جوادی پور، پدر گرافیک معاصر ایران

به گزارش پارس به نقل از فارس، مراسم نکوداشت سه نقاش فقید هنر نوگرای ایران شب گذشته با حضور برخی هنرمندان و مسئولان فرهنگستان هنر در موسسه فرهنگی و هنری صبا برگزار شد.

*تولید ۴ فیلم مستند از زندگی اسفندیاری، جوادی پور و حسینی

آغازگر این مراسم، اسماعیلی معاون پژوهشی فرهنگستان هنر بود که این سه نقاش فقید را ستارگان درخشانی در آسمان هنر ایران عنوان کرد و گفت: هنر نقاشی نوگرای ایران مرهون آفرینش های هنری این سه هنرمند است وآثار به جا مانده از آنها وشاگردانی که آموزش دادند، نامشان را در تاریخ هنر ایران جاودانه و ماندگار خواهد کرد.

او در ادامه با اشاره به نمایشگاه آثار این سه هنرمند در موسسه صبا گفت: نمایشگاهی از آثار، اسناد و دستنوشته های این سه هنرمند امروز در موسسه فرهنگی وهنری صبا گشایش خواهد یافت که به مدت یک ماه برپاست.

او با بیان این که حدود ۱۰۰ برگ سند از مراحل مختلف زندگی جوادی پور و از دوران تدریس او در دانشکده هنرهای زیبا تا اواخر زندگی اش در اختیار فرهنگستان هنر است، ابراز امیدواری کرد تا امکان چاپ و انتشار آثار این سه هنرمند به همراه اسناد و دستنوشته های آن ها در قالب کتابی پژوهشی از سوی فرهنگستان هنر فراهم شود.

اسماعیلی همچنین از تهیه چهار فیلم مستند از زندگی این سه هنرمند از سوی فرهنگستان هنر خبر داد و گفت: این چهار فیلم مستند در حاشیه برگزاری این نمایشگاه با حضور صاحبنظران به نقد و بررسی گذاشته می شود. همچنین در مراسم اختتامیه این نمایشگاه نیز با برپایی کارگاهی به تحلیل و بررسی آثار این سه هنرمند با حضور هنرمندان و پژوهشگران هنر نقاشی خواهیم پرداخت.

او در خاتمه نیز از طراحی و راه اندازی سایت هایی ویژه برای این سه هنرمند از سوی فرهنگستان هنر خبر داد و گفت: این سایت ها در پرتابل فرهنگستان هنر قابل دسترسی است.

علی معلم رئیس فرهنگستان هنر سخنران بعدی این مراسم بود که در سخنان کوتاهی گفت: امروز هر چه در حق این سه هنرمند ارجمند انجام دهیم، نمی دانیم باعث خرسندی آنهاست یا نه اما در حق آنان که هستند نباید کوتاهی کنیم.

او در ادامه ابراز امیداوری کرد که این جلسات نکوداشت، آغازی باشد برای ارزش گذاری آثار هنرمندان و نقد و بررسی آثارشان تا زمانی که این هنرمندان حضور دارند خودشان درباره آثارشان سخن بگویند و افتخار یا اشکال کارشان را در خانه و به وسیله اهل خانه عنوان کنند تا نیازی به داوری غیر نباشد.

* پدر گرافیک ایران صنیع الملک و پدر گرافیک معاصر ایران جوادی پور است

در ادامه این مراسم مهدی حسینی هنرمند نقاش و پژوهشگر گفت: از دوره صفویه با حضور محمد زمان تلاش کردیم که آن جهان بینی سنتی و ملکوتی گذشته را بتوانیم با جریاناتی تازه که در شرف تکوین بود و تغییرات بنیادین در جهان همگام کنیم و محمد زمان در این زمینه بسیار تلاش کرد اما متاسفانه او بسیار تحت تاثیر هنرمندان اروپایی بود. این تلاش و نوع نگاه در سده ۱۳ هجری قمری استمرار یافت و نه تنها از نظر جهان بینی بلکه از نظر شرایط زندگی هم این تغییر و تحولات و در ساختار شهری، اداری و… به وجود آمد و با ظهور عکاسی رو به رو شدیم و هنرمند نمی تواند نسبت به این مسائل بی تفاوت باشد چرا که هنرمند در خلا زندگی نمی کند و مرتبط با جامعه خود آثارش را می آفریند.

مهدی حسینی از صنیع الملک به عنوان یکی از مهمترین هنرمندان سده ۱۳ هجری قمری یاد کرد که سعی داشت این تغییرات بنیادین را در آثارش لحاظ کند.

وی افزود: به دنبال آن، استادان و هنرمندان سده بعد که از شاگردان بلافصل کمال الملک بودند از جمله جلیل ضیاپور، محمود جوادی پور و احمد اسفندیاری، پایه های دانش تصویری و آکادمیک را فرا گرفتند ولی این مسائل تکنیکی کافی نبود و یک دغدغه عمده داشتند که چگونه می توانند هویت معاصر خود را تبیین کنند و حالا که با هنر مدرن آشنایی پیدا کرده اند، چگونه جهان بینی شرقی با آن پشتوانه هنر نگارگری را با آن تلفیق کنند و این جاست که ارزش این دسته از هنرمندان و حرکت هایی که آغاز کردند، آشکار می شود.

او در ادامه به آثار احمد اسفندیاری اشاره کرد وگفت: آثار اسفندیاری را در سال ۱۳۳۹ شاهدیم که گذشته سنتی خود را همسو با مدرنیزم به دوره معاصر آورد و بسیاری از ویژگی های فرهنگ سنتی در آثار او دیده می شود. در آثار او نور ثابتی دیده نمی شود و نور در تمام سطح تصویر پراکنده است، برعکس نگاه اروپاییان که نقطه عطفی در آثارشان دارند و ارکان تصویرشان ما را به سمتی هدایت می کند، آثار این هنرمندان ویژگی های اساسی نقاشی سنتی ایران را دارد.

این دسته از هنرمندان بعد از فراغت از دانشگاه در گالری آپادانا که به همت جوادی پور، حسین کاظمی و جلیل ضیاءپور تاسیس شده بود، گردهم آمدند. اما متاسفانه امروز نسل جوان نسبت به این حرکت بزرگ بی توجه است.

مهدی حسینی از زنده یاد محمود جوادی پور به عنوان فردی چند وجهی و متکثر یاد کرد و گفت: او از یک سو استاد طراز اول دانشکده هنرهای زیبا و از یک سو از پایه گذاران گرافیک معاصر ایران بود.

او با اشاره به تحریف هایی که در برخی نوشته های برای عنوان پدر گرافیک ایران صورت گرفته است گفت: به اعتقاد من پدر گرافیک ایران صنیع الملک و پدر گرافیک معاصر ایران محمود جوادی پور است.

حسینی به وجه پژوهشگری جوادی پور هم اشاره کرد و گفت: جوادی پور محقق هم بود، تحقیقی که روی نمدهای ایران انجام داد بدون حمایت مالی و سالها بی اعتنایی به حاصل پژوهش هایش بود تا این که چند سال پیش فرهنگستان هنر این کتاب را منتشر کرد.

وی افزود: این تحقیق نه تنها در جامعه فرهنگی ما منحصر به فرد است بلکه در دیگر کشورها نیز مورد توجه قرار گرفته است.

حسینی به وجه هنرمند بودن جوادی پور هم اشاره کرد و گفت: جوادی پور نقاش هم بود، آثاری خلق کرد و سعی داشت ویژگی های هنر سنتی نگارگری ایران را به لفظ معاصر درآورد که کار ساده ای نبود و آنچه حائز اهمیت است این است که آنها این کار را کردند اما بیان فردی خود را از یاد نبردند.

* منصوره حسینی از نخستین نقاشانی بود که از کالیگرافی در آثارش استفاده کرد

حسینی در بخش دیگری از سخنانش به آثار زنده یاد منصوره حسینی پرداخت و گفت: حسینی هم در آثارش از نگارگری سنتی ما بهره برد. او بدعت گذار استفاده از کالیگرافی است و پیوند خوشنویسی را با تصویر خیلی نزدیک کرد. او در دهه ۴۰ با استفاده از ریتم و حرکت در خوشنویسی سنتی، فضایی را آفرید که پیوندش را با گذشته حفظ کند.

این هنرمند نقاش در ادامه به آثار چهار هنرمندی اشاره کرد که از خوشنویسی در آثارشان استفاده کردند و گفت: در دهه ۴۰ چهار هنرمند از این ویژگی در آثارشان استفاده کردند که عبارتند از: حسین زنده رودی، فرامرز پیلارام، منصوره حسینی و بهزاد گلپایگانی. زنده رودی خوشنویس نبود اما از ریتم و حرکت خوشنویسی در آثارش خوب استفاده کرد. تفاوت پیلارام در این بود که او خوشنویس بود و درجه ممتاز در خوشنویسی داشت. بهزاد گلپایگانی هم خوشنویس نبود اما او هم از خوشنویسی بهره گرافیکی در آثارش برد و همه این ها از شاگردان شکوه ریاضی بودند. منصوره حسینی هم خوشنویس نبود اما از ریتم و حرکت خوشنویسی در آثارش استفاده کرد که بسیاری دیگر نیز از آنها تبعیت کردند.

* نسل امروز به خط شکنی های نخستین نقاشان نوگرای ایران بی توجه است

حسینی در ادامه تصریح کرد: در حقیقت میراثی که این هنرمندان برای ما به یادگار گذاشتند همان میراثی است که کسانی چون قائم مقام فراهانی در سده ۱۳ هجری قمری در ادبیات به یادگار گذاشتند. خط شکنی های کسانی چون قائم مقام در ادبیات بعدها به جمال زاده و هدایت و دیگران رسید و به طور قطع اگر خط شکنی های این هنرمندان در گذر از سنت به سمت مدرنیزم نبود، نسل بعدی که ما هستیم نمی توانست جایگاهی داشته باشد و کارش چنین ساده شود.

اما نسل معاصر بی توجه به این خط شکنی هاست، خط شکنی هایی که فرهنگ تصویری معاصر را به این جا رساند و از حد ملی منطقه ای هم فراتر برد، به طوری که حالا در سطح بین المللی با افتخار از آن یاد می شود.

* استادان قدیمی به معارف اسلامی هم آشنایی داشتند

حبیب الله آیت اللهی هنرمند نقاش و پژوهشگر هنرهای اسلامی نیز در ادامه این نشست گفت: یکی از افتخارات من این است که از سه استاد با سه ویژگی مختلف بهره بردم. حیدریان طراحی دقیق و دقیق دیدن اجزا طبیعت را به من آموخت، هر چند بسیاری به این ویژگی او نقد داشتند. اما من در اروپا متوجه شدم که حیدریان چه خدمتی به ما کرده است، چرا که در اروپا آنچه استادان آموزش می دادند، همانی بود که حیدریان به ما آموخته بود. از استاد جواد حمیدی ترکیب بندی را فرا گرفتم که چگونه نقطه، سطح و خط را در صفحه ترکیب کنم و جوادی پور به من یاد داد که رنگ آنی نیست که دیده می شود رنگ نور است و من که امروز خود را نقاش می دانم، مرهون زحمات این سه استاد هستم.

او به ذکر خاطره ای از جوادی پور پرداخت و گفت: از او پرسیدم فرق میان کیفیت نور و رنگ چیست و او گفت رنگ ماده است واما نور رنگی، ماده نیست آنچه می بینیم ماده رنگی نیست بلکه بازتابی از نورهای رنگی است که به چشم می آید و درک می کنیم و این اشاره ای است به حدیثی از امام صادق که در پاسخ به سوالی درباره امکان دیدن خداوند فرمود هرچه می بینیم به خاطر رنگ ها و کیفیت رنگهاست و این نشان می دهد که جوادی پور این حدیث را می دانست.

آیت اللهی همچنین گفت: استادان قدیم ما به معارف اسلامی هم آگاه بودند و برخی از آنها تنها هنرمند نبودند، بلکه فقیه هم بودند.

او درباره آثار احمد اسفندیاری هم توضیح د اد: اسفندیاری هم رنگهای صاف و یکدست داشت و کمتر حجم می داد به رنگهایش چون در رنگ ایرانی حجم وجود ندارد و آنچه در اطراف خود می بیند در درون خود استحاله می کند و سپس روی بوم به تصویر می کشد.

* نخستین بار رضا صورتگر و سپس صنیع الملک و جوادی پور از گرافیک در آثارشان استفاده کردند

این هنرمند نقاش با اشاره به آفرینندگی خداوند از هنرمند نیز به عنوان آفریننده و خلیفه خدا بر زمین یاد کرد و گفت: عبارت « احسن الخالقین یعنی نیکوترین آفرینندگان که این کلمه به صورت جمع آورده شده است و نشان می دهد که این جهان پهنه آفرینش هنرمند است و پهنه آفرینش خداوند بسیار وسیع تر است.

او در خاتمه هم پدر واقعی گرافیک ایران را « رضا صورتگر» است نقاش شاهنامه داوری دانست که از گرافیک، نقاشی و حجم در تصاویر این شاهنامه استفاده کرده و در ۵۶ تصویر خود این نشانه ها را دارد.

آیت اللهی گفت: در هنر گرافیک، بعد از رضا صورتگر، صنیع الملک قرار دارد و سپس جوادی پور.

در ادامه این مراسم از نمایشگاه آثار اسناد و دستنوشته های این سه هنرمند در گالری های موسسه صبا رونمایی شد. در این نمایشگاه بیش از ۱۶۰ اثر از این سه هنرمند به نمایش گذاشته شده است.

این نمایشگاه به مدت یک ماه برپاست.