بازار آرام نشود، دولت به مخاطره می‌افتد/ مردم از وضعیت نامعلوم اقتصادی هراسانند

در روز دوشنبه 4 تیر ماه، اعتراضاتی به وضعیت اقتصادی کشور در محل بازار رخ داد. هنوز مدت زیادی از اعتصاب فروشندگان موبایل نگذشته بود که بازار تهران و چند نقطه دیگر از شهر دستخوش اعتصاب و اعتراض شد. آغاز این اتفاقات در ابتدا آرام و مسالمت‌آمیز بود؛ اما نکشید که عده‌ای ناشناس با حرکت به سمت خیابان‌های اطراف بازار و چند خیابان دیگر، با شعارهایی سیاسی و تخریب اموال عمومی، تلاش نمودند اعتراضات را به آشوب و اغتشاش تبدیل کنند.

این افراد در مواردی با ایجاد رعب و وحشت، بعضی از مغازه‌داران را مجبور به بستن مغازه‌ها ‌کردند. هر چند برخی نیز از ترس خسارت‌های احتمالی به اموالشان، مغازه‌های خود را تعطیل کردند. در این شرایط که انتظار می‌رفت دولت اولویت خود را مشکل مردم و حوادث آن روزها قرار دهد، عکس‌هایی از حضور رئیس‌جمهور و چند مسئول دیگر با لباسی گران‌قیمت و برندی خارجی در مجموعه تفریحی توچال منتشر شد و باعث گردید تا بسیاری از دانشگاهیان و حتی چهره‌های شاخص حامی دولت با انتقاد و بیان عباراتی چون " اگر مرهم نمی‌گذارید، نمک بر زخم نپاشید" اعتراض شدید خود را به بی‌توجهی دولت ابراز نمایند.

در مقابل برخی از مسئولین و چهره‌های شاخص سیاسی نیز با موضع‌گیری به حاشیه‌های سفر رئیس‌جمهور، آن را حرکتی سازماندهی شده در راستای تخریب دولت و رئیس جمهور دانستند. گروهی نیز با اشاره به نقش معاندان داخلی و خارجی، رسانه‌های ضدانقلاب را عامل اصلی تحریک مردم و شکل‌گیری اغتشاشات معرفی نمودند. اما سؤال این است که تجمع کنندگان چه کسانی بودند؟ آیا دغدغه معترضین، تنها مسائل اقتصادی بود؟ رسانه‌های ضد انقلاب چه نقشی در سازماندهی این تجمعات داشتند؟ برای پاسخ به این سؤالات سراغ دکتر امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی رفته و به گفت و گو با ایشان پرداختیم.

قرایی مقدم در گفت‌و‌گو با خبرنگار سیاسی پارس‌نیوز، ضمن اشاره به تأثیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، وضعیت بد اقتصادی و بی‌اعتنائی دولت به این مسئله را عامل اصلی اعتصابات دانسته و گفت: همانطور که نماینده قوه قضاییه و رئیس مجلس هم اشاره کردند، وضعیت اقتصادی کشور نابسامان است و ارزش پول مردم روز به روز و ساعت به ساعت کاهش پیدا می‌کند. از لحاظ جامعه‌شناسان به خصوص جامعه‌شناسانی که اقتصاد را زیربنا می‌دانند، مثل مارکس، انگلس و یا سایر ماتریالیست‌ها، وقتی اقتصاد رو به تنزل باشد، مردم اعم از بازاری و غیربازاری، دست به اعتراض خواهند زد. چون بر فرض یک بازاری اگر بتواند ده کالا را بفروشد، ممکن است خانواده‌اش به فروش 90 کالا نیاز داشته باشد.

این جامعه‌شناس در اشاره به عواقب خطرناک این وضعیت، افزود: چنین وضعیتی بحران‌زاست و اگر جلوی این آشفتگی اقتصاد گرفته نشود، از آنجا که بازار هنوز هم مانند گذشته مرکز تجاری و اقتصادی کشور است، ممکن دولت و حکومت را با مشکل مواجه سازد.

اعتصاب بازار، خطرناک و بحران‌زاست

مقدم با نگاه  تاریخی به حوادث بازار و تأثیر آن بر دولت گفت: این روند از دوره قاجاریه به بعد هم صادق بود و وقایع تاریخی نشان داده است هر زمان که بازار دست به اعتصاب یا اعتراض زده است، دولت‌ها هم با مشکلات و مخاطراتی مواجه شده‌اند. چرا که بازار با زندگی کل مردم در ارتباط است. وقتی بازار تهران بخوابد، بازار کرج، تبریز، مشهد و سایر شهرها نیز خواهد خوابید. پس از لحاظ جامعه‌شناسی این پدیده، پدیده‌ای خطرناک است و چون اقتصاد زیربناست و همه چیز را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مسئولان باید فکر عاجل کنند.

استاد دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه راه‌حل مشکلات در اجرای صحیح سیاست‌ها است ابراز داشت: با حرف و شعار وضعیت درست نمی‌شود، حرفها باید به عمل تبدیل شود. الان وضع اقتصادی مردم روبه آشفتگی است، اگر دیروز 100 هزار تومان داشتند امروز 50 هزار تومان دارند. خب این یعنی چی؟ به قول سعدی هر که دست از جان بشوید، هر چه در دل دارد بگوید. در نتیجه باید به وضعیت اقتصادی سامان داده شود، امروز و فردا نکنند و به عمل کار برآید به سخنرانی نیست.

این جامعه‌شناس با اشاره به تحریم‌ها و تأثیرات آنها در آینده عنوان نمود: با وضعیتی که از نظر نارضایتی در کشور حاکم است و رسانه‌های بیگانه هم تهدید می‌کنند و از تحریم‌های ترامپ هم صحبت می‌شود، طبیعی است که مردم تا حدودی هراسان هم شده باشند.

در بستر آشفته جامعه، رسانه‌ها می‌توانند تأثیرات لازم را بگذارند

قرایی‌مقدم در پاسخ به این سؤال که رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی تا چه حد در این وقایع تأثیرگذار بودند گفت: البته تبلیغ رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی نیز در وقوع این اتفاقات بی‌تأثیر نبوده است، اما باید توجه داشت که رسانه‌ها وقتی تأثیرگذار هستند که زمینه تبلیغات مساعد باشد. به عبارتی وقتی جامعه‌ای مشکل نداشته باشد، رسانه‌ها هر چقدر هم که تبلیغ کنند، تأثیر آنچنانی نخواهد داشت.

او در ادامه این موضوع افزود: چون بستر جامعه آشفته و درهم برهم است، مشخص است که رسانه‌ها هم می‌توانند تأثیرات لازم را بگذارند. حتی اگر آن مسائل فراتر از واقعیات باشد. اما در عکس این حالت، قطعاً بدون تأثیر است. برای مثال آیا اگر این رسانه‌ها، برای سوئیس، آلمان و یا آمریکا هم تبلیغ کنند، همین اثرات مشابه ایران را خواهند گذاشت؟ پاسخ این است که خیر. پس همانطور که رئیس مجلس هم اشاره کرد، ما باید به خودمان بیاییم. بنده با این حرف موافق هستم و معتقدم مشکل از درون جامعه است و با عوامل داخلی ارتباط دارد.

مسئولان از مکانیسم دفاعی فرافکنی استفاده نکنند

قرایی مقدم در پایان صحبت‌های خود گریزی به تأثیر عوامل داخلی داشت و گفت: عوامل درونزا، تأثیر عظیمی بر اتفاقات کشور دارد، عوامل برونزا اعم از رسانه و ماهواره و... بسته به عوامل داخلی است. پس مسئولان باید کمی جدی‌تر به مسائل توجه کنند و دیگران را مقصر ندانند و از مکانیسم دفاعی فرافکنی استفاده نکنند. همه مردم مشکلات را می‌دانند و می‌بییند. مردم تورم را حس می‌کنند و می‌دانند که اگر دیروز جنسی را 50 هزار تومان می‌خریدند، امروز باید 100 هزار تومان بخرند. پس در این قضیه مشکلات داخلی باعث نارضایتی مردم شده است نه صرف تبلیغات و مسائلی نظیر آن.