چگونه با تغییرات دوران نوجوانی فرزندانمان کنار بیاییم؟

 

دکتر فرشاد شیبانی، روان‌شناس بالینی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با یادآوری این نکته که نوجوانی دوران هویت‌یابی و نقش‌پذیری است، می‌گوید: نوجوانی دوران سخت، استرس‌زا و گذر از کودکی به بزرگسالی است و تغییراتی در بدن و مغز به همراه دارد.

 

وی ادامه می‌دهد: در کنار بلوغ جسمی و جنسی، افکار و مفاهیمی همچون استقلال، آزادی و قدرت بیشتر ذهن فرد را به خود مشغول می‌کند و ممکن است نوجوانان گرایش‌های خاصی برای شنیدن موسیقی، محافل دوستانه، مطالعه کتاب‌های مختلف و حتی شغل خود پیدا کنند.

 

 

استقلال‌طلبی ازجمله تغییرات دوران نوجوانی است که بسیاری از والدین آمادگی پذیرش آن را از فرزندشان ندارند و همچنان تمایل دارند نوجوان همانند دوران کودکی تمام و کمال تابع آنها باشد.

 

دکتر شیبانی، مقاومت والدین در پذیرش متعادل نیاز استقلال و هویت‌طلبی نوجوان را عامل بروز لجبازی میان آنان می‌داند و می‌گوید: اصرار نوجوان بر این نیاز طبیعی است، چرا که می‌خواهد هویت خود را ثابت کند. والدین باید نسبت به این مساله آگاه باشند و اجازه بدهند این استقلال ایجاد شود.

 

وی تأکید می‌کند: بها دادن والدین به استقلال نوجوان به معنای آزاد گذاشتن او برای تجربه همه چیز نیست، بلکه به معنای همراهی کردن در عین نظارت نامحسوس بر فعالیت‌های نوجوان است‌. نظارت باید به گونه‌ای باشد که نوجوان احساس نکند والدینش دارند کنترلش می‌کنند.

 

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد: با توجه به این که در این سن، فشار گروه همسالان بالا ست، امکان دارد نوجوان در مسائل روزمره مانند نوع پوشش و سلیقه تحت تاثیر دوستانش باشد، اما تحقیقات نشان داده است درباره مسائل اساسی و مهم زندگی اگر رابطه خوبی میان والدین و نوجوان وجود داشته باشد، نوجوان دوست دارد تابع خانواده‌اش باشد و با آنها مشورت کند.

 

وی تأکید می‌کند: اگر خانواده تعامل مطلوب با فرزندشان نداشته باشند، از آنجا که نوجوان آماده ورود به گروه‌های مختلف است، پس امکان ورود به گروه‌های ناسالم افزایش می‌یابد.

 

 

به گفته دکتر شیبانی، دوران نوجوانی در زمان حاضر متفاوت از 40،30 سال پیش است. والدین باید دائم اطلاعات خود را به روز کنند و از روان‌شناسان و مشاوران کمک بگیرند. در بیشتر مواقع والدین فکر می‌کنند باید بین آنها و نوجوان تنش شدید به وجود بیاید تا از مشاوران کمک بگیرند. اما برخی والدین قبل از ورود فرزندشان به این دوران با کمک کتاب، مشاوره و حضور در کلاس‌های آموزشی، آگاهی خود را بخصوص درباره نحوه مواجهه با تغییرات هورمونی نوجوان و مسائل جنسی افزایش می‌دهند. دکتر عاطفه قنبری جلفایی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز شناخت بحران‌های دوران نوجوانی را برای والدین بسیار ضروری عنوان می‌کند و می‌گوید: مسائل جنسی و تغییرات هورمونی ناشی از آن مهم ترین مشکلاتی است که نوجوان در این دوران با آن مواجه است.

 

وی ادامه می‌دهد: متاسفانه برخی والدین برخورد خوبی با این موضوع ندارند و وقتی با افکار جنسی و تمایل نوجوان با جنس مخالف مواجه می‌شوند به جای آن با این موضوع آگاهانه برخورد کنند، عصبانی می‌شوند و به نوجوان آموزش‌های لازم را ارائه نمی‌کنند.

 

 

به گفته دکتر قنبری، برخی نوجوانان در این دوره پرخاشگر یا گوشه گیر می‌شوند، همه اینها طبیعی است. وی ادامه می‌دهد: بهترین راه مواجهه برای کاهش آسیب‌های این دوران شناخت این تعارضات و ممانعت از بروز شکاف عمیق بین والدین در خانه و معلمان در مدرسه است.

 

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران تأکید می‌کند: بهترین معیار برای طبیعی بودن رفتار نوجوان، عملکرد اوست. اگر تغییرات رفتاری نوجوان در حد قوانین خانه باشد، اما بیشتر از گذشته حضور در جمع دوستان یا با تلفن صحبت کردن برای فرد معنا پیدا کرده است، در عین حال نوجوان نمرات خوبی در مدرسه دارد و شاهد افت عملکرد در تحصیل، روابط اجتماعی و خانوادگی نیستیم، این نشان می‌دهد نوجوان دارد کارش را خوب انجام می‌دهد و شرایط این دوران را به خوبی مدیریت می‌کند. وی تأکید می‌کند: اما اگر معدل دانش آموزی از 17-18 یکباره به 12-13 کاهش یابد، این تغییر بسیار زیاد و قابل توجه است و باید مداخله‌ای صورت بگیرد.

 

 

یکی از ویژگی‌هایی که اغلب ما از آن گریزانیم، شنیدن نصیحت است. اما وقتی همین پند و اندرز از قالب امر و نهی خارج می‌شود و اجازه فکر و انتخاب به فرد داده شود، مقاومت‌ها می‌شکند. دکتر شیبانی با تأکید بر این نکته خاطرنشان می‌کند: سبک برخورد والدین دیگر نباید ناصحانه باشد، چون نوجوانان از نصیحت بیزارند. والدین باید از طریق ایجاد یک رابطه دوستانه با فرزندشان شکل حمایت‌های خود را تغییر دهند به گونه‌ای که نوجوان احساس کند خانواده در کنارش است، نه در مقابلش. وی درباره تغییر شکل حمایت‌های عاطفی مطابق با نیاز نوجوان می‌گوید: تشویق کودک میان جمع به خاطر کاری که انجام داده برای او بسیار لذتبخش است، اما در دوران نوجوانی نوع تشویق و تشکر والدین دیگر نباید مشابه کودکان باشد. حتی یک نگاه محبت‌آمیز، لبخند ضمنی به عنوان تشکر یا بیان احساسات خوب توسط والدین در فضای انفرادی و خانوادگی می‌تواند برای نوجوان رضایت‌بخش باشد.

 

 

دوران نوجوانی دوران شناخت است. حس بزرگ شدن و نقش‌پذیری بچه‌ها در ارتقای سلامت روان آنها و بخوبی سپری کردن آن بسیار نقش دارد.

 

دکتر شیبانی تأکید دارد والدین هفته‌ای یک ساعت با حضور نوجوان در جلسه خانوادگی‌ای درباره تجربیات و اتفاقات روزانه خود صحبت کنند و هر کس از مسائل خودش در خانواده بگوید. والدین باید خیلی حواسشان باشد صحبت‌ها حالت قضاوت گونه نداشته باشد و نگویند نباید این کار را می‌کردی، از این به بعد سعی کن این کار را انجام بدهی یا ندهی.

 

وی تأکید می‌کند: والدین باید با رفتارهایشان به نوجوان نشان بدهند به شعور او احترام می‌گذارند و مانند یک فرد بالغ با او رفتار می‌کنند.