بازگشت کوپن به ایران

کوپن یا کالابرگ در ایران واژه ناآشنایی نیست. کوپن واژه‌ای فرانسوی است به معنای ورقه اصلی که هنگام پرداخت منافع، آن را جدا می‌کنند. پای کوپن در سال 1359 و چند روز پس از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به اقتصاد کشور ما باز شد.

کوپن یادگار اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی است که به میزان سن جوانان امروز کشور قدمت دارد. جوانان امروز کشور که همان کودکان دهه 60 هستند قطعا هنوز صف‌های مبادله کالابرگ با کالا را به یاد می‌آورند که با بزرگتر شدن آن‌ها به تدریج نقش این کالابرگ‌ها نیز کم‌ رنگ و کم‌ رنگ شد تا اینکه در نیمه دوم سال 90 از چرخه اقتصاد ایران حذف شد.

اگر اولین یارانه نقدی در دی ماه سال 1389 برای ایرانیان قابل برداشت شده است، اولین کوپن‌های سراسری نیز دی ماه 1359 به دست مردم رسید، هدف از این کار این بود که اگر کالایی کمیاب یا گران شد، از طریق توزیع کوپنی به دست مصرف کنندگان برسد.

هر چند اطلاعات وسیعی درباره تعداد کوپن‌ها و شرایط توزیع کالاها با استفاده از کوپن در این سال‌ها در دست نیست، اما آن‌ها که برگه‌هایی به یادگار نگه داشته‌اند، می‌گویند روی هر کوپن تعداد افراد خانوار درج می‌شد و رنگ کوپن‌های شهری با روستایی تفاوت داشت.

شماره‌ها اعلام می‌شد و بر اساس اعلام شماره و کالا بود که کوپن اعلامی ارزش پیدا می‌کرد. روزنامه‌ها نیز خبر اعلام کوپن را در مهمترین بخش صفحات خود می‌گذاشتند و اخبار سراسری نیز آن سال‌ها، این خبر را پخش می‌کرد.

صف‌های طویل برای دریافت کالای کوپنی، خاطرات لاینفک ایرانی‌ها در دهه شصت است، اما پس از پایان جنگ شرایط اقتصادی ایران تغییر کرد، در حالی که کوپن هنوز باقی مانده بود.

 10 قلم کالایی که با شیوه کوپنی توزیع می‌شد عبارت بود از: روغن نباتی، قند و شکر، برنج، پودر شوینده، صابون، پنیر، کره، مرغ، تخم مرغ و گوشت قرمز، البته در همان سال‌های ابتدای انقلاب دفترچه سهمیه خانوار توسط شوراهای محلی منتشر شد که 22 قلم کالا از طریق دفترچه به مردم ارائه می‌شد.

 اما اکنون ایران در جنگ اقتصادی است و حالا دیگر مقامات سیاسی هم این نکته را در سخنرانی‌های رسمی مورد اشاره قرار می‌دهند و همچنین کارشناسان اقتصادی و مسئولان حوزه اقتصادی هم این موضوع را مدام یادآور می‌شوند.

در خصوص این موضوع چند روز گذشته انوشیروان محسنی بند پی سرپرست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تاکید کرد که به زودی جامعه هدف تخصیص کوپن مشخص می‌شود که این گروه  شامل هشت دهک جامعه  یا همه مردم است.

زمزمه بازگشت کوپن، البته در ساختار نوین الکترونیکی مدت‌هاست به گوش می‌رسد، اما  هنوز معلوم نیست کدام کالاها و چه تعداد از مردم ایران تحت پوشش کوپن قرار می‌گیرند. اما هر چه هست، تصمیم گیران و سیاستگذاران و کارشناسان تاکید دارند که حمایت از اقشار مختلف مردم در موج گرانی ناشی از ریزش ارزش پول ملی ضروری است. 

وضعیت نامشخص کوپن برای تمام افراد جامعه باعث شده است هنوز آمار مشخصی برای آن وجود نداشته باشد. هرچند چندی پیش احمد میدری معاون امور رفاهی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد: خانوارهای تحت پوشش کمیته امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی یارانه حمایتی خود را به زودی در قالب کوپن الکترونیک دریافت می‌کنند که سقف آن برای خانواده پنج نفره 150 هزار تومان خواهد بود.

میدری افزود: طرح کوپن الکترونیک که زیرساخت‌های آن از مدت‌ها قبل با همراهی بانک مرکزی آماده شده است، به زودی وارد مرحله اجرا می‌شود.

وی ادامه داد: بر اساس این طرح، افراد تحت پوشش این سازمان‌های حمایتی در قالب کارت بانکی که در اختیار دارند، می‌توانند از سهمیه خرید از فروشگاه‌های خاص برخوردار شوند.

معاون وزیر تعاون یادآور شد: برای خانوار پنج نفره که تحت پوشش یکی از این سازمان‌های یاد شده باشد، شارژ خرید به مبلغ 150 هزار تومان در نظر گرفته شده و این رقم برای هر فرد 40 هزار تومان است.

وی با بیان اینکه پس از اعلام زمان اجرای این طرح، این افراد می‌توانند به فروشگاه‌های خاص مراجعه و اقلام مورد نیاز خود را تأمین کنند، عنوان کرد: طرح کوپن الکترونیک، برای 10 میلیون نفری که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند، به اجرا در می‌آید و شامل سایر دهک‌ها و افراد جامعه نمی‌شود.

وی گفت: هرچند به دنبال نوسان‌های نرخ ارز و کاهش قدرت خرید مردم قرار است از اقشار دیگر نیز در قالب بسته‌های کالایی حمایت شود، اما هنوز دولت در خصوص جزئیات این شیوه حمایتی به نتیجه نرسیده است.

دولت با درخواست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قصد دارد برای خرید کالاهای اساسی به مردم کوپن الکترونیکی ارائه کند و طرحی در این خصوص از سوی این وزارتخانه به دفتر معاون اول رئیس جمهوری ارسال شده و این طرح  در حال بررسی است.