برآورد فوری شدت زلزله‌های کشور امکانپذیر شد

به گزارش پارس به نقل از (ایسنا) ، دکتر « محمد پورمحمد شاهوار» که تهیه این نقشه ها را به عنوان موضوع پایان نامه خود در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله پی گرفته است، نخستین ایرانی متخصص در زمینه تهیه نقشه های لرزش زمین (Shake Map) است.

وی در گفت وگو با خبرنگار علمی ایسنا درباره کاربرد این نقشه ها گفت: نقشه های لرزش زمین می تواند شدت، شتاب و سرعت وقوع زلزله را پس از رخداد تعیین کند تا گروه های امداد و نجات بر اساس آن راحت تر نیروهای خود را به محل های بیشتر آسیب دیده اعزام کنند.

این متخصص تهیه نقشه های لرزش زمین که دانش آموخته رشته ژئوفیزیک- زلزله شناسی از پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله است، طبق راهنمایی های دکتر مهدی زارع، معاون این پژوهشگاه که استاد راهنمای وی در پروژه کارشناسی ارشد و دکتری بوده است، تهیه نقشه های لرزش زمین را آغاز کرده است.

به گفته شاهوار نخستین نقشه لرزش زمین توسط وی برای زلزله کوه زرد سمنان تهیه شده است و پس از آن تهیه نقشه برای زلزله های دیگر نیز پیش گرفته شده تا جایی که برای زلزله وان ترکیه نیز با این که خارج از مرزهای کشور بوده است، نقشه لرزش زمین دقیقی تهیه کرده است.

وی در این باره توضیح داد: نقشه های تهیه شده در پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله برای زلزله وان تا اندازه ای دقیق بود که سازمان زمین شناسی امریکا نیز نقشه های لرزش زمین خود را با آن تطبیق داد و دکتر وال که خود پایه گذار تهیه نقشه های این چنین است طی ایمیلی به دکتر زارع از ایشان خواسته بود تا کالیبریشن های ما در اختیار آنان قرار داده شود تا برای تهیه نقشه لرزش زمین کشورهای زلزله خیز منطقه از آنها استفاده کنند.

نقشه های تهیه شده در ایران با استفاده از روابطی که متخصصان در پژوهشگاه به دست آورده اند تهیه شده است و سازمان زمین شناسی امریکا نیز این نقشه ها را بر اساس روابط خود تنظیم می کند. به همین دلیل است که نتایج مختلفی از آنها حاصل می شود.

به گفته وی تهیه این نقشه ها در دنیا نیز از سال ۱۹۹۹ آغاز شده و با گذشت زمان کاملتر و کاربردی تر شده است.

شاهوار دوره کارشناسی ارشد خود را در سال ۱۳۸۲- سالی که زلزله بم به وقوع پیوست- آغاز کرده است و به گفته وی در آن سال تا آخرین ساعات روز نیز کسی به درستی نمی دانست که کدام مناطق خسارت بیشتری دیده اند و حتی مؤسسه ژئوفیزیک نیز زلزله را بسیار دورتر از بم تخمین زده بود و همین موضوع باعث شد تا امدادرسانی بسیار دیر انجام شود.

وی افزود: در زلزله سراوان نیز بسیاری به دلیل احساس زلزله در دبی تصور می کردند که مرکز زلزله به درستی تخمین زده نشده است و در شدت و بزرگای زلزله اشتباه شده است در حالی که چنین نبود و تهیه نقشه های لرزش زمین به رفع این سوءتفاهم کمک کرد.

قرار است از این پس پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله پس از هر زمین لرزه این نقشه ها را در وب سایت خود قرار دهد تا بر اساس مختصات شهری مشخص شود که کدام مناطق خسارات بیشتری دیده اند. نقشه های این چنین را سازمان زمین شناسی امریکا نیز تهیه کرده است اما پایه نقشه های این سازمان اطلاعات کم آنها درباره ساختار ایران است.

وی برای تهیه این نقشه ها از اطلاعات اولیه بزرگی و مکان زمین لرزه استفاده می کند تا نقشه های پایه ای را برای نشان دادن شدت، سرعت و شتاب زلزله در فواصل مختلف نشان دهد. این نقشه ها معمولا یک دقیقه پس از زمین لرزه آماده هستند و با تکمیل شدن داده های شتاب نگاری و لحاظ کردن مشاهدات مردم، کامل تر می شود. البته در این نقشه ها باید سازه های منطقه نیز لحاظ شود که قاعدتاً شدت خرابی در مناطق روستایی بیش از مناطق شهری است.

شاهوار درباره اینکه این نقشه ها در نهایت قرار است چه کمکی به مدیریت زلزله پس از وقوع آن کنند، تصریح کرد: مهمترین هدف تهیه این نقشه ها این است که سازمان های امداد و نجات مانند هلال احمر بتوانند بر اساس آنها تصمیم بگیرند که نیروهای خود را چگونه به مناطق زلزله زده گسیل کنند.

وی چندین نقشه همزمان را با کاربردهای مختلف برای رسانه ها و متخصصان تهیه می کند که همگی آنها در نهایت شدت، سرعت و شتاب زلزله را نشان می دهند.

شاهوار ادامه داد: قرار است اطلاعات این نقشه ها را روی FTP سرور پژوهشگاه بفرستیم تا سازمان هلال احمر نیز با بتواند با یک لینک مستقیم نقشه ها را دریافت و از اطلاعات آنها استفاده کند. پروژه ای نیز برای بیشتر کردن این همکاری از دو سال پیش آغاز شده اما تا کنون به نتیجه ای نرسیده است.

نقشه های تهیه شده توسط وی اگر به اطلاعات دقیق تری مانند بافت زمین و یا نوع ساخت وسازهای منطقه نیز مجهز شود با احتمال زیاد تخمین می زند که کدام مناطق خسارات شدیدتر و کدام مناطق تلفات بیشتری داشته اند.

شاهوار و همکاران او در حال تهیه نرم افزاری هستند که بتواند به صورت اتوماتیک نقشه های لرزش زمین را تهیه کند تا تهیه آن ها به یک فرد و زمان مشخص محدود نشود. این برنامه مراحل آزمایش خود را نیز گذرانده است و در صورت تأمین مالی برای برخی سخت افزارهای مرد نیاز در پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله راه اندازی خواهد شد.