یکی از اسف بار‌ترین سوء استفاده‌های انجام گرفته در حوزه دارو، بهره‌برداری از نظام توزیع یارانه‌های دارو، تقسیم غنائم و انحصار اخذ مجوزهای واردات و تولید داروهای گران قیمت برای اشخاص و شرکت‌های خاص می‌باشد. افزایش چشم‌گیر حجم بدهی‌های بیمه‌ها به داروخانه‌ها که متعاقبا به شرکت‌های پخش دارو و از آنجا به صنایع دارویی کشور منتقل شده و شرکت‌های دارو سازی را به ورطه ورشکستگی رسانیده ناشی از همین ویژه خواری و تقسیم غنائم در نظام دارویی کشور است. افزایش حجم بازار ارزشی دارو طی سال‌های گذشته نه بخاطر افزایش حجم مصرف داروهای عمومی و یا تمرکز بودجه دارویی کشور بر داروهای گران‌قیمت بیماران خاص، بلکه قیمت‌های نجومی مصوب برای داروهایی است که در انحصار خواص می‌باشد. برای اثبات این ادعا به چند مورد سوء استفاده از این موارد اشاره می‌شود:

۱) داروی بوسرلین استات:

این دارو که برای سرطان پروستات و درمان نا باروری استفاده می‌شود، با نام برند سوپرفکت توسط شرکت سانوفی اونتیس تولید و در سال ۱۳۹۳ شرکت کوبل دارو برای ثبت قیمت بالا ماموریت واردات تعداد محدودی از این دارو را به انجام می‌رساند و آنرا با قیمت نجومی ۸۰۶۰۰ تومان در کشور ثبت می‌نماید، در حالیکه قیمت واقعی این دارو در همان زمان در ترکیه ۱۶۵۰۰ تومان بوده است. (قیمت امروز این داروی برند در کشور همسایه ترکیه ۱۷۰۰۰ تومان است) 

در سال بعد شرکتی این دارو را با نام برند ژنریک سینافکت به بازار عرضه داشته و تاکنون با بهره‌گیری از نرخ ثبت شده قبلی و همراهی نظام قیمت گذاری، با قیمت ۴۵۰۰۰ تومان به‌فروش می‌رساند. (مبلغ ۴۰۵۰۰ تومان آن را مستقیما از محل یارانه‌های دولتی دریافت داشته و سهم بیمار ۴۵۰۰ تومان می‌باشد).

یعنی دارویی که قیمت برند اوریجینال آن در حال حاضر ۱۷۰۰۰ تومان است برای تولیدکننده ژنریک ۴۵۰۰۰ تومان قیمت گذاری شده و سالانه میلیارد‌ها تومان از جیب بیماران واز محل یارانه کشور به نفع این شرکت هزینه می‌شود.

۲) سدیم والپروات تزریقی ۴۰۰ میلیگرم:

این دارو که برای درمان صرع و پیشگیری از سردرد میگرنی مصرف می‌شود، به شکل قرص‌های ۲۰۰، ۵۰۰ و تزریقی ۴۰۰ میلیگرم توسط شرکت سانوفی با نام برند دپاکین تولید می‌گردد. تفاوت قیمت نمونه‌های قرص وارداتی و بسیار پر مصرف این دارو توسط کوبل دارو با قیمت جهانی به حدی بالاست که بیش اظهاری مازاد بر ۵۰ میلیارد تومان در سال فقط برای قرص‌های وارداتی توسط شرکت کوبل دارو بر آورد می‌شود. اما در خصوص فرم تزریقی این دارو، شرکت کوبل دارو آنرا در سال ۹۳ با قیمت وارداتی ۶۰۰۰۰ تومان عرضه کرده تا امکان قیمت‌گیری نمونه تولیدی ژنریک برای شرکت روناک دارو به قیمت ۲۴۰۰۰ تومان فراهم شود. در حال حاضر قیمت اوریجینال برند این دارو در ترکیه ۶۵۰۰ تومان می‌باشد.

یعنی داروی ژنریک ساخت شرکت روناک نزدیک ۴ برابر قیمت اوریجینال برند باید مورد مصرف بیماران و همچنین حیف و میل یارانه دارو قرار گیرد. (بطوری که از این قیمت ۲۱۶۰۰ تومان را مستقیما از محل یارانه به شرکت مذکور پرداخت می‌کنند و ۲۴۰۰ تومان آن سهم بیمار است) 

 

۳) فکسوفنادین:

این دارو که به‌عنوان ضد حساسیت مصرف می‌شود به شکل قرص‌های ۱۲۰ میلیگرم و ۱۸۰ میلیگرم توسط کوبل دارو در کارخانه عبیدی تحت لیسانس سانوفی تولید و با قیمت‌های نجومی ۱۱۰۰ تومان و ۱۴۰۰ تومان به‌فروش می‌رسد در حالی که قیمت اوریجینال برند همین دارو‌ها در ترکیه به ترتیب ۲۳۰ تومان و ۳۷۰ تومان می‌باشد. بدین ترتیب، همه ساله بیماران ایرانی داروی تحت لیسانس را بیش از ۴۰ میلیارد تومان گران‌تر از برند اوریجینال آن می‌خرند. 

۴) کلوپی دوگرل:

این دارو که برای پیشگیری از لخته شدن خون برای بیماران قلبی و عروقی مصرف می‌شود، به شکل قرص ۷۵ میلیگرمی با نام برند پلاویکس توسط کوبل دارو در کارخانه عبیدی تحت لیسانس تولید و با قیمت نجومی ۱۸۰۰ تومان بفروش می‌رسد. علیرغم اینکه قیمت این دارو از ۴۸۰۰ تومان در سال ۱۳۸۵ به مرور به ۱۸۰۰ تومان (نرخ امروز) کاهش یافته و سودهای کلان این اختلاف قیمت در سالهای پیش برده شده، اما در تمام این دوران قیمت اوریجینال برند آن در سایر کشور‌ها بسیار پایین‌تر از پلاویکس تولید داخلی تحت لیسانی بوده و در حال حاضر قیمت اوریجینال برند این دارو در ترکیه حدود ۱۱۰۰ تومان می‌باشد. حجم بالای مصرفی این دارو موجب سوء استفاده کلان آن می‌باشد. فقط در سال جاری مابه التفاوت قیمت این دارو با قیمت داروی اوریجینال برند آن بیش از ۲۳ میلیارد تومان است که مردم ایران باید آنرا اضافه پرداخت کنند. 

۵) لدیپاسویر ۹۰ /سوفوسباویر ۴۰۰

این دارو‌ی ترکیبی که ضد ویروس و برای درمان هپاتیت C. است، توسط شرکت توسعه داروسازی دانش با نام تجاری هپاسبویر پلاس با قیمت مصوب ۸۲۰۰۰ تومان و بهره‌برداری از یارانه ۵۷۴۰۰ تومانی در حالی عرضه می‌گردد که داروی مشابه آن با قیمت ۱۲۰۰۰ تومان (نزدیک یک هفتم قیمت مذکور) توسط شرکت دیگری به بازار عرضه می‌شود. یارانه بسیار بالا برای شرکت رانتی مذکور قدرت بازی‌های تجاری خارج از شان فروش دارو را برای بیرون راندن رقیب از بازار به ایشان داده به‌طوری که طی مکاتبه تلگرامی با داروخانه‌های منتخب از ایشان بخواهد که سهم بیمار را مجانی کرده و دارو را بدون اخذ وجه به ایشان تحویل نمایند؛ بنابراین با اخذ مستقیم ۵۷۴۰۰ تومان از محل یارانه دولتی بدون آنکه از بیمار هم پولی دریافت کنند داروی خود را مثلا مجانی و در واقع با چند برابر قیمت رقیب از محل یارانه‌ها به بازار تحمیل می‌نمایند.

۶) داکلاتاسویر ۶۰ /سوفوسباویر ۴۰۰

این دارو‌ی ترکیبی نیز از خانواده‌های ضد ویروس و برای درمان هپاتیت C. است و توسط شرکت فناوران روژان محقق دارو با نام تجاری سووداک با قیمت ۹۰۰۰۰ تومان به شکلی عرضه شده که قرص‌های مجزای این دو دارو با قیمتهای ۵۰۰۰ تومان و ۸۰۰۰ تومان با همان دوزیج در بازار وجود دارد. درحالی که انتظار می‌رود داروی ترکیبی از قیمت پایین تری نسبت به جمع قیمت داروهای جدا عرضه شود، ولی متاسفانه با حدود ۷ برابر قیمت گذاری شده و از محل یارانه‌ها نیز به این شرکت به ازاء هر قرص ۶۳۰۰۰ تومان پرداخت می‌گردد. نقش یکی از مقامات عالیرتبه وزارت بهداشت، که از مالکان شرکت مذکور است در کمیته بالینی کمسیون صدور مجوز موجب پیشگیری طولانی مدت از دادن مجوز تولید داروی ترکیبی با قیمت ۱۵۰۰۰ تومان (یک ششم) به شرکت رقیب شده بود که پس از سال‌ها قبضه بازار به‌تازگی این مجوز صادر شده است.

 

البته این‌ها تنها مشکلات ناشی از این رویه انحصاردهی و قیمتهای نجومی به شرکت‌های خاص نبوده و حجم بالای یارانه تعلق گرفته به این دارو موجب شده است که شرکت رانتی مذکور با انتشار کوپن و در اختیار قرار دادن آن به پزشکان، سهم بیمار را از پرداخت وجه معاف نموده و دارو را به اصطلاح مجانی در اختیار بیمار قرار دهد. ولی همزمان بار سنگین این قیمت نجومی به یارانه دولتی تحمل گردیده و رقیب نیز از بازار کنار گذارده گردد. 

جمع آوری:

برای سال جاری برآورد می‌شود بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان گران فروشی فقط بابت این شش قلم دارو، که بعنوان مثالی مورد بررسی قرار گرفتند و در واقع کاهی از کوه انحرافات نظام دارویی است، صورت می‌پذیرد.

سیاستهای نابخردانه و جهت دار نظام دارویی که موجب ایجاد قدرتهای مالی بزرگ جدیدالخلقه در صنعت دارویی کشور شده با این چند نمونه مثال بالا قابل ارزیابی است. استمرار این رویه موجب سقوط صنعت ملی داخلی است و آگاهان این حوزه به‌خوبی می‌دانند که شرکت‌های بزرگ و با سابقه، که هرکدام صد‌ها قلم دارو در کشور تولید می‌کنند، کل فروششان حتی از گران فروشی این شش قلم داروی مورد مثال، کمتر است.

چگونه باید انتظار داشت که با استمرار این مدل سیاستگذاری شاهد اصلاح نظام دارویی و احیاء مجدد آن باشیم؟ 

آیا حتی اگر دولت نسبت به پرداخت بدهی بیمه‌ها به زنجیره دارو اقدام نماید، می‌توان انتظار داشت با وجود این انحرافات دوباره به بحران جاری دچار نشده و چرخ صنعت دارو مانند سالهای قبل روان گردد؟

 

دارو گرانی قیمت نظام کالا