کدام ساختمان‌ها در لیست خطر تخریب هستند؟

دومین ساختمان بلند مرتبه‌ای (نخستین سازه ساختمان بانک کار بود که اکنون به اسم ساختمان بورس در خیابان حافظ می‌شناسیم) که در تهران ساخته شده پلاسکو بود. ساختمانی که سازه آن با برج‌های دوقلو نیویورک یکسان بود. این ساختمان در زمان خود از نظر طراحی منحصر به فرد بود به گونه‌ای که نمای ضربدری آن باد بند بود و گفته می‌شود این نما می‌توانست پلاسکو را در برابر زلزله تا حدودی حفظ کند. سازه پوسته‌ای هم دیگر مزیتی بود که 54 سال پیش برای این ساختمان پیش‌بینی شد.

تیرآهن و پروفیل آن هم وارداتی بود. می‌گویند تیرآهن‌هایی که آن سال‌ها وارد می‌شده همچنان می‌تواند در ساخت و ساز از آن استفاده کرد چرا که استحکام بالایی دارد. در تهران 100ساختمان قدیمی وجود دارد که باید برای احیای آن کاری انجام داد در غیر اینصورت برای سایر ساختمان‌ها چون آلومینیوم و بورس هم احتمال بروز تخریب های میلیاردی هست. روز پنجشنبه که تهران یکی از نماد‌های تاریخی خود را از دست داد زنگ خطری هم برای سایر ساختمان‌های قدیمی نواخته شد تا دولت برای آن فکری کند و دیگر با اغماض به این ساختمان‌ها نگاه نکند. در این گزارش ما می‌خواهیم از دو بعد به این مقوله نگاه کنیم؛ یک بحث ساختمان و مقررات‌هایی که نادیده گرفته شد و دوم بحث سرمایه‌گذاری است.

چرا بنای پلاسکو فروریخت؟

بهرام غفاری که سال‌های گذشته رئیس سازمان نظام مهندسی استان تهران بود به این حادثه تخصصی‌تر نگاه می‌کند و می‌گوید: در مورد فروریختن ساختمان پلاسکو نمی‌توان به صورت دقیق نظر داد چرا که نیازمند مطالعات بیشتر است. آن زمان که ساختمان پلاسکو ساخته شد یعنی اواخر دهه 30 و اوایل دهه 40  از آیین نامه ها و مقررات ملی ساختمان خبری در کشور نبود.حتی الزام‌های حداقلی برای پایداری ساختمان در برابر آتش تعریف نشده بود. ولی یکپارچگی سقف، قوی بودن ستون‌ها و تیرها باعث شده بود پلاسکو در برابر زلزله و تا حدودی آتش مقاوم شود. اما نوع آتشی که به جان این ساختمان افتاد قابل پیش‌بینی بود که پس از چند ساعت شاهد فروریزی آن باشیم. وی ادامه داد:سال 1344 دولت وقت آیین نامه زلزله را نوشت و رعایت آن تنها برای ساختمان‌های دولتی الزام بود. سال 69 هم مقررات ملی ساختمان وضع شد. لذا دومین ساختمان بلند مرتبه تهران در هیچ‌کدام از قوانین وضع شده جا نگرفت. یعنی روش الزام‌آوری برای آن تعریف نشده بود.

امرار معاش مانع به نتیجه رسیدن اخطارها

طی سال‌های گذشته در مورد تقویت، بهینه‌سازی و امنیت ساختمان آن به هیأت مدیره ساختمان پلاسکو اخطارهایی داده شد ولی به خاطرامرار معاش و اشتغالی که در آن ساختمان 15 طبقه وجود داشت مأموران ارفاق کردند و اکنون این گذشت‌ها سرانجام بدی برای ساختمان پلاسکو رقم زد.غفاری توضیح داد وقتی یک ساختمان از پایین آتش می‌گیرد شعله آن به سمت بالا هدایت می‌شود ولی در مورد پلاسکو مواد اشتعال آور به طبقات پایین رفت و در نهایت سازه تحمل این حجم از شعله را نداشت و فرو ریخت. وی سازمان نظام مهندسی را به جهت اخطار دادن و اطلاع‌رسانی مسئول دانست و در مورد نقش آتش‌نشانی به تغییر اساسنامه آن در سال 90 اشاره کرد که در راستای فعالیت‌های پیشگیرانه ایمنی می‌توانست کارگاه‌ها را پلمپ کند. ولی مسامحه باعث شد ساختمان 54 ساله با خسارت سنگینی روبه‌رو شود.هر چند که در دیگر جاهای  خیابان جمهوری ساختمان‌های فرسوده غیر ایمن وجود دارد که هرروز دچار حریق می‌شود و هیچ اطلاع‌رسانی درباره آن صورت نمی‌گیرد.

بنیاد مستضعفان باید سرقفلی ها را پرداخت کند

ساختمان پلاسکو زمان انقلاب به بنیاد مستضعفان واگذار شد و این مجموعه طی سال‌های گذشته سرقفلی کارگا ه‌ها را کامل واگذار کرد به گونه‌ای که هیأت مدیره آن همه از مالکان بودند و بنیاد نماینده‌ای در آن نداشت. حال زمینی که از پلاسکو مانده طبق قانون متعلق به بنیاد مستضعفان است و این مجموعه باید به کسانیکه سرقفلی را خریداری کردند بر اساس توافق پول پرداخت کند. لذا یکی از مجموعه‌های اصلی که از این اتفاق متضرر شد بنیاد مستضعفان است.

وضعیت بناهای قدیمی تهران باید رسیدگی شود

بعد دوم نگاه سرمایه‌گذاران است. تا چندی پیش از کاهش ریسک سرمایه‌گذاری برای تولید‌کنندگان صحبت می‌کردیم اما این روزها وزنه ملک هم سنگین شده است. سؤال این است یک تولیدکننده برای ادامه حیات خود با توجه به تمام هزینه‌ها چگونه می‌تواند به مسائل ایمنی اعتماد کند؟

محسن جلال‌پور تحلیلگر اقتصادی فرورویختن ساختمان قدیمی پلاسکو که تا روز پنجشنبه یکی از مراکز اصلی تجارت در تهران بود را محدود به یک ساختمان نمی‌داند و می‌گوید این اتفاق به لحاظ مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حتی فرهنگی قابل بررسی است. وجود کارگاه‌های تولیدی متعدد باعث شد خسارت حدود 1500 میلیارد تومانی رقم بخورد وکارگران زیادی بیکار شوند. وی ادامه داد: ساختمان‌های تجاری و اداری زیادی هستند که باید وضعیت آن مورد بازبینی قرار گیرد. می گویند از 17 هزار واحد بازبینی شده 3هزار واحد نیازمند بهسازی است.

لذا افرادی که می‌خواهند در حوزه اقتصادی ورود کنند به طور قطع ازاین پس بر نگرانی‌هایشان افزوده خواهد شد. درحقیقت فعالان اقتصادی که در موقعیت‌های جغرافیایی مختلفی قرار گرفتند بخصوص در شهر تهران از این پس دلهره ایمن بودن ساختمان‌های خود را خواهند داشت و اینکه برای مقاوم‌سازی کارگاه‌های تولیدی فرسوده چه اقدام‌هایی می‌توان انجام داد. جلال پور اظهار داشت:اتفاق‌هایی مانند پلاسکو سرمایه‌گذاران را دچار تشویش و دودلی می‌کند.لذا توصیه می‌کنم با توجه به شرایط پیش آمده برای احیا و رسیدگی به ساختمان‌های فرسوده اقدام‌های اساسی صورت گیرد تا دیگر شاهد رخدادهایی تلخ چون فروریختن پلاسکو نباشیم.

تعمیرات و بهسازی ساختمان را جدی بگیریم

وی به ساختمان‌های قدیمی که در سایر کشورها وجود دارد هم گریزی زد و گفت:قدیمی بودن ساختمان پلاسکو را نمی‌توان توجیهی برای ریزش آن توصیف کرد.در خیلی از کشورها ساختمان‌های با عمر بیش از 50 سال وجود دارد اما مدیریت شهری و سازمان های ذیربط برای حفظ و نگهداری آنها تلاش مجدانه‌ای دارد.از همه مهم‌تر اینکه وقتی یک بنا ساخته می‌شود بر مصالح، نوع ساخت و تمام موارد به صورت تخصصی پرداخته می‌شود و تا 50 سال سازنده در برابر خسارت احتمالی مسئول است.ایران هم باید به این سمت حرکت کند.

وی در جملات پایانی خود خاطرنشان کرد:برای حفظ ساختمان‌های فرسوده باید موضوع تعمیرات و بهسازی را جدی بگیریم.هر واحد تولیدی که آسیب ببیند به غیر از مسائل مالی که کارفرما با آن مواجه می‌شود اشتغال هم صدمه می‌بیند و این امر در نگاه سرمایه‌گذاران اثر منفی می‌گذارد.