نشست پژوهشی ادبیات و انقلاب اسلامی

به گزارش پارس ، به نقل ازخبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، نشست پژوهشی ادبیات و انقلاب اسلامی شامگاه گذشته در تماشاخانه مهر حوزه هنری با حضور علیرضا حافظی، علی محمد مودب و زهیر توکلی برگزار شد.

* حافظی: بعد از انقلاب انگیزه ها از سیاست و اجتماع به سوی فرهنگ حرکت کرد

علیرضا حافظی در این نشست به اشاره دنیای ملموس تاکید و اظهار داشت: یکی از کارکردهای ادبیات، احضار عالم موجود در غیاب آنهاست، اما ناظر بر این عملکرد، نگرش است که چگونه احضار در غیاب موجود تحقق پیدا کند، همانند نام باران اگرچه بارانی اکنون نمی بارد اما با نام باران تصویر برای ما تداعی می شود.

به گفته این محقق، تمام عناصر نظریه پردازی ادبی برای تبیین چیستی ادبیات وجود دارد و مقوله های خیال آفرینی، خیال انگیزی و صورت کارانه دیده می شود.

وی به حافظ و ابیاتی از او ارجاع داد و افزود: وجه اصلی ادبیات را آفرینش نقش، صورتگری و خیال انگیزی تشکیل می دهد، آنچه ناظر بر کارکردهای ادبی است آموزه های قرآنی و اسلامی است و با بررسی آثار ادب فارسی در این ۱۴۰۰ سال متوجه حضور این آموزه ها می شویم به عنوان مثال در شاهنامه فردوسی شاهد انطباق آن با نهج البلاغه هستیم.

حافظی همچنین با اشاره به احاطه بزرگانی چون حافظ و فردوسی بر معارف اسلامی، گفت: بعد از انقلاب، نیروهای جوانی با شور انقلابی دست به قلم بردند و بسیاری از آموزش ها را ضمن کار فراگرفتند؛ از این حیث نمی توانیم متوقع باشیم که آثار آن ها حاوی همان مفاهیمی باشد که در آثار بزرگان پیشین شاهد آن ها بودیم؛ اما آثار این جوان ها نیز در این سال ها تکامل یافته و از جنبه های سیاسی و اجتماعی به سمت جنبه های فرهنگی حرکت کرده است.

وی به عرضه آثار نیز اشاره و درباره رمان عنوان کرد: ما در طول این سه دهه شاهد فوران تولید آثار ادبی بودیم اما الان به دوره ای رسیده ایم که می توان سطح این آثار را زلال تر دید و در این زمینه آثار خوبی در ژانرهای مختلف به تولید رسیده است.

وی به ضعف پژوهش در زمینه تولیدات ادبی اشاره کرد و گفت: بایستی آثار جدا از روش های به کار رفته در آفرینش آنها را بررسی کرده و ضعف و قوت ها را بیان نماییم.

حافظی در پاسخ به این سوال که آیا زبان نوینی با استعانت از ادبیات دینی بعد از انقلاب شکل گرفته است، گفت: پاسخ این سوال بسیار دشوار است و این قیاس مع الفارقی میان آفرینندگان نوپای بعد از انقلاب و شاعران بزرگی همچون حافظ و سعدی محسوب می شود.

حافظی با این جملات که نمی توان از جوانان عصر حاضر تولید آثاری که حامل پیام های قرآنی به آن صورت که در زمان حافظ سروده می شده داشت، بیان کرد: بعد از انقلاب و در طی این سالها انگیزه ها تقریبا از سمت و سوی سیاسی و اجتماعی به سوی بعد فرهنگی حرکت کرده است.

* مودب: شعر معاصر بعد از مشروطه در حال دور شدن از سنت های اصیل ما بود

علی محمد مودب هم با اشاره به سالروز شهادت سید شهیدان اهل قلم و صدای او عنوان کرد: امروز روزی است که به شهید آوینی نسبت داده شده است. وجود نام شهید آوینی برکتی برای برگزاری این نشست ها شده است.

وی به مانایی و برجستگی آوینی هم اشارتی کرد و با بیان این جملات که صدای شهید آوینی روایت گر جنگ و دفاع مقدس است که همانند صدای آهنگران برجسته شد. این صدا راوی فتح است، ابراز داشت: یکی از جنبه های خوب شهید آوینی صدای این شهید بوده است که در خاطره ملت ما ماندگار شد. شاید ما حدود بسیار زیادی شهید و جانباز از جنگ داریم که برخی فراموش شدند اما صدای شهید آوینی هنوز ماندگار است.

مودب ادامه داد: ادبیات انقلاب چیزی از جنس این صداست. ادبیات انقلاب تجلی جوان هایی است که در راه انقلاب جان باختند. ادبیات انقلاب وجود مکتوب آن هاست.

وی دوران جنگ و تبلور نام هایی تازه چون قیصر امین پور اشاره کرد و گفت: از برجسته ترین شاعران انقلاب می توان به قیصر امین پور اشاره کرد که شعری هم درباره جنگ دارد. انقلاب بازگشت تازه ای به چشمه های تاریخ ما است و یکی از موفق ترین هنرها در این میان انقلاب ادبیات بوده است.

مؤدب گفت: شعر معاصر ما بعد از مشروطه از نظر مفهوم در حال دور شدن از سنت های اصیل ما بود که با وقوع انقلاب اسلامی نوعی دوربرگردان صورت گرفت و شاعرانی مطرح شدند که به سنت ها توجه داشتند و رابطه ی خوبی با مردم برقرار کردند.

این شاعر ادامه داد: ممکن است روشنفکران ما به تیراژ چندهزارتایی کتاب های شاعر ملحدی افتخار کنند، اما شعرهای شاعری مثل حمید سبزواری امروز زمزمه پیر و جوان است.

* توکلی: یکی از دلایل اصیل بودن انقلاب، ادبیاتی است که در پی آن خلق شد

زهیر توکلی هم از دیگر کارشناسان حاضر در این نشست بود که ابتدا به بیان تاریخچه ای پرداخته و اظهار داشت: در ایران و در گذشته تفکیک بین ادبیات و الهیات وجود نداشت، در ادبیات کهن ما نیز این موضوع مشهود است و فهم متون کهن ادبی بدون بهره گیری از قرآن و، احادیث و عرفان امکان پذیر نیست. اما تفکیک بین ادبیات و الهیات از دوران رنسانس صورت گرفت و هنوز هم هست، در ایران نیز با ورود مشروطه متاسفانه ادبیات معاصر ما با نوعی پشت کردن به سنت، بیزاری از سنت و حتی در برخی موارد توهین به مقدسات شکل گرفت و علتش هم این بود که اهالی فرهنگ و هنر و ادبیات آن دوران در مقابل پیشرفت های غرب متحیر شده بودند.

وی که به اشعار شاعران مشروطه هم اشاره ای داشت اضافه کرد: این واکنش انفعالی ادامه داشت تا به دوران انقلاب اسلامی رسیدیم و انقلاب ما با تشیع و دین گره خورد و انقلابی شکل گرفت که با دیگر انقلاب ها متفاوت و مبتنی بر دین بود در حالی که تمام انقلاب های قرن ۲۰ مبتنی بر کمونیستی یا ملی و سکولار بودند و انقلاب اسلامی این معادلات را بر هم زد.

توکلی تصریح کرد: انقلاب اسلامی موجودیت غرب را از طریق دینی بودنش زیر سوال برد، وقتی که انقلاب اسلامی بر تمام شئون جامعه تاثیر می گذارد معلوم می شود که اصالت دارد و از متن جامعه برخواسته است. اما سایر انقلاب ها اینگونه نبودند.

وی دلیل اصالت داشتن انقلاب را اینگونه بیان و خاطرنشان کرد: یکی از دلایل اصیل بودن انقلاب ادبیاتی است که در پی آن خلق شده است، حتی اگر این ادبیات شاهکار نباشد که من اعتقاد دارم بسیاری آثار شاهکار پس از انقلاب خلق شد. ادبیات انقلاب اسلامی از ادبیاتی که در آن اسوه های ادبیات به تمام مقدسات توهین کردند برآمد.

این شاعر سپس وجه تمایز انقلاب ایران را برشمرد و ادامه داد: باید دید چه چیزهایی باعث متفاوت شدن انقلاب اسلامی ایران از دیگر انقلاب های جهان شده است، انسان های ویژه ایی همچون شهید همت این انقلاب را خاص کردند. جوهره انقلاب و چیزی که آن را از انقلاب های دیگر متمایزمی کند، شخصیت ها و انسان های خاصی بوده است که در اوایل انقلاب حضور داشته اند و یک شبهه ره صد ساله را رفتند.