بیماری‌های مسواک نزدن

بهزاد هوشمند - جراح لثه درباره آبسه دندان و چگونگی ایجاد آن به برخی سئوالات در این زمینه پاسخ داد.

آبسه وضعیتی است که به دنبال عفونت دندانی و درگیر شدن مغز دندان یا پالپ دندان که آن هم به دنبال پوسیدگی، مجموعه داخل پالپ یا اطلاقک عصب دندان و بعد کانال ریشه درگیر می شود و بعد از طریق انتهای کانال، عفونت به اطراف ریشه می رسد و در نهایت تجمع میکرو ارگانیسم ها و عدم تعادل میکرو ارگانیسم ها و تداخل میکروبی که در آن جا اتفاق می افتد، منجر می شود به یک فرایند حاد تحت عنوان عفونت اطراف ریشه و نهایتا اگر شرایط دیگر هم مهیا شود، تبدیل به آبسه می شود.

آبسه یعنی یک پروسه حاد یعنی تجمع چرک در یک مجموعه با علائم حاد و منشاء آن چند میکروبی است. بخش دیگری از آبسه را ما در ناحیه دهان ناشی از عفونت های بافت های نگهدارنده دندان تقسیم بندی می کنیم. مجموعه لثه و ریشه که دندان را به استخوان فک متصل می کند، به دنبال عدم رعایت بهداشت، فرد را وارد پرسه آبسه دندان می کند و این دو مورد از شایعترین عفونتهای ناحیه دهان هستند.

پوسیدگی دندان و بیماری لثه عامل شایعترین عفونت های تجربه شده توسط بشر هستند. البته در کنار این ها ما آبسه های غیر دندانی هم داریم. که علت تشکیل آبسه که در دهان ، فک و صورت است، در مجاورت ارگان های اطراف فک و دهان است. مثلا از سینوس عفونت به دندان منتقل می‌شود. گاه این عفونت ها سیستم متابولیک بدن را به هم می ریزد که این موارد اورژانس محسوب می شود و باید مراجعه به دندانپزشک صورت گیرد.

آیا عفونت دندان عقل هم عارضه ای ایجاد می کند؟

این عفونت ممکن است به عقب تر یعنی فضای حلق برود یا به سمت پایین تر یعنی کف دهان، زیر زبان برود یا از آن جا پایین از رفته و به مدیاستین و قفسه صدری بیمار هم برسد. پس لازم است عفونتها را جدی بگیریم البته پیشگیری مقدم بر درمان است گاه برخی بیماری ها شرایط مستعدتر می‌کند گاه برخی عادات نادرست بهداشتی و تغذیه ای، شرایط را برای بیماری لثه فراهم می کند.

چگونه می توان از بروز پیوره پیشگیری کرد؟

پیوره یعنی عفونت سنوج نگهدارنده دندانی علت اصلی پیوره تجمع پلاک میکروبی در ناحیه حاشیه شیار لثه است. وقتی پلاک میکروبی در این ناحیه تشکیل می شود درگیری میکروارگانیسم ها در ناحیه و استفاده آنها از مواد غذایی که هم از شیار لثه وارد می شود و هم در محیط دهان وجود دارد، باعث رشد و تکثیر میکروارگانیسم ها می شود.

این میکروارگانسیم ها محصولاتشان را به داخل شیار لثه می ریزند و به دنبال آن الیافی که باعث چسبیدن لثه به دندان می شود، سست شده و آهسته آهسته در محل، کیسه ای درست می شود و لثه از دندان جدا می شود و در کیسه میکروارگانسیم ها تجمع می یابند و از نظر محیطی اکسیژن هم به کیسه نمی رسد و در نتیجه میکروارگانیسم های بی هوازی رشد می کنند و محصولات آنها استخوان فک را تخریب می کند و فرایند بیماری شروع می شود و دندان فرد لق می شود. پس، عامل اصلی پلاک میکروبی است و بهترین راه پیشگیری مسواک زدن روزانه است است یعنی رعایت بهداشت دهان و دندان.

علل زمینه ای که بیشتر فرد را مستعد بیماری دهان و دندان می کند، چیست؟

من این بیماری را به دو دسته تقسیم می کنم. مهمترین بخش، بیماریهاست که به نوعی در آن نقص ایمنی مطرح است و یا فرد به دنبال مصرف دارو، سیستم ایمنی اش تضعیف شده مثلا فرد به علت نقص مزمن کلیه، پیوند کلیه شده و ایمونوساپرسیو مصرف می کند، پیوند کبد شده یا بیماری ایدز دارد. از همه مهمتر دو تا مسئله باعث ضعف سیستم ایمنی می شود که این دو عبارت است از: سیگار و الکل. دو تا عادت غلط که می‌تواند منجر به ضعف سیستم ایمنی هم از نوع سلولی و هم از نوع خونی یا همورال شود.

این دو عامل فرد را مستعد به عفونتهای ویرورسی و میکروبی می کند. چون باعث نقص ایمنی فرد می شوند. البته دسته ی سومی در کشور ما وجود دارد که آن بیماری دیابت است به خصوص نوع دو. افراد دیابتی مستعد آبسه های متعدد لثه و اطراف دندان و حتی نوک ریشه هستند.

این افراد باید توجه کنند و کنترل متابولیکی قند خونشان خوب باشد زیرا هم عفونت لثه باعث عدم کنترل خوب دیابت می شود و هم بیماری دیابت باعث عفونتهای لثه و دهان می شود. حتی عفونتهای اطراف ریشه دهان را به عنوان عارضه ششم دیابت ذکر کردند. نکته آخر بحث چاقی هاست که آمار آن رو به افزایش است. چاقی در آینده از نظر فیزیوپاتولوژی یا آسیب شناسی می تواند زمینه ساز دیابت باشد اما چاقی می تواند مقداری هم باعث عدم تعادل در سیستم ایمنی شود و فرد را مستعد عفونت ها کند. پس هر فرد می تواند با تهیه مسواک، آموزش صحیح مسواک زدن به سلامت دهان و دندان خود کمک کند.

فرد 65 ساله ای که تحلیل لثه دارد چه راهکاری به او پیشنهاد می کنید؟

این فرد بیماری لثه دارد، پیوره دارد که تحلیل رفتن لثه در حال اتفاق افتادن است. این فرد باید مراجعه به متخصص داشته باشد و از پیشرفت فرایند بیماری جلوگیری کند و با درمان مناسب که یا جراحی یا غیر جراحی است مشکل قابل برطرف شدن است.

آیا خود درمانی در آبسه دندان توصیه می شود؟

خیر. با روش خود مراقبتی باید از بروز آبسه دندان پیشگیری کرد. اما خوددرمانی ممنوع است. این افراد باید مراجعه به دندانپزشک داشته باشند. اگر لازم است برش در محل انجام شود و تخلیه صورت گیرد. گاه پالپ تراپی انجام است و گاهی دندان فرد باید کشیده شود.

بیمار اگر علائم عمومی دارد مثلا تورم غدد لنفاوی دارد طوری که تنفس فرد را مشکل می کند، تورم ایجاد شود مثلا در زاویه فک، یا گونه ها، ناحیه تحت فکی، ناحیه زیر چانه ای، باید به دندانپزشک مراجعه کند. با دیدن علائمی مانند تب، لزر، توروم،غدد لنفاوی، ناخوشی، بالا آمدن کف دهان که تنفس را مشکل کند یا اگر صدا تغییر کرد باید به پزشک متخصص مراجعه کند. مصرف خود سرانه آنتی بیوتیک در ابسه توصیه نمی شود زیرا باید کانون عفونت برداشته شود.

توصیه پایانی در این زمینه چیست؟

بیماری سنوج دندان را مانند زخم در پا، صورت و دست تلقی کرده و حتما آن را درمان کنند و استفاده از مسواک، دهان شویه و رعایت مناسب تغذیه به ویژه کودکان را افراد فراموش نکنند.