همه چیز درباره دندان عقل

همه دندان‌ها به طور کامل و سر موعد رشد می‌کنند، اما دندان عقل مانند دندان‌های دیگر نیست و رشدش در هر فردی متفاوت است. جدا از مواردی که دندان عقل به طور کامل رشد می‌کند، در برخی افراد که تعدادشان هم کم نیست، این دندان نهفته باقی می‌ماند و از لثه خارج نمی‌شود و گاه نیز بخشی از تاج دندان عقل از داخل لثه بیرون می‌زند، اما بخش دیگر زیر لثه می‌ماند. با این تفاسیر در چه مواردی دندان، نهفته می‌ماند و این نهفتگی چه زمانی دردسرساز می‌شود؟

دکتر علیرضا جهانگیرنیا، متخصص جراحی فک و دهان و صورت، می‌گوید: اگر فک برای دندان عقل جا نداشته باشد یا پوسیدگی ایجاد شده باشد و ترمیم به نفع دندان نباشد، دندان جراحی یا کشیده می‌شود.

وی می‌افزاید: از آنجا که دندان عقل دیرتر درمی‌آید، با زاویه خارج شده یا دچار پوسیدگی می‌شود و معمولا در فک، جایی برای رویش آن وجود نداشته و نقش زیادی هم در جویدن ندارد، لازم است از حفره دهان خارج شود.

دکتر حمید محمود هاشمی، جراح دهان و فک و صورت درباره دلایل نهفتگی دندان عقل در برخی افراد به جام‌جم می‌گوید: کوچک بودن فک نسبت به اندازه دندان‌ها، رویش نامنظم دندان‌های دائمی به دنبال افتادن دندان‌های شیری، عوامل ارثی و مسیر غلط دندان‌های عقل در نهفته ماندن این دندان موثر است. با این حال، طیف طبیعی رویش دندان عقل از 12،11 سالگی تا 18 سالگی است.

اولین نشانه‌های نروییدن دندان عقل

مهم‌ترین عارضه ناشی از عدم رویش دندان عقل، به هم ریختگی دندان قدامی (جلویی) است.

به گفته دکتر هاشمی، نهفتگی دندان عقل به از بین رفتن درمان‌های ارتودنسی و نیز سبب پوسیدگی دندان جلویی منجر می‌شود. در 5 درصد موارد نیز ممکن است نهفتگی دندان عقل منجر به بروز ضایعات پاتولوژیک ازجمله انواع کیست و تومورهای مختلف فکی شود که نیاز به درمان پیشرفته دارند. با این حال باید توجه داشت برخی عوارض ازجمله درد مفصل گیجگاه فکی از عوارض دندان عقل نیست.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید می‌کند: در برخی کشورهای اروپایی عموما در سنین زیر 25 سال به دلیل پتانسیل ایجاد بروز ضایعات پاتولوژیک، دندان عقل را جراحی می‌کنند ولی در برخی کشورها بررسی می‌کنند دندان عقل چقدر با محیط دهان تطابق دارد و آیا امکان دارد مشکلی به وجود بیاورد. اگر این نهفتگی مشکلی به وجود نیاورده باشد، طی فرآیندی سالانه یا دوسالانه وضعیت دندان عقل را بررسی کرده و آن را جراحی نمی‌کنند.

اگر نهفتگی دندان عقل دردسر ساز شود

به گفته دکتر هاشمی، مهم‌ترین عارضه ثانوی ناشی از نهفتگی دندان عقل آن است که اگر فرد در کهنسالی، نیاز به استفاده از دست دندان داشته باشد، نهفتگی دندان عقل مانع تلقی می‌شود.

همچنین در افرادی که دندان عقل نهفته دارند، به دنبال کشیدن دندان جلویی، دندان نهفته فرصت می‌یابد به صورت کج رشد کند و جای آن را بگیرد. البته خطر بالفعل بروز ضایعات پاتولوژیک نیز وجود دارد.

جراحی دندان عقل را به تعویق نیندازید

به گفته دکتر جهانگیرنیا، بهترین زمان جراحی دندان عقل، 17 تا 25 سالگی است. البته جراحی دندان عقل برای افرادی پیشنهاد می‌شود که تاج دندان آنها تشکیل و قسمتی از آن یا تمام تاج در حفره دهان مشهود شده باشد، اما پس از 30 سالگی، اگر دندان عقل عفونت و کیست نداشته باشد و موجب آسیب، درد و تورم نشود، بهتر است از دهان خارج نشود.

این جراح فک تاکید می‌کند: در این سنین، استخوان فک متراکم می‌شود و اگر دندان عقل مشکلی ایجاد نکند، نیاز به جراحی و خارج کردن دندان نیست، اما اگر نیاز به جراحی دندان باشد، باید دندانپزشکان عمومی متبحر یا متخصصان جراحی دهان، فک و صورت این کار را انجام دهند.

دکتر هاشمی با تاکید بر این که جراحی دندان عقل بهتر است توسط متخصصان جراحی فک و صورت انجام شود، می‌افزاید: دندان عقل در ناحیه‌ای است که عصب حسی صورت از آنجا عبور می‌کند و کمی بی‌دقتی می‌تواند سبب صدمه زدن به این عصب مهم شود.

همچنین دندان عقل در منطقه‌ای است که شریان و ورید از آنجا عبور می‌کند و امکان افتادن دندان به کف دهان و نیاز به جراحی وسیع وجود دارد. با این حال هر چه سن بیشتر باشد، امکان خارج کردن دندان عقل سخت‌تر می‌شود ولی در سنین پایین‌تر، استخوان نرم‌تر است و دندان راحت‌تر خارج می‌شود.

وی تاکید می‌کند: قبل از جراحی‌های بزرگ فک پایین باید دندان عقل خارج شود. بعلاوه هر دو سال یکبار بهتر است وضعیت دندان عقل نهفته بررسی شود و اگر ممکن است آزاردهنده باشد یا دندان جلویی را خراب کند، باید با جراحی خارج شود.

دندان عقل نهفته باید کشیده شود

در این موارد، دندان عقل باید از طریق جراحی خارج شود:

ایجاد عفونت لثه پوشاننده روی دندان

ایجاد پوسیدگی برای دندان جلویی

بر هم زدن نظم دندان قدامی و روی هم آوردن آنها

ایجاد مسیر بد برای کارهای پروتزی