جایگاه ایران از نظر مدیریت دیابت

فرشاد فرزادفر در حاشیه نخستین نشست تخصصی آکادمی اقتصاد سلامت درباره فعالیت‌های ایران در حوزه دیابت و هزینه‌های ناشی از آن گفت: دیابت یک بیماری است که اگر بخواهیم بار خودش را به‌عنوان بیماری منجر به مرگ در نظر بگیریم شاید حدود 7هزار مورد مرگ‌ومیر به علت مستقیم دیابت در کشور داشته‌باشیم.

وی افزود: اما وقتی آن را به عنوان یک ریزفاکتور اعم از بیماری‌های ناشی از نارسایی کلیه و ... در نظرگیریم؛ حدوداً 135هزار مورد مرگ‌ومیر را به خود اختصاص می‌دهد که یعنی  10 درصد از مرگ‌ومیرهای کشور در رده‌های جنسی و سنی مختلف به دیابت برمی‌گردد.

رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: پراکندگی استانی دیابت هم موضوع دیگری است که شاهد آن هستیم. تمرکز بیماری دیابت بیشتر در تهران، سمنان، یزد، اصفهان و فارس و بخشی از گیلان و مازندران و گلستان است.  فرزادفر اضافه کرد: به نظر می‌رسد که هر چقدر به جنوب شرقی، غرب و شرق کشور می‌رویم بار دیابت کمتر می‌شود و به سمت مرکز کشور شاهد رشد آن هستیم. از نظر سنی نیز هرچه که رده سنی 25 سال به بالاتر می‌رویم آمار دیابت بیشتر می‌شود و تقریباً در گروه سنی 55 سال به بالا حدود 45 درصد درگیر این بیماری‌اند.

وی عنوان کرد: طبق تازه‌ترین آمار عدد دقیقی که داریم  11.8 درصد جمعیت بالای 25 سال کشور بیمار دچار دیابت هستند که عدد بالایی است و به لحاظ جنسیتی هم به نظر می‌رسد که خانم‌ها بیشتر در معرض خطر باشند.  از نظر اقتصادی به نظر می‌رسد که نزدیک به 9.5 درصد از کل هزینه‌های سلامت کشور صرف بیماری دیابت می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: این منهای بار غیرمستقیم دیابت است که شامل مجموع هزینه‌های بیماری‌های ناشی از دیابت می‌شود. این رقم تقریباً مشابه سایر کشورهای دنیا است البته باید در نظر بگیریم که بر فرض وقتی می‌گوییم 10 درصد هزینه‌های ناشی از دیابت در آمریکا، داریم درباره 10 درصد از حدود 3هزار میلیارد دلار حرف می‌زنیم که این رقم با توجه به بودجه و توان اقتصادی هر کشوری رقمی متفاوت است.

*جایگاه ایران از نظر مدیریت دیابت

فرزادفر درباره جایگاه ایران از نظر مدیریت دیابت، گفت: در زمینه خدمات تخصصی و فوق تخصصی مناسب، ما در کشورمان خدمات مربوطه را ارائه می‌دهیم، اما نکته این است که ما می‌خواهیم متمرکز شویم روی خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی ولی در‌عین‌حال به علت افزایش شیوع خطر دیابت نیاز به تربیت متخصص بیشتر پیدا می‌کنیم.

رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: شاید بهتر باشد که ما در کنار تربیت متخصص  و نه به جای آن، توجه به ‌آموزش و پیشگیری‌های لازم برای ابتلای به دیابت را هم داشته‌باشیم.

وی تصریح کرد: به تجربه می‌توان گفت که بهورزها قابلیت این را دارند که جلوی افزایش آمار خطر ابتلا به دیابت را بگیرند یا به کنترل آن در بیماران مبتلا کمک کنند.

فرزادفر افزود: عوامل تأثیر‌گذار در رشد دیابت شامل افزایش وزن، مصرف کربوهیدرات و شیرینی‌جات و نداشتن تحرک و فعالیت فیزیکی کافی است  که در کشور ما حدود 75 درصد افراد فعالیت کافی بدنی برای برخورداری از سلامت را ندارند؛ لذا ‌آموزش برای پیشگیری امری بسیار حائز اهمیت است.

وی ادامه داد: در همین راستا بود که کمیته ملی کنترل بیماری‌های غیرواگیر در وزارت بهداشت به ریاست وزیر بهداشت و به نایب‌رئیسی دکتر لاریجانی تشکیل شد و این کمیته یک سند ملی را با عنوان «سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری دیابت» تدوین کرد که رسیدن به همین اهداف را تعیین کرده‌است.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد:  این سند توسط رئیس‌جمهور و مجلس تأیید شد و 9 وزیر هم آن را امضا کرده‌اند و مارگارت چان، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی، هم آن را مورد تأیید قرار داده‌است.این سند نهایی شده‌  و در‌حال‌حاضر استان‌ها از روی این سند در حال تنظیم سندهای استانی خود هستند.

فرزادفر گفت: ما امیدواریم که اگر این اسناد تنظیم شوند و بعد به مرحله اجرا برسند بتوانیم عوامل خطر و میزان افزایش بیماری دیابت را کنترل کنیم و به سمت توقف رشد دیابت برویم. همچنین طبق اهداف توسعه پایدار تا سال 2030، جمهوری اسلامی ایران نباید اجازه دهد که رقم رشد دیابت به طورمثال از 1 درصد بالاتر برود یا اگر نمی‌توانیم آن را کاهش دهیم دست‌کم باید جلوی رشد آن را بگیریم تا در همین رقم متوقف شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره نقش و تاثیرگذاری سازمان‌های ذی‌ربط در مدیریت هزینه‌های دیابت گفت: در بخشی از آن دولت تاثیرگذار است و یک قسمت هم سازمان‌های مردم‌نهاد و بخشی نیز سازمان‌ها و شرکت‌هایی مثل نوونوردیسک که صرفاً یک شرکت تولید دارویی نیست و در این زمینه‌ها هم خدمات عام‌المنفعه‌ای را در برنامه دارد.

وی عنوان کرد: در واقع تاثیرگذاری و اقدامات هر کدام از این بخش‌ها باید جداگانه دیده شوند. در دولت  تا جایی که می‌دانم وزارت بهداشت و معاونت آن اقداماتی کردند و اسنادی در این مورد دارند که در جای خود قابل بحث است، اما چیزی که می‌دانم اینکه هدف همین است تا یک قسمتی را خود مردم برعهده گیرند.

رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: عده‌ای از آنها کسانی هستند که خودشان یا نزدیکان‌شان با این بیماری درگیرند و انگیزه بسیاری دارند که در این زمینه وارد شوند. چنین سازمان‌دهی‌هایی در ایران پا گرفته و رو به جلو است و اگر بتوان مردم را جذب کرد و از طریق منابعی که از سوی مردم هست و نه از سوی دولت، شاید تاثیرگذاری آن در جاهایی از خود دولت ورود کرده‌است هم بیشتر باشد.

فرزادفر تصریح کرد: در جاهایی هم شرکت‌های داروسازی که برای خود مسئولیت‌های اجتماعی قائل هستند می‌توانند در شکل‌گیری و جهت‌دهی چنین تشکل‌ها و جریان‌های مردم‌نهادی مفید باشند. مراکز تحقیقاتی در کشور نیز باید با مردم بیشتر در ارتباط باشند و بتوانند راه‌ها و برنامه‌هایی را که در کنترل دیابت کشور تاثیرگذار است برای آنها تبیین بکنند که فکر می‌کنم این سازمان‌دهی در حال شکل‌گیری است، اما هنوز با آنچه که باید به آن برسیم فاصله داریم.

*راهکارهای جدید کنترل دیابت کشور

وی درباره راهکارهای جدید کنترل دیابت کشور و تأثیر ثبت اطلاعات در راهکارهای جدید مدیریتی گفت: یک کار که در وزارت بهداشت انجام شد، سندی است با عنوان «چارچوب ملی ارائه خدمات به بیماران دیابت» که این سند در واقع هدف‌هایی را تعیین کرده‌است که طبق آن تا سال 2025 به عنوان مثال تعداد بیماران دارای دیابت تحت کنترل کشور از رقم 12 درصد کنونی به چیزی حدود 70 درصد برسد.

رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان داشت:  در واقع حدود 6 یا 7 هدف اصلی تعیین شده‌است که  این سند بیش از 20 استاندارد برای آنها تعریف کرده‌است و برای اینکه به این استانداردها برسیم باید دیتا جمع کنیم و به همین دلیل کمیته‌ای با عنوان «کمیته پایش پیشرفت سند» ایجاد شد که مسئولیت آن با من است و کار آن، جمع‌آوری داده‌ها از سراسر کشور تا بر اساس داده‌ها ببینیم که ‌آیا به این اهداف که باید می‌رسیدیم، دست یافته‌ایم؟

 فرزادفر افزود: این تدوین سندها و سازمان‌دهی کردن‌ها خودشان دوباره نیاز ایجاد می‌کنند تا برویم به دنبال جمع کردن دیتا و کسانی هم که در این زمینه کار می‌کنند وقتی که بدانند مورد ارزش‌یابی و مداقه قرار می‌گیرند شاید بیشتر در رسیدن به اهداف سند کمک کنند و تحقق آن را تسهیل سازند.

وی درباره هزینه‌های بستری  دیابت گفت: اکنون شاید در کشورهایی مثل انگلستان کمتر بیماری باشد که بابت دیابت بستری شود و هزینه‌ای از این بابت ایجاد کند. در واقع دیابت به عنوان یک بیماری سرپایی تعریف شده‌است مگر در مورد زخم‌های دیابتی که آن هم با توجه به پیشرفت‌ها و تکنیک‌های جدید رو به سوی بهبود دارد و عوارض ناشی از عدم کنترل دیابت که آن هم قابل آموزش و پیشگیری است.

رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطرنشان کرد: در کشور ما به‌دلیل سطح پایین آگاهی شاید موارد بستری هم وجود داشته‌باشند و اگر  بیماران،‌ آموزش صحیح ببینند چنین مواردی را کمتر شاهد خواهیم بود. امیدوارم که ما هم به این سمت برویم که بستری ناشی از بیماری دیابت نداشته‌باشیم. هرچه ما در زمینه کنترل دیابت بیشتر کار کنیم هزینه‌های ناشی از آن کمتر خواهدشد.

*آموزش مهم‌ترین عامل در کاهش هزینه‌های دیابت

وی گفت: چیدن نظام سلامت مهم‌ترین عنصر تعیین‌کننده برای سهم هزینه بیمار و دولت از این موضوع است و راه‌هایی هستند که باید آزمود تا بیماران هم هزینه‌ای کمتری را بابت این بیماری متقبل شوند.

فرزادفر در پایان یادآور شد: هر چقدر که آموزش را بیشتر کنیم هزینه‌ای که بابت این بیماری به مردم و دولت تحمیل می‌شود پایین‌تر آورده‌ایم و این باعث می‌شود که هزینه‌های ناشی از این بیماری کاهش یابد. در کنار آموزش صحیح، طرح تحول سلامت هم قدمی است که دولت در این راستا برداشته‌است و برای بیماران موقعیت خوبی در کاهش هزینه‌های ناشی از بیماری است.