بافت تاریخی شیراز  مطالعات جامعی انجام شده و قراردادی با یک شرکت خارجی و با همکاری وزارت راه و شهرسازی و سازمان مرکزی میراث فرهنگی منعقد شده تا کل بافت تاریخی شیراز را مطالعه کنند.

امیری تصریح کرد: گروه تحقیقاتی بافت تاریخی بیش از یکسال است که در حال فعالیت هستند و مراحل آخر کار سپری می‌شود.

وی گفت: ما باید بررسی کنیم که چه اتفاقی در بافت‌های تاریخی می‌افتد که خالی از سکنه می‌شوند، وقتی بافت به دلیل شرایط مختلف خالی می‌شود افرادی در آنجا ساکن می‌شوند که شاید حضورشان چندان تناسبی با آن مجموعه نداشته باشد، بخشی از این افراد معتادان هستند که به عنوان یک معضل اجتماعی شناخته می‌شوند و در بافت ساکن شده‌اند.

مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس گفت: در چند سال گذشته تلاش کردیم تا فعالیت‌هایی را در حوزه بافت تاریخی شیراز فعال کنیم تا از کنار این فعالیت‌ها رفت و آمد در بافت اضافه شود، چندین هتل و اقامتگاه سنتی در بافت تاریخی ایجاد کرده‌ایم، خانه صنایع دستی و موزه در بافت تاریخی شیراز راه‌اندازی کرده‌ایم و تعدادی خانه‌های بافت تاریخی هم به سفره‌خانه‌های سنتی و اقامتگاه‌ها تغییر کاربری داده‌اند.

*راه‌اندازی پارکینگ عمومی در بافت تاریخی موقت است

امیری تصریح کرد: ما قادر نیستیم افرادی که در گذشته در بافت ساکن بودند را برگردانیم، بافت تاریخی شیراز 360 هکتار است و کل خانه‌هایی که مالک آن ما هستیم حدود 40 خانه است، تعدادی از این خانه‌ها تغییر کاربری داده و برای 28 خانه دیگر طراحی‌هایی صورت گرفته تا به مرکز اقامتی، رستوران سنتی و فروشگاه‌های صنایع دستی تبدیل شوند.

وی ادامه داد: تعدادی از خانه‌ها ثبت ملی شده‌اند که قرار است با یک اعتباری از سوی میراث فرهنگی و تقبل بخشی از هزینه‌ها از سوی مالکان، بازسازی صورت گیرد و سکونت در آن اتفاق بیفتد. تمام این کارها انجام می‌شود تا بخشی از معضلات در بافت تاریخی شیراز به حداقل برسد اما در بافت تاریخی تنها میراث فرهنگی مسئول نیست و باید شهردار، شورای شهر و سایر سازمان‌ها در این زمینه کار را پیگیری کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس در خصوص تبدیل بخشی از بافت تاریخی به پارکینگ عمومی گفت: این پارکینگ موقت است و ما مسئول آن نیستیم و نمی‌توانیم در مورد آن توضیح دهیم.

پیگیری خبرنگار میراث فرهنگی  از جواد بهادر به عنوان مدیرکل شهرسازی شهرداری استان فارس در خصوص مستندنگاری و نصب دوربین‌های مدار بسته در محوطه بافت تاریخی به جایی نرسید و وی اعلام کرد که در این موضوع مسئولیتی بر عهده ندارد.

همچنین احمدرضا دستغیب، رئیس شورای شهر استان فارس هم در خصوص شروع مجدد طرح 57 هکتاری و اقدامات انجام گرفته برای جلوگیری از تخریب بافت تاریخی پاسخگو نبود و احمد تنوری، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر شیراز را برای پاسخگویی به این موضوع معرفی کرد.

*نصب دوربین‌های مدار بسته در محوطه بافت تاریخی باید در اولویت قرار گیرد

احمد تنوری در گفت‌وگو ی درباره سرنوشت اجرای مصوبه دو فوریتی که پس از تخریب‌های سال 96 در بافت تاریخی تدوین شد، اظهار داشت: مصوبه لازم‌الاجراست و شهرداری باید مصوبه دو فوریتی را اجرا کند.

وی افزود: با توجه به کمبود بودجه باید در متمم بودجه امسال و یا بودجه سال آینده این موارد دیده شود و سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری شیراز نسبت به نصب دوربین‌های مدار بسته در محوطه بافت تاریخی اقدام کند.

 رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر شیراز تصریح کرد: موضوع نصب دوربین‌ها باید در اولویت پروژه‌های سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری شیراز قرار گیرد.

تنوری با بیان اینکه نگاه به بافت تاریخی نه تنها محلی بلکه ملی است، گفت: جامعه ایرانی بخش عمده‌ای از هویت فرهنگی ایران را در بافت تاریخی شیراز جست‌وجو می‌کند، به همین جهت در بخشی که مربوط به هویت و معماری می‌شود معاونت شهرسازی و در بخشی که مربوط به هویت تاریخی می‌شود سازمان فرهنگی شهرداری شیراز وظایف مهمی را بر عهده دارند.

*نابودی هویت خانه‌های تاریخی با نام‌های تجاری

وی گفت: عمده خانه‌های بافت تاریخی شیراز عمداً به نام آخرین مالک نامگذاری شده‌اند، البته بومی‌های منطقه اطلاعات درستی درباره صاحبان اصلی این ملک‌ها دارند اما باید الزامی به وجود بیاید که هویت تاریخی این خانه‌ها معرفی شود، چرا که در حال حاضر خانه‌هایی با کاربری گردشگری نام تجاری دارند و همین امر هویت خانه‌ها را از بین برده است.

رئیس کمیته رسیدگی به شکایات شورای شهر شیراز با بیان اینکه بسیاری از این خانه‌ها در بافت تاریخی و از دوره قاجار به بعد متعلق به شعرا، معماران، نقاشان، فلاسفه و علمای دینی شیراز بوده‌ است، گفت: شاید سیاست سازمان میراث فرهنگی این بوده که خانه‌ها به نام دیگری شناخته شوند!

*ورود رئیس سازمان بازرسی کل کشور برای انطباق استعلام‌های صادره با قوانین حوزه میراث فرهنگی 

تنوری در خصوص راه‌اندازی پارکینگ عمومی در بافت تاریخی، تصریح کرد: حراست از حریم بناهای تاریخی با سازمان میراث فرهنگی است و زمانی که شهرداری بخواهد مجوزی را صادر کند، باید از میراث فرهنگی استعلام بگیرد.

وی ادامه داد: اگر صدور این مجوز با استعلام از میراث فرهنگی بوده که مجلس شورای اسلامی باید قوانین و مقررات حاکم بر میراث را اصلاح و قوانین سخت‌گیرانه تری را جایگزین آن کند، اما این احتمال هم وجود دارد که استعلام دریافت شد خلاف ضوابط و قوانین بوده باشد که در این صورت رئیس سازمان بازرسی کل کشور  و رئیس سازمان میراث فرهنگی باید برای انطباق استعلام‌های صادره با قوانین حوزه میراث فرهنگی به موضوع ورود کنند.

*لزوم ورود دادستان کل کشور به موضوع تخریب بافت تاریخی شیراز

اما علی اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به سوالی در خصوص نتیجه شکایت‌هایی که میراث فرهنگی در خصوص تخریب بافت تاریخی انجام داده و اینکه قرار است چه چیزی در محوطه بافت عین به عین بازسازی شود؟ گفت: موضوع بافت تاریخی شیراز موضوع بسیار مهمی است و متأسفانه در گذشته اقدامات تخریبی زیادی در محوطه تاریخی شیراز انجام شده بود.

وی افزود: اخیراً دو، سه خانه مجدد تخریب شد که ما اقدامات حقوقی را انجام دادیم و حکم قضایی در این خصوص صادر شد و امید دارم با اجرای حکم قضایی که قطعی هم شده کسی به خودش اجازه تخریب ندهد.

مونسان تصریح کرد: متأسفانه مجری آنجا از ورود ضابطین ممانعت کرده، خواهش من از استاندار فارس این بود که یا خودش ورود کند یا از طریق شورای تأمین پیگیر موضوع شود، همچنین از دادستان کل کشور هم می‌خواهم که به این ماجرا ورود کنند.

رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با تأکید بر اینکه طرح تخریب بناهای تاریخی به بهانه توسعه پذیرفتنی نیست و این اقدام ضد توسعه است، گفت: بناهای ارزشمند تاریخی که آنجا وجود دارد را با چه چیزی می خواهیم جایگزین کنیم؟

*معضل اصلی ما عدم اجرای حکم قطعی دادگاه است

وی افزود: کمیته امنیت ما در میراث فرهنگی تشکیل جلسه داد که نمایندگان قوه قضائیه، وزارت اطلاعات وزارت کشور و وزارت امور خارجه در آن حضور داشتند و از نزدیک محل را مورد بازدید قرار دادند، در شورای تأمین حاضر شدند و با استاندار دیدار کردند، بعدهم کمیسیون امنیت ملی مجلس محل را مورد بازدید قرار داد و همه تاکید کردند باید جلوی تخریب گرفته شود.

مونسان گفت: در همین راستا مقرر شد دو سه خانه ای که اخیراً تخریب شده عین به عین بازسازی شود و ما هم همچنان موضوع را پیگیری می‌کنیم، بیشتر معضل ما اجرای حکم است و امید دارم مسئولان قضایی استان با توجه به اینکه حکم به اجرای احکام رفته آن را اجرایی کنند.

وی در خصوص نصب دوربین در بافت تاریخی هم گفت: از وزارت راه و شهرسازی می‌خواهم که نسبت به نصب دوربین‌ها توجه ویژه داشته باشند چون پاس‌کاری می شود که چه کسی مجری این اقدام است.

*در زمان تخریب‌ بافت تاریخی از ورود ضابطین هم جلوگیری شده بود چه برسد به یگان!

سردار رحمت‌الهی، فرمانده یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی هم در پاسخ به سوال مبنی بر اینکه در زمان تخریب‌ها یگان حفاظت کجا بود و چه می‌کرد؟ گفت: موضع سازمان میراث فرهنگی در این باره قاطع و غیر منعطف بوده و یگان حفاظت هم به تبع دستورات ریاست سازمان واقعاً در این ماجرا ایستادگی کرد.

وی افزود: در همین راستا پرونده‌ای تشکیل شد و ما موضوع را پیگیری کردیم و یک اقدام بازدارنده خیلی خوب در مقایسه با اقدامات تخریب‌گرایانه قبلی که در سطحی گسترده‌تر انجام شد و ما طی سال گذشته و امسال به توانستیم تخریب‌ها را به حداقل برسانیم.

فرمانده یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی تصریح کرد: وقتی کسی متجاوز است و اقدامی انجام می‌دهد که عنوان مجرمانه دارد ما مجبوریم پرونده تشکیل دهیم و به مرجع قضایی معرفی کنیم، متأسفانه در آن مقطع کاملاً از ورود ضابطین هم جلوگیری  شده بود چه برسد به یگان، اما همه اینها را تحت تعقیب قرار دادیم و واکنش مناسبی داشتیم که نتیجه آن توقف تخریب‌ها بود.

این سناریویی  است که سال‌هاست در بافت تاریخی شیراز مرور می شود و هر کسی دیگری را مسئول رسیدگی می‌داند و در میان این پاس‌کاری‌ها، این تاریخ شیراز است که هر لحظه فرو می‌ریزد.