خطر اعتیاد در کمین 100 هزار دانش آموز

شیوع آسیب‌های اجتماعی میان دانش‌آموزان کشور کم نیست و تا سال‌های اخیر ارائه آمار از آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان خط قرمزی در آموزش‌وپرورش بود.

اما در سال‌های اخیر رویه تغییر کرده است،  و مدیرکل آموزش‌وپرورش شهر تهران در جلسه شورای شهر آماری را ارائه داد که زنگ خطر آسیب‌های اجتماعی را بار دیگر نواخت.

طبق گفته‌های عباسعلی باقری،‌ مدیرکل آموزش‌وپرورش شهر تهران، «در حال حاضر رفتار پرخطر میان پسران در مقطع متوسطه اول 19.7 درصد و خشم بالا میان دختران 19.6 درصد است که این ارقام نشان می‌دهد وضعیت خوبی وجود ندارد.»، البته این آمار فقط مربوط به دانش‌آموزان پایتخت‌نشین است.

* 100هزار دانش‌آموز در معرض خطر اعتیاد

در همین رابطه نادر منصور کیایی مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش با ابراز اینکه "در بحث موضوع اعتیاد و مصرف مواد در گروه سنی دانش‌آموزان، آموزش و پرورش بارها دغدغه خود را اعلام کرده است به همین دلیل به جامعه دراین‌باره اطلاع‌رسانی کرده و هشدار داده‌ایم"، اظهار کرد: البته ما صرفاً به بیان خطر و اعلام موضع اکتفا نمی‌کنیم و در سال‌های گذشته از جمله سال تحصیلی جاری اقداماتی را در مدارس آغاز کردیم که شامل برنامه‌های آموزشی، فرهنگی و مراقبتی است.

وی افزود: در طول سال‌های گذشته و در میانگینی که ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز با آن هم‌نظر است نزدیک به یک درصد یعنی حدود 100 هزار نفر از دانش‌آموزان در معرض خطر اعتیاد هستند یعنی تجربه یک بار مصرف داشته یا از نظر علائم خطرپذیری ریسک‌پذیر هستند البته افراد مصرف‌کننده نیازمند درمان کمتر هستند و تعدادشان به 10 هزار نفر می‌رسد که آنها را برای درمان و مددکاری به وزارت بهداشت و بهزیستی معرفی کرده‌ایم.

* خدمات درمان و مددکاری به دانش‌آموزان مصرف‌کننده مواد

کیایی گفت:‌ براساس تفاهم‌نامه‌ای که با محوریت ستاد مبارزه با مواد مخدر داریم، دانش‌آموزان نیازمند را شناسایی کردیم و آنها را به وزارت بهداشت و بهزیستی برای دریافت خدمات درمان و مددکاری در یک چرخه ارجاع معرفی می‌کنیم.

* تغییر الگوی مصرف و رشد مصرف مواد بین دانش‌آموزان

مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش با اشاره به اینکه الگوی سنتی مصرف مواد در کشور طی سال‌ها تریاک بوده و خانواده‌ها وقتی نام دانش‌آموز مصرف‌کننده مواد را می‌شنوند تصور می‌کنند مصرف‌کننده تریاک است،‌ افزود: مصرف داروها مانند ریتالین و ترامادول هم مدنظراست و با محاسبه آنها در طول سال‌های اخیر روند مصرف مواد با توجه به تغییر الگوی مصرف بیشتر شده است اما الگوی سنتی مصرف مواد در میانگین خود باقی مانده است.

وی ادامه داد: اگر سوءمصرف مواد را مدنظر بگیریم باید بگوییم روند مصرف بین دانش‌آموزان رو به افزایش است؛ در سیاست‌های پیشگیری از اعتیاد و مصرف مواد بین کودکان  و نوجوانان مداخلات زودرس توصیه شده است که گروه سنی دوره ابتدایی همراه والدین را شامل می‌شود و در دوره متوسطه که در سن شیوع مصرف مواد هستند ضمن ارائه خدمات پیشگیری و توانمندسازی سیاست کنترل و کاهش تقاضای مصرف را مدنظر داریم.

کیایی درباره موفقیت برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد آموزش وپرورش بیان کرد:‌ صرفاً براساس برنامه‌ها نمی‌توان قضاوت کرد که موفق بوده‌ایم یا نه. باید دانش و توانایی خودمراقبتی دانش‌آموزان را ارتقا و در جای خود خدمات درمان و مراقبت را ارائه دهیم و زمانی موفق هستیم که کنار خدمات توانمندسازی همزمان متغیرهای اثرگذاری همچون بهداشت روان، عوامل خانوادگی و اجتماعی را کنترل کنیم. هرگاه توانستیم درباره کنترل این متغیرها موفق شویم آنگاه برنامه‌های خودمراقبتی به‌روی دانش‌آموزان مؤثر است.

* اضطراب مهمترین عامل تهدید‌کننده سلامت روان

مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش مطرح کرد: رتبه یک عوامل مخاطره‌آمیز بهداشت روان دانش‌آموزان در سامانه پایش و مدیریت آسیب‌های اجتماعی به اضطراب اختصاص دارد و در ماه‌های گذشته وزیر آموزش‌وپرورش نیز به این مسئله تاکید  و یکی از مهمترین مشکلات نظام تعلیم و تربیت را اضطراب بین دانش‌آموزان اعلام کرد که دراین‌باره دو اقدام انجام شد؛ حذف پیک نوروزی و حذف آزمون‌های دوره ابتدایی. در حقیقت آموزش‌وپرورش نیز به این بینش رسیده و تلاش می‌کند با اصلاح سازوکارهای درونی عوامل اضطراب‌زا برای دانش‌آموزان را کنترل کند.

وی با اعلام اینکه بهداشت روان یکی از برنامه‌های وزارت آموزش‌وپرورش است، بیان کرد: باید در درازمدت به‌سمتی حرکت کنیم که حجم کتاب‌‌های درسی و برنامه رسمی دانش‌‌آموزان کاهش یابد و آموزش مهارت‌های اساسی زندگی مدنظر قرار بگیرد یعنی مهارت‌هایی که دانش‌آموزان را برای زندگی در جامعه آماده کند.

کیایی بیان کرد:‌ در کشورهای اتحادیه اروپا هر سال مجموعه‌ای به‌نام استانداردهای کیفی پیشگیری منتشر می‌شود  که مطابق آن تمرکز مدارس در بحث پیشگیری بر آموزش مهارت‌های اجتماعی است و برنامه‌هایی که بیشترین امتیاز را کسب کردند، آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش مهارت‌های فرزندپروری، آموزش پیشگیری از طریق تلفیق با کلاس درس و مداخله درباره دانش‌آموزان در معرض خطر است، همین سیاست‌ها را با ملاحظات فرهنگی در کشور داریم. در مقایسه با سایر کشورها هیچ تفاوتی از نظر الگوهای پیشگیری در مدرسه نداریم و مهارت‌های خودمراقبتی و توصیه‌هایی را که درباره راهکارهای مداخله برای پیشگیری در مدرسه است اجرا می‌کنیم.

* نرخ پوشش آموزش‌های خودمراقبتی در مدارس پایین است

مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش با ابراز اینکه "آموزش مهارت خودمراقبتی را برای هر سه دوره تحصیلی اجرا می‌کنیم"،‌ گفت:‌ نرخ پوشش آن پایین است اما تمرکزمان بر محلات خطرپذیر است و در سال تحصیلی جاری کتاب‌هایی را به‌نام راهنمای پیشگیری اولیه از اعتیاد برای استفاده معلمان در کلاس درس تهیه کردیم تا معلمان با کمک این راهنما آموز‌ش‌ها را ارائه دهند. برای والدین نیز کارگاه آموزشی داریم و هر سال 2 میلیون نفر را آموزش می‌دهیم، امسال 200 هزار نفر را به‌عنوان والدین پیشگام آموزش دادیم تا هر کدام 30 نفر دیگر از والدین را آموزش دهند.

کیایی با اشاره به اینکه بخشی از اضطراب دانش‌آموزان از طریق مدرسه، محتوای آموزشی، امتحان و نحوه آموزش‌ها ایجاد می‌شود، گفت: این بخش را باید اصلاح کنیم البته فقر، طلاق، خشونت، بدسرپرستی و اعتیاد 5 عامل اصلی مخاطره‌آمیز خانوادگی هستند.

وی ادامه داد: کمیته کشوری پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را داریم که تمام دستگاه‌ها در آن عضو هستند و سند ائتلاف نظام مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان را با عضویت 12 دستگاه داریم که در تلاش برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با تمرکز بر اعتیاد است، مسیری که در آن حرکت می‌کنیم کاملاً صحیح است اما قبول دارم که در مواجهه با حجم مشکلات باید بیشتر تلاش کنیم اما این مقوله به اعتبار بیشتر و سرمایه‌گذاری کلان نیاز  دارد.

مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش تصریح کرد: این مطالبه به‌حقی از آموزش‌‌وپرورش است که سرعت خود و حجم فعالیت‌ها را در بحث پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی گسترش دهد. اعتبار بخش پیشگیری در آموزش‌وپرورش 10 میلیارد تومان است و با کمک دستگاه‌هایی ماند ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت کشور درمجموع در سال تحصیلی 97‌ــ‌96، 30 میلیارد تومان در مدارس هزینه کرده‌ایم.