با احکام مربوط به حلال بودن یا نبودن گوشت حیوانات آشنا شوید

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمد مجد- گوشت، یکی از اجزای انواع مختلف غذاهاست که اتفاقا ما ایرانی‌ها هم علاقه زیادی به طعم آن داریم.

اما نباید هر نوع گوشتی را بخوریم. دین ما تکلیف این ماده خوراکی را مشخص کرده و گوشت‌ برخی از حیوانات را حرام و برخی را حلال دانسته است. خیلی‌ها مثلا فکر می‌کنند که گوشت خرگوش حلال و یا در نهایت مکروه است، درحالی‌که گوشت این حیوان جزو گوشت‌های حرام به‌حساب می‌آید. در ضمن غیر از نوع حیوانات، شرایط ذبح، صید و شکار آنها هم در حلال و حرام بودن آنها تأثیر دارد. مثلا وقتی شما به یک کشور غیراسلامی می‌روید، مجاز به خوردن گوشت حیوانات حلال گوشت نیستید، مگر اینکه مطمئن باشید که حیوان حلال گوشت را ذبح شرعی کرده‌اند. اینجا به کمک یک کارشناس مذهبی، احکام مربوط به گوشت حیوانات را بیان کرده‌ایم.

حرام نبودن، شرط اصلی است

فتوای کلی درخصوص خوردنی‌ها، حلال بودن آنهاست؛ یعنی اگر در احکام شرعی، حرام بودن یک خوردنی بیان نشده باشد، می‌توان آن را خورد و حلال است. حیوانات از نظر شرعی به سه دسته حلال گوشت، حرام گوشت و دارای گوشت مکروه تقسیم می‌شوند. محیط زندگی آنها هم برای بیان احکام، مطابق تقسیم‌بندی زیر است:

1- حیوانات دریایی (آبزیان)

2- پرندگان

3- حیوانات خشکی (اهلی و وحشی)

نکته 1: 

حلال بودن حیوانات حلال‌گوشت هم شرطی دارد که اگر محقق نشود حرام خواهد بود. این شرط همان شرایط ذبح، صید و شکار آنهاست که در فقه اصطلاحا به آن «تزکیه شدن» می‌گویند.

نکته 2: 

قسمت‌هایی از بدن حیوانات حلال گوشت وجود دارد که خوردن آنها حرام است. جزئیات دقیق این قسمت‌ها را در توضیح‌المسائل و در بخش «خوردنی‌ها» بخوانید.

نکته 3: 

اگر بخشی از بدن حیوان حلال گوشتی را که هنوز زنده است و روح دارد از آن جدا کنند مثل جدا کردن بخشی از دنبه گوسفند، این بخش نجس و خوردن آن حرام است.

نکته 4: 

گوشت همه حشرات و خزندگان حرام هستند مانند مار، عقرب، سوسمار، موش، جیرجیرک و... .

گوشت حیوانات دریایی (آبزیان)

فتوای کلی: 

اگر بخشی از بدن ماهی، فلس (پولک) داشته باشد، حلال وگرنه خوردن آن حرام است. البته شرایط صید ماهی‌های حلال گوشت هم باید درنظر گرفته شود، وگرنه آنها هم حرام می‌شوند.

نکته 1: 

تخم ماهی حلال گوشت، حلال و تخم ماهی حرام گوشت، حرام است.

نکته 2: 

خوردن میگو حلال است.

نکته 3: 

خون و کثافات ماهی، حرام و بقیه اعضای آن حلال است.

نکته 4: 

اگر ماهی پولک‌دار را زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، خوردن آن حلال است. اگر در آب بمیرد، خوردن آن حرام خواهد بود.

نکته5: 

کسانی که به کشورهای غیراسلامی سفر می‌کنند، برای خوردن ماهی باید به مردن ماهی خارج از آب یقین داشته باشند.

تقسیم‌بندی حلال بودن آبزیان

حیوانات دریایی حلال    انواع ماهی‌های پولک‌دار و میگو

حیوانات دریایی حرام    خرچنگ، صدف دریایی، مارماهی، سگ‌ماهی، لاک‌پشت، خوک‌دریایی، نهنگ، کوسه، قورباغه

سؤال: خوردن ماهی‌هایی که فلس آنها میکروسکوپی است، یعنی با چشم دیده نمی‌شود، ولی کارشناسان می‌گویند پولک دارد چه حکمی دارد؟

حلال است.

سؤال: خوردن ماهی زنده حلال است؟

خوردن نوع حلال آن اشکال ندارد.

سؤال: مغازه‌هایی که حوضچه ماهی دارند، بعد از بیرون آوردن ماهی درحالی‌که هنوز ماهی جان دارد، شکم آن را پاره می‌کنند. آیا خوردن این ماهی حلال است؟

اشکال ندارد.

سؤال: اگر دریچه حوضچه ماهی را باز کنند تا آب تخلیه شود و ماهی جان دهد، آیا صید محسوب شده و ماهی حلال است؟

صید محسوب نمی‌شود و تزکیه نیست.

گوشت پرندگان

فتوای کلی: 2ویژگی وجود دارد که با آنها می‌توان حرام یا حلال بودن یک پرنده را تشخیص داد.

1- پرنده‌ای که باز بودن بال‌هایش هنگام پرواز بیشتر از تکان دادن بال‌هایش باشد مثل عقاب، گوشت آن حرام است. در فقه اصطلاحا به باز بودن بال‌ها هنگام پرواز «صفیف» و به تکان دادن بال‌ها هنگام پرواز «دفیف» می‌گویند.

2- هر پرنده‌ای که یکی از «چینه‌دان»، «سنگدان» و یا تیغ پشت پای پرنده (که به آن خار پشت یا صیصیه می‌گویند) را داشته باشد حلال و اگر هیچ‌یک از این 3نشانه را نداشته باشد حرام است.

نکته 1: 

حلال شدن گوشت پرندگان علاوه بر شرایط حیوانات، بستگی به شیوه شکار، صید و ذبح آنها دارد که دارای احکام مخصوص به‌خود است.

نکته 2: 

این راه‌های تشخیص برای پرندگانی است که در احکام شرعی بر حلال یا حرام بودن آنها تصریح نشده باشد.

نکته 3: 

اگر پرنده‌ای حلال باشد تخم آن نیز حلال است و اگر حرام باشد تخمش هم حرام است.

تقسیم‌بندی حلال بودن پرندگان

پرندگان حلال‌گوشت    کبوتر، کبک، بوقلمون، تیهو، قطا(سنگخوار)، مرغ خانگی، انواع گنجشک (مثل بلبل، سار و چکاوک)، مرغابی، شترمرغ، مرغ‌ دریایی 

پرندگان حرام‌گوشت    پرستو، هدهد، عقاب، شاهین، قرقی، کرکس، باز، انواع کلاغ، طاووس، خفاش، پنگوئن، لک‌لک

سؤال: خوردن گوشت قمری که خاکستری رنگ است چه حکمی دارد؟

حلال است.

سؤال: آیا مرغ می‌تواند توسط ماشین ذبح شود و گوشت آن حلال باشد؟

در ذبح مرغ یا هر حیوان دیگری، باید شرایط ذبح شرعی که رو به قبله بودن، بیان «بسم‌الله»، آهن بودن وسیله ذبح و مسلمان بودن ذبح‌کننده است رعایت شود و در ضمن کار توسط ذبح‌کننده صورت گیرد یعنی مثلا ذبح‌کننده چند مرغ را بخواباند و تیغه ماشین را بکشد تا گردن آنها را ببرد.

گوشت حیوانات خشکی (اهلی و وحشی)

فتوای کلی: 

حیوانات اهلی: به 2دسته تقسیم می‌شوند حیوانات اهلی

که گوشت‌شان حلال و حیوانات اهلی که گوشت‌شان مکروه است.

حیوانات وحشی: گوشت حیواناتی که خوی درندگی دارند و دارای ناخن و دندان نیش قوی یا حتی ضعیف هستند حرام است.

نکته 1: 

حیوانات وحشی که خوی درندگی ندارند مثل آهو، گوزن، بزکوهی و... گوشت‌شان حلال است.

نکته 2: 

سگ و خوک نجس‌العین هستند یعنی اصلا تزکیه نمی‌شوند. اما حیوانات حرام گوشت دیگر قابل تزکیه (با شرایط خاص) هستند. اگر چه بعد از تزکیه، گوشت‌شان حرام است، اما مثلا پوست‌شان پاک است و می‌توان از آن برای تهیه لباس استفاده کرد.

تقسیم‌بندی حلال بودن حیوانات

حیوانات حلال گوشت    حلال: گوسفند، گاو، شتر، آهو، ‌گوزن، بز و میش کوهی 

مکروه : اسب، خر، الاغ، قاطر

حیوانات حرام گوشت    خرگوش، پلنگ، گرگ، روباه، خرس، سگ، خوک، میمون، بوزینه، فیل، شیر

سؤال: اگر در کشورهای دیگر بدانیم که ذبح توسط غیرمسلمان انجام شده است مثلا فردی یهودی یا مسیحی، ذبح‌کننده بوده، گوشت آن حیوان حلال است؟

خیر، ذبح غیرمسلمان حلال نیست.

سؤال: آیا خوردن گوشتی که از کشورهای غیراسلامی وارد می‌شود حلال است؟ 

تا تزکیه شرعی آن معلوم نشود خوردن آن حرام است.

سؤال: اگر به کشورهای دیگر سفر کنیم، غذاهای گوشتی بخوریم یا نه؟

اگر مسافرت به کشورهای غیراسلامی باشد خوردن گوشت جایز نیست. گوشت‌هایی که در کشور غیرمسلمان ذبح می‌شود، خوردن آن حرام است. صرف داشتن مارک حلال نیز سبب حلال بودن گوشت نمی‌شود، مگر آنکه انسان یقین کند که با شرایط اسلامی ذبح شده است. اما اگر مسافرت به کشورهای اسلامی باشد، خوردن گوشت اشکال ندارد، مگر اینکه بفهمیم ذبح شرعی نشده است.

سؤال: شیر حیوانات حرام گوشت را می‌توان خورد؟

خیر، حرام بودن یا نبودن شیر حیوان هم تابع گوشت آن است.