نگاه زنان دستفروش مترو به شغلشان چگونه است؟

به گزارش پارس ، به نقل از ایسنا، مطالعات خانواده در مناطق مختلف جهان حاکی از افزایش خانواده های زن سرپرست، طی سه دهه ی اخیر است به طوری که در ایران و طی سال های ۱۳۵۵،۱۳۶۵،۱۳۷۵ خانواده های" زن سرپرست" به ترتیب ۴.۱، ۴.۷، ۸.۷ درصد از کل خانوارهای کشور را تشکیل داده اند و بر اساس آمار، سال ۱۳۸۵ این رقم به ۹.۴۵ درصد رسیده است. (سالنامه ی آماری کشوری ۱۳۸۵) .

بررسی ها نشان داد که در سال ۱۳۸۵ از این میزان زنان سرپرست خانوار، تنها ۱۵.۸ درصد به شکل رسمی دارای شغل بوده اند (مرکز آمار۱۳۸۵) و از جمله دلایل عمده این افزایش، عوامل جمعیت شناختی و اجتماعی و مهاجرت های ناشی از مسائل اقتصادی و دگرگونی ارزش ها و الگوهای فرهنگی است. در شرایط کنونی نیز یکی از دلایل افزایش این نوع خانواده ها تغییر وضعیت اقتصادی خانوارها و آسیب پذیری اجتماعی و فشارهای روانی موجود در جامعه است لذا انجام مطالعات و تحقیقات بر روی این پدیده برای پیشگیری شیوع هرچه بیشتر آن ضروری به نظر می رسد.

در این راستا پژوهشی در دانشکده ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران با تمرکز بر روی زنان دستفروش مترو انجام شده و به بررسی تعدد نقش و سلامت روان زنان سرپرست خانوار پرداخته است.

نتایج این پژوهش علل عمده ی روی آوردن این افراد به دستفرشی را مشکلات فردی (سرمایه انسانی اندک) مثل نداشتن مهارت و حرفه و تحصیلات پایین نشان می دهد، از سوی دیگر درآمد ناکافی، اختلافات و مشکلات خانوادگی (طلاق، خیانت و اعتیاد همسر) و مشکلات فرهنگی و نداشتن موقعیت اجتماعی این افراد را ناگزیر به سمت این مشاغل سوق می دهد.

نتایج این پژوهش درباره ی زنان دستفروش مترو نشان داد که گرچه بنابر آنچه در ادامه ذکر خواهد شد دستفروشی در مترو تاثیرات مخربی بر روان این زنان دارد ولی به طور کلی حاوی تاثیرات مثبتی (با توجه به شرایط این افراد) نیز هست.

نتایج این پژوهش حاکی از آن است که این شغل برای زنان دستفروش احساس انعطاف پذیری، آزادی عمل و امنیت به دلیل دوری از یک محیط مردانه برای کار را ایجاد کرده است. از سوی دیگر این زنان ساعت کاری مشخصی ندارند و از آثار قوت این کار برای آنان این است که با تنظیم وقت بین کار بیرون و کار خانگی می توانند به امور خانه و فرزندان خود برسند.

نقش مادری در زنان دستفروش مترو بسیار قوی است

نتایج این پژوهش که در قالب یک پایان نامه دانشجویی انجام شده است، نشان داد که نقش مادری در این زنان بسیار قوی است و رسیدگی به امور فرزندان کوچک، رسیدگی به تکالیف آنها در برقراری رابطه ای احساسی با فرزندانشان برایشان بسیار اهمیت دارد و آنها از اینکه به علت خستگی و مشغولیت ذهنی نمی توانستند به امور ازدواج، تحصیل و آینده شغلی فرزندانشان رسیدگی کنند بسیار احساس ناراحتی می کردند.

از دیگر نتایج مطرح شده در این پژوهش این است که زنان غالبا با مشکل نارضایتی فرزندانشان روبه رو هستند، زیرا آنها اظهار کردند که اغلب فرزندانشان از خطرات محیط کار مادرشان ابراز نگرانی می کنند.

مهمترین ترس دستفروشان مترو

اما مهمترین مشکلی که این افراد از آن رنج می بردند ترس رسیدن ماموران و از دست دادن اموالشان است و از دیگر مسائل استرس زا برای این افراد می توان به ملاقات آشنایان و اقوام شان در مترو اشاره کرد. این استرس ها زمینه را برای ایجاد اختلالات روانی مثل اضطراب، ناامیدی و خستگی و افسردگی فراهم می کند.

نتایج این پژوهش حاکی از آن است که زنان دستفروش مترو به علت ماهیت شغلی که در آن کار می کنند در معرض میگرن، واریس، آرتروز و بیماری های ریوی و بیماری های پوستی هستند چراکه باری که حمل می کنند بسیار سنگین است و هوای مترو آلوده است و سر و صدای حرکت قطار مترو نیز موجب آزار آنها می شود.

سلامت روانی زنان دستفروش مترو، بالاتر از حد متوسط

با این همه نتایج این پژوهش سلامت روانی این افراد را متوسط رو به بالا نشان داده است چراکه گرچه رویکردهای مانند تکثر نقش، تضاد نقش، فشار بار اضافی نقش باعث شده که این افراد از نظر سلامت نسبت به زنانی که فقط به نقش های سنتی می پردازند (خانه داری) در وضعیت نامطلوبی قرار گیرند ولی در مقابل به علت فرضیه اعتلای نقش و نظریه ی بسط نقش اشتغال به عنوان نقشی جدید که به نقش های سنتی اضافه شده است موجب عزت نفس بیشتر، استقلال مالی بیشتر و کسب حمایت اجتماعی گسترده تری شده است.

بنابراین یافته های این تحقیق در بردارنده ی این واقعیت است که اگرچه زنان سرپرست خانواده مشکلات زیادی دارند ولی این مساله به این معنا نیست که آنها به طور انفعالی با این شرایط برخورد کنند و نتوانند بر مشکلات خود فائق آیند بلکه گاهی به علت افزایش سطح درآمد خانوار، فقر معیشتی آنان تقلیل یافته و موجبات خودآگاهی و عزت نفس آنها را فراهم آورده است ولی با این همه نمی توان از پیچیدگی دشواری های تعدد نقش (نان آوری، خانه داری، مادری و… ) که وابسته به شغل این زنان است، غافل شد.

  این پژوهش حاصل پایان نامه کارشناسی ارشد مرجان ربیعی به راهنمایی دکتر الهه حجازی و مشاوره دکتر مریم رفعت جاه بوده است.