۱۱ علت افسردگی به‌همراه ۴ راهکار غیردارویی

افسردگی زمانی اتفاق می‌افتد که ناقل‌های شیمیایی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز کاهش یابد و از نشانه‌های فرد افسرده بی­‌حوصلگی، از دست دادن علاقه در بیشتر یا همه فعالیت‌ها، بی‌خوابی یا پُرخوابی، تغییر در اشتها یا وزن، بی‌قراری، کاهش انرژی، کاهش تمرکز، احساس گناه یا بی‌ارزشی، افکار مکرر درباره مرگ یا خودکشی است. درمان افسردگی از راههای غیردارویی مانند روان‌درمانی، استفاده از شوک الکتریکی و محرک‌های مغناطیسی و راههای دارویی از جمله مهار کننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین، با افزایش سطح ناقل­های شیمیایی در مغز صورت می­‌گیرد.
 
در این رابطه دکتر فاقعی ــ کارشناس مرکز اطلاع رسانی دارویی سازمان غذا و دارو می‌گوید: البته ترکیب روان‌درمانی کنار دارودرمانی به بهبود بیماران کمک زیادی می‌کند. باید دانست که بعضی از داروهای ضدافسردگی در مواردی غیر از افسردگی مانند دردهای عصبی، سندرم روده تحریک‌پذیر، پیشگیری از میگرن و سردردهای تنشی، اختلالات اضطرابی، ترک سیگار، اختلال وسواس اجباری، سکسکه‌های مقاوم، شب‌‌ادراری در کودکان همچنین خارش و کهیرهای مقاوم به درمان به کار می‌­روند.
 
داروهای افسردگی از نظر اثربخشی در درمان افسردگی تفاوت چندانی ندارند؛ انتخاب دارو توسط روانپزشک با در نظر گرفتن پاسخ‌دهی قبلی به داروهای ضدافسردگی و عوارض و اثرات جانبی داروها در بیمار صورت می‌گیرد. باید توجه داشت که شروع اثر درمانی در بیشتر داروهای ضدافسردگی ده تا چهار هفته بعد از مصرف و حداقل دوره درمان با این داروها 9 ماه پس از بهبود علایم است. بیمارانی که سه بار یا بیشتر سابقه افسردگی دارند، افراد بالای 50 سال که دو بار یا بیشتر دچار افسردگی شده‌اند و همچنین بیماران بالای 60 سال مجبورند تا پایان عمر از این داروها استفاده کنند.
 
داروهای ضدافسردگی مانند سایر داروها ممکن است دارای عوارضی باشد، اما دانستن برخی نکات می‌تواند در کاهش عوارض، تحمل آنها و بهبود کیفیت زندگی به بیمار کمک کند تا بیمار دوره درمانی را که 6 ماه، دو سال و گاهی تا پایان عمر به طول می‌انجامد سپری کند.
 
مصرف دارو در شب، ورزش و تغییر رژیم غذایی به کاهش عارضه خستگی و خواب‌آلودگی داروی ضدافسردگی و مصرف صبح‌هنگام دارو و تنظیم ساعت به خواب رفتن و بیدار شدن فرد به کنترل عارضه بی‌خوابی این داروها کمک می­‌کند. همچنین بیماران می‌توانند با استفاده از غذاهای کم‌چرب، با میزان پروتئین و کالری پایین، همچنین افزایش فعالیت بدنی از عارضه چاقی بعضی از داروهای ضدافسردگی جلوگیری کنند، البته باید در نظر داشت گاهی چاقی در فرد افسرده ممکن است پُرخوری یا کم‌تحرکی ناشی از افسردگی باشد، هرچند کم‌اشتهایی نیز در این افراد شایع است.
 
کج‌خلقی، حساس شدن و عصبانیت از دیگر عوارض داروهای ضدافسردگی است که با مشورت با پزشک و تنظیم دوز دارو یا استفاده از داروهای تثبیت کننده خلق می‌تواند بهبود پیدا کند.
 
برای جلوگیری از عارضه یبوست برخی از این داروها می‌­توان از آب بیشتر و غذاهایی که حاوی فیبر هستند استفاده کرد و در صورت ادامه یا بدتر شدن عارضه باید از پزشک یا دکتر داروساز درخواست دارو برای رفع این مشکل کرد. همچنین اسهال یا تهوع ناشی از این داروها، بعد از اطمینان از رد سایر بیماری‌ها، با مصرف دارو 30 دقیقه بعد از غذا و با معده پر برطرف می‌­گردد.
 
در مورد عارضه سردرد، تاری دید و گیجی داروهای ضدافسردگی، مصرف دارو به‌صورت چند دُز منقسم و با فاصله با نظر پزشک می‌تواند کمک کننده باشد. توجه داشته باشیم که در صورت امکان داروها با هم مصرف نشود. همچنین کنترل فشار خون در این افراد مهم است چون بعضی از بیماران با مصرف این داروها دچار عارضه افت فشار خون وضعیتی می­‌شوند؛ این دسته از افراد باید به‌هنگام بلند شدن به‌صورت ناگهانی تغییر وضعیت ندهند و برای برخاستن از حالت درازکشیده، ابتدا به حالت نشسته و بعد از آن به‌حالت ایستاده قرار بگیرند.
 
برای جلوگیری از عارضه خشکی دهان بیمار مصرف آب و مایعات فراوان، آبنبات‌های بدون شکر و همچنین استفاده از اسپری‌های بزاق می‌تواند کمک کننده باشند.
 
سندرم سروتونینی دیگر عارضه بعضی داروهای ضدافسردگی است که در نتیجه­ مصرف آنها با بعضی داروها، مانند تریپتان‌ها که در درمان میگرن استفاده می‌شوند و بعضی از غذاهای حاوی تیرامین مانند پنیر کهنه، مخمر، جگر، شکلات، سس سویا، سوسیس و کالباس تداخل دارند و می‌تواند باعث تولید بیش از حد سروتونین در مغز شود که از علایم آن افزایش فشار خون، سردرد، تهوع و استفراغ، تعریق، تغییر در بینایی، درد قفسه سینه، گیجی و کوتاه شدن تنفس است.
 
بعضی از این داروها، مخصوصاً داروهای خانواده مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین، نباید به‌یک‌باره قطع شوند زیرا منجر به سندرم ترک سروتونینی با علایمی شامل سرگیجه، تهوع، استفراغ، اضطراب، بی‌قراری، سردرد، بی‌حالی و علایمی شبیه به سرماخوردگی می‌شوند؛ البته به این معنا نیست که این داروها وابستگی ایجاد می‌کنند، بلکه قطع تدریجی این داروها به‌منظور جلوگیری از عود مجدد علایم افسردگی پس از قطع است.
 
افراد اگر سابقه تشنج، ضربه به سر، پرخوری یا کم‌خوری عصبی دارند و همچنین اگر در دوران بارداری یا شیردهی هستند پزشک و دکتر داروساز خود را در جریان قرار بدهند.
 
همچنین برای به‌دست آوردن اطلاعات بیشتر در رابطه با داروهای ضدافسردگی و یا عوارض مربوط به آنها می‌توان با مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم با شماره 07132331017 تماس گرفت.