بیماری لوپوس چیست؟ + علت، علائم و راه های درمان

بیماری لوپوس که به آن لوپوس اریتماتوس سیستمیک نیز گفته می‌شود، نوعی اختلال در سیستم ایمنی بدن است. به طور معمول، دستگاه ایمنی از بدن در برابر عفونت محافظت می‌کند. هرچند در لوپوس، سیستم ایمنی به طور نامناسبی به بافت‌های مختلف بدن حمله می‌کند. این فعالیت غیر طبیعی منجر به آسیب بافت‌ها و بیماری می‌شود.

در صورتی که مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین ارائه شده در فهرست موضوعی زیر، به موضوع دلخواه خود برسید.

۱. علائم بیماری لوپوس

۲. علت

۳. عوارض

۴. راه های تشخیص

 ۵. راه های درمان

چه کسانی دچار بیماری لوپوس می‌شوند؟

اگر چه مردان و زنان، هر دو به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما ۹۰ ٪ افراد مبتلا زنان هستند. زنان ۱۴ تا ۴۵ سال، بیشتر تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند و از هر ۲۵۰ نفر، یک نفر به این بیماری دچار می‌شود.

علائم بیماری لوپوس چیست؟

علائم بیماری لوپوس در افراد مختلف، متفاوت است. این علائم بسیار متفاوت بوده، زیرا این بیماری می‌تواند بر روی هر قسمتی از بدن تاثیر بگذارد. شایع‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:

درد مفاصل

تب بدون دلیل

ورم مفاصل

خستگی طولانی مدت یا شدید

بثورات پوستی

تورم مچ پا و تجمع مایعات

ایجاد درد در قفسه سینه به هنگام تنفس عمیق

بثورات پروانه‌ای شکل روی گونه‌ها و بینی

ریزش مو

حساسیت به نور خورشید و یا دیگر نور‌ها

تشنج

زخم دهان یا بینی

بنفش شدن انگشتان پا یا دست به علت سرما یا استرس (پدیده رینود)

بیماری لوپوس

عوارض بیماری لوپوس چیست؟

بسیاری از افراد مبتلا به لوپوس فعال، به طور کلی احساس مریضی کرده و از تب، کاهش وزن و خستگی شکایت دارند. این افراد همچنین زمانی که سیستم ایمنی به یک عضو یا منطقه خاصی از بدن حمله می‌کند، دچار مشکلات خاصی می‌شوند. اندام‌های زیر می‌توانند تحت تاثیر لوپوس قرار بگیرند:

پوست. مشکلات پوستی از شایع‌ترین عوارض بیماری لوپوس هستند. برخی از افراد مبتلا به این بیماری، دچار بثورات پروانه‌ای شکل بر روی گونه‌ها و بینی خود می‌شوند. ریزش مو و زخم دهان نیز شایع است. یک نوع خاص از لوپوس که به طور کلی فقط بر روی پوست تاثیر می‌گذارد، "لوپوس دیسکوئید" نام دارد. در این نوع لوپوس، مشکلات پوستی شامل بثورات قرمز و بزرگی بوده که ممکن است باعث ایجاد زخم شوند. این بثورات معمولا توسط نور خورشید بدتر می‌شوند. همچنین یک نوع لوپوس وخیم، اما غیر معمول وجود داشته که باعث بروز تاول‌های بزرگ می‌شود و به آن بثورات لوپوس بولوس گفته می‌شود.

مفاصل. ورم مفاصل در افراد مبتلا به لوپوس بسیار شایع است. این افراد ممکن است به درد، همراه با تورم یا بدون آن دچار شوند. خشکی و درد ممکن است به خصوص در صبح‌ها ظاهر شوند. ورم مفاصل ممکن است فقط برای چند روز یا چند هفته طول بکشد یا ممکن است به طور دائم باقی بماند. خوشبختانه این نوع ورم مفاصل معمولا فلج کننده نیست.

کلیه ها. مشکلات کلیه در افراد مبتلا به لوپوس می‌تواند مرگبار باشد و حدود نیمی از افراد مبتلا به لوپوس، دچار این مشکلات می‌شوند. در افرادی که دیگر علائم لوپوس مانند خستگی، ورم مفاصل، بثورات، تب و کاهش وزن را دارند، احتمال بروز مشکلات کلیوی بیشتر است. هرچند در موارد کمتر، ممکن است فرد دچار مشکلات کلیوی شود، درحالی که هیچ یک از علائم لوپوس را ندارد.

خون. مشکلات خونی می‌توانند همراه با علائم لوپوس یا بدون آن‌ها به وجود آیند. افراد مبتلا به لوپوس ممکن است تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید یا پلاکت‌های آن‌ها به طرز خطرناکی کاهش پیدا کنند. گاهی اوقات کم خونی می‌تواند باعث خستگی، عفونت‌های شدید و یا ایجاد کبودی شود. بسیاری از بیماران علائمی از کم خونی ندارند. هرچند بهتر است که افراد مبتلا به لوپوس، به طور منظم، آزمایش خون بدهند.

لخته شدن خون در افراد مبتلا به لوپوس بیشتر شایع است. لخته‌ها معمولا در پا‌ها (ترومبوز سیاهرگی عمقی یا DVT)، ریه‌ها (به نام آمبولی ریوی یا PE) و گاهی در مغز (سکته مغزی) ایجاد می‌شوند. لخته‌های خونی که در بیماران لوپوس ایجاد می‌شود ممکن است با تولید آنتی بادی‌های ضد فسفولیپید (APL) در ارتباط باشند. این آنتی بادی‌ها نوعی پروتئین غیر طبیعی بوده که احتمال لخته شدن خون را افزایش می‌دهند.

بیماری لوپوس

مغز و نخاع. خوشبختانه مشکلات مغزی در افراد مبتلا به لوپوس، نادر است. در صورت بروز مشکلات مغزی، ممکن است فرد دچار گیجی، افسردگی، تشنج و به ندرت سکته مغزی شود. مشکلات نخاعی (میلیت عرضی) می‌توانند باعث بی حسی و ضعف شوند.

قلب و ریه ها. مشکلات قلبی و ریوی اغلب ناشی از التهاب غشاء قلب (پریکارد) و ریه‌ها (پرده جنب) است. زمانی که این اندام‌ها ملتهب شوند، بیمار ممکن است دچار درد قفسه سینه، ضربان قلب نامنظم و تجمع مایع در اطراف ریه‌ها و قلب شود. همچنین دریچه‌های قلب و ریه ممکن است به طور مستقیم تحت تاثیر بیماری لوپوس قرار بگیرند و بیمار دچار تنگی نفس شود.

علت لوپوس چیست؟

علت لوپوس ناشناخته است. با این حال به نظر می‌رسد عاملی باعث می‌شود که سیستم ایمنی به قسمت‌های مختلف بدن حمله کند. به همین دلیل، سرکوب و فرونشانی سیستم ایمنی یکی از روش‌های اصلی برای درمان لوپوس است. عواملی که می‌توانند باعث بروز بیماری لوپوس شوند عبارتند از ویروس‌ها، مواد شیمیایی زیست محیطی و ژنتیک. این باور وجود دارد که هورمون‌های زنانه نیز در ایجاد بیماری لوپوس نقش دارند، زیرا زنان بیش از مردان مبتلا به بیماری لوپوس می‌شوند. برخی شواهد نشان می‌دهند که در یک خانواده، چند عضو آن دچار بیماری لوپوس شده‌اند. بنابراین احتمال ارثی بودن این بیماری افزایش پیدا می‌کند. مصرف برخی دارو‌ها مانند هیدرالازین و پروکائین آمید می‌توانند باعث بروز لوپوس شوند. این علائم معمولا پس از قطع مصرف دارو، بهبود پیدا می‌کنند.

نحوه تشخیص بیماری لوپوس

لوپوس را می‌توان از روی علائم بیماری و همچنین نتایج آزمایش‌ها به ویژه آزمایش خون تشخیص داد. فرد مبتلا باید حداقل چهار مورد از ۱۱ مورد زیر را داشته باشد. این معیار‌ها عبارتند از:

۱. بثورات گونه، بثورات پروانه‌ای شکل که بر روی گونه‌ها ظاهر می‌شود.

۲. بثورات دیسکوئید، لکه‌های قرمز و پوسته پوسته که باعث ایجاد زخم بر روی پوست می‌شوند. 

۳. حساسیت به نور، واکنش‌های پوستی یا حساسیت به نور خورشید.

۴. زخم‌های دهانی

۵. ورم مفاصل، درد، التهاب یا تورم مفاصل.

۶. اختلال کلیه، وجود پروتئین بیش از حد در ادرار یا گلبول‌های قرمز در ادرار.

۷. اختلال عصبی، تشنج، یا روان پریشی.

۸. التهاب ریه و یا قلب

۹. اختلالات خونی، کمبود گلبول‌های قرمز (کم خونی)، کمبود گلبول‌های سفید (لکوپنی)، کاهش میزان لنفوسیت‌ها (لنفوپنی) یا کاهش پلاکت‌های خون (ترومبوسیتوپنی).

۱۰. اختلال ایمنی، از جمله وجود سلول‌ها یا آنتی بادی‌های خاص، یا نتیجه آزمایش کاذب مثبت برای سیفلیس.

۱۱. آزمایش غیرطبیعی خون، آزمایش خون مثبت برای آنتی بادی‌های ضد هسته‌ای (ANA).

بیماری لوپوس

آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای چیست؟

آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای (ANA) یک روش غربالگری برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی، از جمله لوپوس است. آنتی بادی ضد هسته‌ای نوعی آنتی بادی بوده که ساختار‌های خاصی را در هسته‌های سلولی مورد هدف قرار می‌دهد. این آزمایش بر روی نمونه‌ای از خون بیمار صورت می‌گیرد. با این آزمایش می‌توان تعداد دفعات رقیق کردن خون بیمار را اندازه گیری کرد تا زمانی که بتوان خون را از این آنتی بادی‌ها پاک کرد.

اگر آزمایش ANA مثبت باشد، به معنی ابتلا به بیماری لوپوس است؟

لزوما به این معنی نیست. این آزمایش می‌تواند در بسیاری از افراد مبتلا به لوپوس مثبت باشد، اما همچنین می‌تواند در بسیاری از افراد سالم یا کسانی که به دیگر بیماری‌های خود ایمنی دچار هستند نیز مثبت باشد. بنابراین تنها با این آزمایش نمی‌توان بیماری لوپوس را تشخیص داد.

نحوه درمان بیماری لوپوس

درمان این بیماری به عوامل مختلفی بستگی دارد. مانند سن، نوع دارو‌های مصرفی، سلامت کلی، سابقه پزشکی و محل و شدت بیماری. 

از آنجایی که بیماری لوپوس با گذشت زمان تغییر می‌کند و همیشه قابل پیش بینی نیست، مهم است که بیمار به طور مداوم با پزشک خود در تماس باشد. برخی از افراد مبتلا به لوپوس خفیف، نیاز به درمان ندارند، در حالی که افراد مبتلا به عوارض جانبی مانند مشکلات کلیه نیاز به مصرف دارو خواهند داشت. دارو‌هایی که برای درمان لوپوس مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

استروئیدها. کرم‌های استروئیدی را می‌توان به طور مستقیم بر روی بثورات مالید. استفاده از این کرم‌ها به خصوص برای بثورات خفیف معمولا ایمن و موثر است. استفاده از کرم‌ها یا قرص‌های استروئیدی در دوز‌های پایین می‌توانند برای علائم خفیف لوپوس مؤثر باشند. همچنین از دوز‌های بالای استروئید می‌توان برای درمان اندام‌های داخلی نیز استفاده کرد. متاسفانه استفاده از دوز‌های بالا، احتمال ابتلا به عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.

هیدروکسی کلروکین. از این دارو به طور معمول برای کمک به کنترل مشکلات ناشی از لوپوس خفیف، مانند بیماری‌های پوستی و مفصلی استفاده می‌شود. این دارو همچنین برای جلوگیری از عود لوپوس موثر است.

سیتوکسان. این داروی شیمیایی، تاثیری مهم در کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن دارد. از این دارو برای درمان انواع لوپوس شدید که بر روی کلیه‌ها یا مغز اثر گذاشته اند، استفاده می‌شود.

ایموران (آزاتیوپرین). این دارو بیشتر برای جلوگیری از رد عضو پیوندی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این دارو معمولا برای درمان علائم وخیم لوپوس استفاده می‌شود.

متوترکسات. این داروی شیمیایی نیز برای سرکوب و فرونشانی سیستم ایمنی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این دارو می‌توان برای بیماری‌های پوستی، ورم مفاصل و دیگر بیماری‌های غیر خطرناک که به دارو‌هایی مانند هیدروکسی کلروکین یا دوز‌های پایین پردنیزون واکنش نشان نداده‌اند، استفاده کرد.

بنلیستا. این دارو سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و پروتئینی که موجب بروز بیماری لوپوس می‌شود را مورد هدف قرار می‌دهد.

مایکوفنولات موفتیل. این دارو برای سرکوب سیستم ایمنی و همچنین جلوگیری از رد عضو پیوندی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ریتوکسیماب. از این دارو برای درمان لنفوم و رماتیسم مفاصل استفاده می‌شود. زمانی که دیگر دارو‌ها موثر نباشند، از این دارو برای درمان علائم وخیم لوپوس استفاده می‌شود.

چه کار‌هایی می‌توان برای بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به لوپوس انجام داد؟

هیچ درمانی برای لوپوس وجود ندارد، اما می‌توان از روش‌هایی برای بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به لوپوس استفاده کرد. از جمله:

ورزش. ورزش‌هایی مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری می‌توانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهند. ورزش همچنین می‌تواند تاثیری مثبت بر روحیه فرد داشته باشد.

به اندازه کافی استراحت کنید. 

غذا خوب بخورید. افراد مبتلا به لوپوس باید رژیم غذایی مغذی و متعادلی داشته باشند. 

الکل مصرف نکنید. مصرف الکل با دارو‌ها می‌تواند موجب بروز مشکلات معده مانند زخم معده شود.

سیگار نکشید. سیگار می‌تواند باعث کاهش گردش خون و بدتر شدن علائم لوپوس شود. دود سیگار همچنین می‌تواند تاثیری منفی بر روی قلب، ریه‌ها و معده داشته باشد.

نور خورشید می‌تواند باعث بروز بثورات پوستی در افراد مبتلا به لوپوس شود. بنابراین سعی کنید زیاد در زیر نور خورشید قرار نگیرید و از کلاه، عینک و ضد آفتاب استفاده کنید.