نگرانی‌ها از طرح دوباره موضوع احداث گورستان در اراضی تلو

محمدباقر صدوق؛ معاون اسبق سازمان محیط زیست و چهره ماندگار محیط زیست کشور در یادداشتی به موضوع طرح توسعه بهشت زهرا (س) در منطقه تلو اشاره کرده و با اظهار نگرانی از طرح دوباره این موضوع آورده است: در سال ١٣٨٧ سازمان بهشت زهرای تهران، طرح توسعه بهشت زهرا را در منطقه تلو (واقع در شمال شرق تهران) در دستور کار خود قرار داد و این مکان یکی از ٢٨ مکان در نظر گرفته شده در مناطق ٢٢ گانه تهران برای افزایش ظرفیت گورستان تهران بود که روزانه 150 نفر تدفین داشت.

بر اساس طرح جامع شهر تهران 50 هکتار از اراضی شرق تهران به احداث گورستان اختصاص یافته بود که مسئولین مربوطه، منطقه تلو را برای این امر در نظر گرفته بودند و قرار بود در سال‌های بعد تا 500 هکتار توسعه یابد. این اراضی، ملی و در تصرف ارتش قرار داشت.

با توجه به اظهارات مدیرعامل وقت سازمان بهشت زهرا آقای رضاییان، گورستان بهشت زهرا حداکثر تا دو ماه، ظرفیت دفن داشت و با توجه به کمبود محل دفن، وضعیت را بحرانی اعلام کرده و احداث فوری گورستان جدید در تلو را ضروری دانسته بود، زیرا طرح توسعه 500 هکتاری بهشت زهرا در باقرشهر (که دارای مصوبه شورای شهر تهران بود) پس از تبدیل باقرآباد به باقرشهر، در حریم شهر قرار گرفت و شورای شهر باقرشهر اجازه توسعه بهشت زهرا را نداد.

طرح توسعه بهشت زهرا در پاییز سال ١٣٨٧ توسط خانم رفیعی نژاد خبرنگار خبرگزاری فارس، مطرح و رسانه‌ای شد و ایشان موضوع را به طور جدی و مستمر از مسئولین وقت شهرداری، محیط زیست و سازمان بهشت زهرا مورد پیگیری قرار داد و با توجه به این که فاقد مجوز از محیط زیست بود، دلیل عدم اخذ مجوز زیست محیطی را از مدیریت وقت سازمان بهشت زهرا جویا شد که آقای رضائیان نیز طی مصاحبه‌ای اظهار نمود که «ما نیازی به مجوز محیط زیست نداریم و بر اساس مطالعات مهندسین مشاور خود که متخصص هستند، اقدام خواهیم کرد» و لیکن نظر به پیامدهای ناشی از احداث این گورستان در منطقه تلو در سطح 500 هکتار که قرار بود تا پانصد هکتار توسعه یابد مورد مخالفت صریح اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران قرار گرفت و با توجه به رسانه‌ای کردن موضوع، مسئولین امر علی رغم میل باطنی خود ناچار شدند تا برای اخذ موافقت محیط زیست، اقدام نمایند.

جلسات متعددی در این باره تشکیل گردید. از جمله در شورای شهر تهران و شورای امنیت کشور که از سازمان محیط زیست، نمایندگان استان تهران آقای گل علیزاده، وحدتی و اینجانب و همچنین مسئولین سازمان بهشت زهرا و مشاورین طرح، در جلسات حضور داشتند. در جلسه شورای شهر، پس از ارائه گزارش مشاور و دفاعیات مدیر عامل سازمان بهشت زهرا، اینجانب تهیه گزارش ارزیابی را الزامی دانسته و لیکن انجام مطالعه مذکور را منوط به تأیید گزارش امکان سنجی نمودم. در این جلسه پس از بحث و گفت و گوهای چالشی، از سوی برخی اعضای شورای شهر و حتی هتاکی و بی حرمتی به نمایندگان محیط زیست به ویژه اینجانب و آقای گل علیزاده شد، آن هم در حضور خانم ابتکار رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر؛ جالب بود که ایشان هیچ گونه واکنشی نشان نداد. البته پس از جلسه از ایشان گله کردم که گفتند: دیدم شما همه را حریف هستید بنده وارد نشدم.

در این جلسه مقرر شد پس از ارسال طرح امکان سنجی به اداره کل حفاظت محیط زیست، حداقل تا تاریخ 20 بهمن همان سال، ما نظر نهایی خود را اعلام کنیم که پس از بررسی‌های فنی و کارشناسی، طی نامه‌ای صراحتاً با اجرای طرح مخالفت کردم و این آغاز هجمه از سوی شهرداری و شورای شهر تهران بود، به طوری که آقای گل علیزاده معاون اینجانب از سوی رئیس شورای شهر و سایر اعضاء شدیدا مورد اعتراض قرار گرفت و جنگ روانی راه انداختند که: ای مردم، با مخالفت اداره کل محیط زیست از این به بعد جایی برای دفن اموات شما وجود ندارد. و اما دلایل مخالفت اداره کل از نظر فنی و کارشناسی عبارت بودند از: واقع شدن در حوزه آبریز رودخانه جاجرود، واقع شدن در بالا دست سد ماملو (تأمین کننده بخشی از آب شرب تهران)، قرار گرفتن در مسیر محور گردشگری و تفریحی لواسانات و پهنه گردشگری شهر تهران، محورهای شمال کشور، قرار گرفتن برروی گسل زلزله دماوند و نیز بارگذاری ترافیکی در شرق تهران ( حداقل به میزان 2000خودرو) که منجر به ایجاد ترافیک و آلودگی هوا می‌شد و همچنین اثرات سوء دیگری نظیر آثار سوء روحی و روانی که بر محیط پیرامونی داشت و توسعه اجتناب ناپذیر شهر تهران به سمت شرق....

از طرفی با توجه به پیگیری‌های آقای احمدی‌نژاد، رئیس جمهور وقت ( که ایجاد گورستان در شرق تهران در زمان ریاست ایشان در شهرداری به تصویب رسیده بود)، جلسه‌ای در دفتر خانم واعظ جوادی ریاست وقت سازمان، با حضور آقای دلاور نجفی معاون ایشان، اینجانب و آقای گل علیزاده برگزار شد و پس از ارائه گزارش و استماع دلایل کارشناسی، پاسخ اظهار نظرات دکتر نجفی که «ترافیک و زلزله چه ربطی به محیط زیست دارد» را به صراحت پاسخ دادم و خانم جوادی نیز حمایت خود را از نظرات اداره کل اعلام نموده و همچنین اظهار رضایت نمودند از این که ما ضمن اعلام مخالفت، گزینه دیگری را در منطقه مسگر آباد پیشنهاد داده‌ایم و این مکان از نظر ایشان مورد تأیید قرار گرفت.

در ادامه پس از اعلام مخالفت محیط زیست، مدیرعامل سازمان بهشت زهرا با اعلام وضعیت بحرانی و کمبود فضا، از استاندار و نمایندگان تهران درخواست کمک نمود که به دنبال آن جلسه‌ای در کمیسیون عمران مجلس با حضور تعدادی از نمایندگان تهران، استاندار تهران و نمایندگان اداره کل حفاظت محیط زیست تهران و مدیر عامل سازمان بهشت زهرا برگزار گردید تا راهکاری برای توسعه بهشت زهرا اتخاذ گردد، از این رو مقرر شد با محوریت استانداری تهران و جلب رضایت شورای شهر باقرشهر، توسعه بهشت زهرا در محل فعلی در دستور کار قرار گیرد.

در ضمن با توجه به اینکه اراضی تلو در تصرف ارتش بود، موضوع رفع تصرف از سوی دفتر مقام معظم رهبری نیز در دست پیگیری بود، جلسه‌ای در ستاد مشترک ارتش با حضور سردار نقدی برگزار شد و ایشان نیز به دلایل زیست محیطی، بهداشتی و امنیتی با طرح ایجاد گورستان تلو مخالفت کردند و در واقع پس از مخالفت محیط زیست، شرکت آب منطقه‌ای تهران هم که تاکنون سکوت کرده بود، مخالفت خود را اعلام کرد.

در نهایت، شورای شهر باقرشهر در ازای اهدای 500 هکتار از اراضی طرح توسعه به شهرداری باقرشهر و ایجاد فضای سبز و درختکاری در حد فاصل گورستان و حریم شهر و تعهدات دیگر از سوی سازمان بهشت‌زهرا، با توسعه بهشت زهرا در مساحت 450 هکتار موافقت نمود. ضمناً غیر از منطقه تلو قرار بود در غرب تهران (منطقه چیتگر) هم گورستانی ایجاد شود که آن هم ملغی شد.

این تجربه نشان داد که در صورت استفاده درست از ظرفیت رسانه‌ای و با اتکا به نظرات فنی و کارشناسی، می‌توان با طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای نامناسب و ناسازگار با محیط زیست که متعلق به دولت و نهادهای ذی نفوذ است، مقابله نمود و از اجرای آن جلوگیری کرد.

هرچند زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که احداث گورستان در اراضی تلو دوباره در دستور کار شهرداری قرار گرفته است که با توجه به تعامل خوب اداره کل محیط زیست استان تهران با شهرداری ، باید منتظر بود و دید.

در پایان لازم می‌داند از تلاش‌های بی‌دریغ و نظرات ارزشمند و کارشناسی و دلسوزانه آقای داریوش گل علیزاده قدردانی نموده که تسلیم جو سنگین و هجمه‌های فراوان نشد، نامبرده یکی از نیروهای ارزشی، دلسوز، توانمند و کار بلد سازمان است.