راه خلاصی از یبوست

استفاده خودسرانه از ملین‌های گیاهی و شیمیایی یکی از متداول‌ترین کارهایی است که افراد برای برطرف کردن یبوست انجام می دهند، ولی باز هم به نتیجه نمی‌رسند. 

دکتر سید امیرمنصور رضادوست، فوق تخصص گوارش و عضو مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد بیمارستان فیروزگر، شما را با این مشکل و راه برطرف کردن آن آشنا می‌کند.

علائم را بشمارید

معمولا اگر فردی کمتر از سه‌بار در هفته دفع داشته باشد، به یبوست مبتلاست. علاوه بر این، ابتلا به یبوست با علائمی همراه است که می‌توان به زور زدن هنگام دفع، احساس عدم دفع کامل، مدفوع سفت (تکه تکه)، کمک گرفتن از دست برای دفع و احساس انسداد در مجرای دفع اشاره کرد. 

البته برای این‌که بگوییم که یک فرد به یبوست مبتلاست، داشتن دو مورد از علائم یاد شده کافی است و تنها برخی افراد تمام علائم را به صورت همزمان دارند. ضمن این‌که علائم باید در سه ماه اخیر اتفاق افتاده باشد.

یبوست نشانه چیست؟

یبوست به دلایل زیادی می‌تواند ایجاد شود که مهم‌ترین آن سن افراد است. بسیاری از افراد با بالا رفتن سن دچار یبوست می‌شوند. دلایل دیگری هم در ابتلا به یبوست نقش دارند که برخی از آنها دلایل اولیه و برخی دیگر دلایل ثانویه به حساب می‌آیند. 

چنانچه یبوست به دلیل مشکلات عملکردی روده به وجود بیاید، به آن یبوست اولیه می‌گویند. در ‌حالی‌که اگر دلیل ابتلا به یبوست، یک بیماری یا مشکل دیگر در بدن باشد، به آن یبوست ثانویه گفته می‌شود. 

اختلال دفعی، کند بودن حرکات روده، ناهماهنگی عضلات دفع و ابتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر، در واقع برخی دلایل یبوست اولیه هستند.

برخی بیماری‌ها مانند سرطان روده، اختلالات غدد به ویژه کم کاری تیروئید، تنگی روده، فیبروم رحم (به‌دلیل فشاری که به دستگاه گوارش وارد می‌کند)، پارکینسون، افزایش کلسیم خون و نارسایی کلیوی می‌توانند یبوست را به وجود بیاورند. علاوه بر این، افرادی که به شقاق یا بواسیر مبتلا هستند نیز می‌توانند دچار یبوست شوند.

درمان سخت نیست

برای درمان یبوست، پیش از هر چیز علت آن باید توسط پزشک متخصص گوارش تشخیص داده شود تا درمان متناسب با علت به وجودآورنده یبوست، انجام شود. اگر دلیل یبوست، بیماری یا مشکل خاصی نباشد، با تغییر سبک زندگی، نوع تغذیه و استفاده از ملین‌ها زیر نظر پزشک می‌توان به‌راحتی آن را درمان کرد. 

یک رژیم غذایی پرفیبر می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند. بسیاری از افراد مبتلا به یبوست معمولا دچار نفخ نیز هستند، به همین دلیل مصرف غذاهای فیبردار در ابتدا باید با حجم کم باشد و به مرور بر حجم آنها اضافه شود. چنانچه مشکل فرد با برنامه غذایی برطرف نشود، باید از راه‌های دیگر کمک گرفت.

یکی از این راه‌ها استفاده از داروهای ملین است که باید زیر نظر پزشک متخصص مصرف شود. مصرف روزانه 20 تا 35 گرم فیبر می‌تواند در پیشگیری از یبوست مفید باشد. همه افراد بویژه آن دسته از افرادی که یبوست دارند، باید به اندازه کافی آب بنوشند. تحرک و فعالیت بدنی نیز در این مساله نقش مهمی را ایفا می‌کند. 

مصرف آلو، انجیر خیس خورده، خرما، موز، سیب با پوست، گریپ فروت، پرتقال، هلو با پوست، انگور، آناناس، گلابی، کلم بروکلی، کاهو، توت‌فرنگی و... در پیشگیری و درمان یبوست مفید هستند.

اتهام دارویی

گاهی عوامل دیگری نیز در ابتلا به یبوست نقش دارد. برای‌ مثال، مصرف برخی داروها می‌تواند باعث ابتلا به یبوست شود که این مساله اجتناب‌ناپذیر است، چون فرد نمی‌تواند دارو را قطع کند. داروهایی که برای کنترل فشار خون یا اعصاب مصرف می‌شوند، احتمال ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، داروهای ضدصرع و ضد پارکینسون نیز افراد را مستعد ابتلا به یبوست می‌کنند.

رابطه یبوست با سرطان

برخی افراد تصور می‌کنند یبوست‌های طولانی مدت به دلیل ابتلا به سرطان به وجود می‌آیند، در حالی‌که یبوست به تنهایی دلیلی برای ابتلا به سرطان محسوب نمی‌شود. البته همه افرادی که به یبوست مبتلا هستند، باید توسط پزشک متخصص گوارش بررسی شده تا علت یبوست مشخص شود. چنانچه فرد علاوه بر یبوست علائم دیگری نیز داشته باشد باید آن را جدی گرفت. 

خونریزی از روده و خون مخفی در مدفوع (از طریق آزمایش خون قابل تشخیص است) از علائمی است که نباید از آنها چشم‌پوشی کرد. چنانچه در روده انسداد وجود داشته باشد، علائمی مانند حالت تهوع، دل پیچه، استفراغ، کاهش قطر مدفوع و کاهش وزن را همراه با یبوست به‌وجود می‌آورد. این علائم، علائم هشداردهنده اند، به ویژه در شرایطی که فرد بالای 50 سال سن داشته و سابقه قبلی یبوست نیز نداشته باشد.

بسیاری از افرادی که برای مدت طولانی یبوست دارند، تصور می‌کنند که باید حتما کولونوسکوپی انجام دهند، در حالی‌که انجام کولونوسکوپی برای همه افراد ضروری نیست. آن دسته از افرادی که علائم هشداردهنده دارند، یا سن آنها بالای 50 سال است، با تشخیص پزشک متخصص گوارش باید کولونوسکوپی انجام بدهند. 

برخی افراد به‌دلیل ترس، کولونوسکوپی انجام نمی‌دهند. کولونوسکوپی یک روش تشخیصی دقیق و بی‌خطر محسوب می‌شود که در بیشتر مراکز، آن را با بیهوشی انجام می‌دهند و بیمار دردی احساس نخواهد کرد. در نتیجه در صورت صلاحدید پزشک متخصص گوارش، باید حتما آن را انجام داد.