پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- علی صابونچی- بازی‌های رایانه‌ای از ابتدای ظهور خود به دلایل گوناگون اعم از تعاملی بودن با کاربر یا استفاده از عناصری چون داستان، گرافیک، شخصیت‌پردازی و قهرمان‌پروری، هیجان و اکشن و... به یکی از ابزارهای جذاب برای سرگرمی و تفریح و از همه مهم‌تر فرهنگ‌سازی و ترویج سبک زندگی، مبتنی بر فناوری‌های نوین مبدل شده است.

با این حال در کنار جذابیت‌های متعدد، بازی‌های رایانه‌ای به دلیل نوع ساختار آن، کاربر و مخاطب خود را به گوشه‌ای خلوت می‌کشاند و به نوعی کاربر را منزوی کرده و به دور از جامعه و بعضاً عدم برقراری روابط اجتماعی سوق می‌دهد.

اما در چند هفته گذشته، اتفاقی نادر رخ داد. بازی پوکمون گو (Pokemon Go) محصول شرکت بازی‌سازی Nintendo منتشر شد و در همان روزهای ابتدایی انتشار، میلیون‌ها نفر این بازی را نصب کردند. تولیدکنندگان این بازی با شعار «بالا رفتن میزان روابط اجتماعی و کمک به سلامت روانی افراد» به توسعه این بازی با کمک تکنولوژی واقعیت افزوده اقدام کردند. این بازی که برای پلتفورم‌های Android و  iOS تولید شده، در واقع نسخه جدیدی از بازی فوق محبوب پوکمون بود که بنا داشت بازیکنان را به ماجراجویی در خارج از فضای خانه ترغیب کند.

اتفاقی که در فضای حقیقی واقعاً روی داد و حضور چند هزار نفری کاربران در خیابان‌ها برای شکار پوکمون‌ها، همگان را متعجب کرد و از طرف دیگر تب نصب و اجرای بازی را در دیگر مردم جامعه بالا برد.

مثلاً بی‌بی‌سی با اشاره به تعداد زیاد مخاطبان این بازی می‌گوید: «بازی پوکمون‌گو از نظر تعداد کاربران فعال در یک نرم‌افزار اندرویدی، در مقام پنجم و حتی بالاتر از نت‌فلیکس و توئیتر قرار گرفت. بر اساس آخرین آمار اکنون حدود ۱۲میلیون کاربر آمریکایی فعال در حال جست‌و‌جوی هیولاهای پوکمون هستند و این بازی تاکنون فقط در گوگل‌پلی بیش از ۳۰ میلیون بار دانلود شده است.»

رادیو فردا نیز با اشاره به تب این بازی در مردم می‌نویسد: «تب بازی پوکمون تقریباً تمام کره زمین را فرا گرفته است. اپلیکیشن این بازی در هفته نخست حضورش در بازار رکورد دانلود تمام اپلیکیشن‌های دیگر را شکسته است. کاربران در این بازی با کمک دستگاه (جی‌پی‌اس) و دوربین موبایل، به شکار موجودات خیالی می‌پردازند. تب این بازی آن‌قدر زیاد است که افراد کیلومترها برای یافتن پوکمون بعدی راه می‌روند. در اغلب شهرهای آمریکا و اروپا و حالا در ژاپن و چین می‌توان افرادی را دید که موبایل‌هایشان را جلوی صورتشان گرفته‌اند و به‌دنبال شکار پوکمون هستند.»

این همه ماجرا نیست

روی دیگر سکه را هم باید دید. در ابتدای نصب بازی از ما اجازه دسترسی‌های غیرمعمول در بازی‌ها را می‌گیرد. از اجازه تصویربرداری با گوشی دوربین و ارسال آن به سرور بازی گرفته تا استفاده از جی‌پی‌اس و دسترسی به حافظه و دفترچه تلفن و ...

این بازی، از اطلاعات منطقه جغرافیایی که در آن قرار دارید و قابلیت‌های دوربین تلفن همراهتان استفاده می‌کند تا موجوداتی را که «پوکمون» نامیده می‌شوند، روی صفحه نمایش گوشی تلفن همراهتان خلق کند. به این ترتیب مکان جغرافیایی که در آن هستید، تبدیل به مکان بازی و رقابت پوکمون‌ها می‌شود. هدف در این بازی این است که تا جایی که امکان دارد پوکمون‌های بیشتری را جمع کرده و سپس قدرتشان را افزایش داد. برای پیدا کردن و شکار پوکمون‌های پنهان شده، باید دوربین گوشی تلفن را فعال کنید، در دنیای واقعی بگردید و همانطور که راه می‌روید، برای پوکمون‌ها گوی یا پوکبال (poke ball) بفرستید. به همین دلیل با ارسال تصاویر منطقه جغرافیایی هر فرد به نرم‌افزار بازی، به نظر می‌رسد طراحان این بازی به ظاهر جذاب ولی پیچیده و خطرناک، می‌توانند اطلاعاتی بعضاً حساس بدون هزینه‌های گزاف از محیط کشورهای گوناگون به‌دست بیاورند. در این شرایط می‌توان گفت دیگر نیازی به ایجاد باب نفوذ برای جاسوسی نیست چون هر کسی که بازی پوکمون‌گو را نصب و راه‌اندازی می‌کند، می‌تواند روزانه ده‌ها عکس از محیط جغرافیایی خود برای عوامل طراح این نرم‌افزار ارسال کند.

واقعاً شرکت سازنده بازی چه نیازی به این دسترسی‌ها دارد یا تصاویر گرفته شده در بازی به چه درد سازندگان بازی می‌خورد؟

هشداری که از ابتدای انتشار این بازی توسط کارشناسان بیان می‌شد، امکان جاسوسی در قالب این بازی بود.

هشداری که پیشتر «ادوارد اسنودن» مأمور سابق سازمان امنیت ملی آمریکا (NSA) و افشاگر جاسوسی‌های گسترده ایالات متحده از کشورهای گوناگون، به آن اشاره کرده بود. وی در یکی از افشاگری‌های خود اعلام کرده بود که بازی معروف «پرنده‌های خشمگین» به‌عنوان یک ابزار جاسوسی از سوی نهادهای اطلاعاتی امنیتی آمریکا و انگلیس به کار گرفته شده است.

بر اساس افشاگری‌های انجام شده، جاسوسان آمریکایی به صورت مرتب ابزارهای موبایلی محبوب را زیر نظر می‌گیرند تا اطلاعات مورد نیاز خود را از کاربران به دست آورند. این طور که گفته می‌شود سازمان امنیت ملی آمریکا (NSA) قادر است از طریق سرورهای خود اطلاعات شخصی کاربران از جمله موقعیت جغرافیایی و سایت‌های اینترنتی مشاهده شده را در جریان ورود به ابزارهای موبایلی به‌دست آورد.

اما انتشار این بازی کشورهایی چون چین و روسیه را به واکنش واداشت. به عنوان مثال ظاهر شدن پوکمون‌ها در مناطق حساس نظامی امنیتی به‌ویژه در نزدیکی پایگاه‌های نظامی و سایت‌های موشکی باعث به‌وجود آمدن مشکلاتی برای کاربران این بازی‌ها در این کشورها شده است.

بازداشت چند نوجوان در نزدیکی یکی از سایت‌های موشکی چین که به‌دنبال پوکمون‌ها بودند یکی از اتفاقات رخ داده در این چند هفته اخیر است. این هشدار امنیتی تقریباً در همه کشورها به کاربران داده می‌شود که این بازی می‌تواند مشکلات زیادی برای مردم و دولت‌ها به‌وجود بیاورد. تا جایی که حتی رژیم اشغالگر قدس هم این بازی را در اماکن نظامی و امنیتی خود ممنوع کرده و برای متخلفان برخوردهای شدیدی را در نظر گرفته است.

در هر حال برای همه کارشناسان مشخص شده که این بازی بیشتر یک ابزار جاسوسی است تا اپلیکیشنی برای سرگرمی و تفریح و این کاربر است که باید انتخاب کند آیا می‌خواهد برای سرگرمی تبدیل به یک جاسوس بی‌جیره و مواجب برای دولت‌های بیگانه شود یا خیر؟!

جاسوسی آمریکا اسرائیل اسنودن پوکمون‌ گو Pokemon Go