پاسخ به برخی شبهات به وجود آمده درباره حادثه منا/ حج را تحریم کنیم؟!/ به فقرا کمک کنیم

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- سیده فاطمه مطهری- از فاجعه منا حدود ۱۰روز می‌گذرد. این فاجعه دردناک و هولناک جامعه اسلامی را غرق در ماتم و عزا کرد اما عده‌ای هم در چنین شرایطی به‌دنبال ماهیگیری از آب گل‌آلود بوده‌اند.

 در این 10روز انواع و اقسام پیام‌ها در شبکه‌های اجتماعی و مجازی درباره این اتفاق دست‌به‌دست شد. بیشتر این پیام‌ها شامل شبهات عقیدتی و شایعات خبری بود که با هدف خاصی به میدانی برای اسلام‌ستیزی تبدیل شد. در این میان اتفاق بدی که افتاده این است که افرادی که عواطف و احساسات آنها به وسیله این پیام‌ها مورد هجوم قرار گرفته، آنها را پخش و کپی می‌کنند. به بعضی از این پیام‌ها اشاره می‌کنیم و به آنها پاسخ می‌دهیم.

حج را تحریم کنیم

این شبهه و سؤال، بعد از پیش‌آمدن جریانات اخیر در مکه در ذهن بعضی از مردم ایجاد شد که چرا ایران حج را تحریم نمی‌کند، چرا با وجود حاکمیت آل سعود و وهابیون، ما به حج می‌رویم و پولمان را به دشمنان اسلام می‌دهیم؟ چرا باید پولمان را به کسانی بدهیم که شیعیان مظلوم یمن و بحرین را می‌کشند؟

پاسخ به این سؤال بسیار واضح است. حج مثل نماز و روزه، یکی از 10رکن و فروع دین اسلام است و همه مسلمانان درصورت داشتن استطاعت باید آن را انجام دهند. حج، یکی از مهم‌ترین نشانه‌های اتحاد مسلمانان با یکدیگر است و هرساله فقط در موسم حج مسلمانان از سراسر دنیا کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.دیدن این اتحاد و هماهنگی، وحدت و برادری بین مسلمانان برای دشمنان سخت و آزاردهنده است. علاوه بر این، وهابیون، شیعیان را رافضی و مشرک می‌دانند و درباره شیعیان سخنان و تعاریف ناصحیحی به پیروانشان می‌گویند. فرصت حج بهترین دفاع عملی در برابر این سخنان است که ما نباید آن را از خودمان بگیریم؛ همانطور که امامان معصوم‌ ما از فرصت حج برای گسترش معارف دینی و عقایدشان استفاده می‌کردند و با اینکه تقریبا همگی در دوران حکام طاغوت زندگی می‌کردند، هیچکدام حج را تعطیل نکردند.

علاوه بر همه اینها، چون حج یکی از واجبات الهی است، تحریم کردن حج و صدور اجازه نرفتن به حج، به‌عهده حاکم شرع، مراجع و عالمان دین است که بنابر شرایط می‌توانند چنین حکمی بدهند.

خدا کو؟

چرا خدا به حاجی‌ها کمک نکرد و مراقب آنها نبود؟ مگر آنجا خانه و سرزمین امن خودش نیست، پس چرا حافظ مهمانان خودش نبود؟ پس خدا خودش هم راضی به پیش‌آمدن این اتفاقات ناگوار بوده است! مگر همه اتفاقات به اذن خدا انجام نمی‌گیرد؟ پس خدا خودش خواسته حاجی‌ها فوت کنند. این دست سؤالات و شبهات بعد از حادثه سقوط جرثقیل در مکه شروع شد و بعد از حادثه منا، شدت گرفت. واقعا چرا خدا به مهمانانش کمک نکرد؟درست است که همه تحولات و اتفاقات با اجازه و به اذن خدا صورت می‌گیرد ولی این به معنی نفی اختیار از انسان‌ها نیست. انسان براساس اختیاری که دارد، اشتباهات و کارهای نادرستی هم انجام می‌دهد و علت خیلی از اتفاقات، اشتباهات و خطاهای عمدی یا سهوی خود انسان‌هاست که اتفاقا با اختیار خودشان انجام می‌دهند و نتیجه آن را می‌بینند. اتفاقات ناخوشایندی در طول تاریخ افتاده که تلخ‌تر از حادثه منا بوده و داغش خیلی بزرگ‌تر از این اتفاقات است، مثل حوادث و شرارت‌هایی که برای ائمه ایجاد می‌کردند، اینکه خدا جلوی آنها را نگرفته به این معنی نیست که راضی به انجام آن امور بوده یا توانایی برطرف کردن آن شرارت‌ها را نداشته است بلکه گاهی ضرورت‌هایی بزرگ‌تر، جلوی دخالت مستقیم و معجزه‌واردر برطرف‌شدن این امور یا مانع تحقق شدن این بلایا را می‌گیرد.

هیزم به آتش کینه قدیمی انداختن

این چند روز، متأسفانه برخی می‌خواهند آتش دعوای عرب و عجم را دوباره برپا کنند و موج جدیدی از عرب ستیزی بین مردم ایجاد کنند. در قالب برخی از جملات احساسی که عاطفه ایرانیان را تحریک می‌کند می‌تازند که چرا پولشان را به اعراب می‌دهند و برای آنها خرج کرده و به سرزمین اعراب سفر می‌کنند. این موج که شاید در ظاهر یک کینه قدیمی بین عرب و عجم را زنده می‌کند و خیال دارد بین مردم عرب‌ستیزی ایجاد کند، در واقع به جنگ اسلام و مسلمانی می‌رود و می‌خواهد دستورات اسلامی و محبت به دین را بین مردم کمرنگ کند و از بین ببرد. این نکته را باید یادمان باشد که به گفته خدا در آیه 27سوره حج که به حضرت ابراهیم می‌فرمایند در میان مردم به حج اعلان عمومی کن، حج یک فرمان و دستور عمومی برای همگی مردم است و کعبه متعلق به همه مسلمانان جهان است و مالکی ندارد.

خدا همه جا هست

وقتی خدا خود بیان می‌کند که همه جا حضور دارد و ناظر ماست، پس دیگر لزومی به مکه رفتن و کنار کعبه عبادت کردن نیست. خانه خدا در قلب ماست و خود او همیشه همراه ماست.

این مفهوم که خدا همه جا هست کاملا درست است ولی باید گفت برخلاف این تصور عوامانه، حج، زیارت خدا نیست بلکه همایش گرامیداشت دین خداست. هرکدام از مناسک حج، مفهوم و معنایی بالاتر از شکل ظاهری‌ خود دارند که خدا برای یادآوری آن تعالیم حج را قرار داده است. مثلا یکی از مناسک حج قربانی کردن است. هرساله هزاران نفر از فقرای مکه و شهرهای اطراف، به‌واسطه این مراسم تا چندین وقت سیر می‌شوند، قسمتی از گوشت قربانی‌ها نیز هرسال منجمد و بسته‌بندی می‌شود و به کشورهای فقیر آفریقایی ارسال می‌شود، این کمک به فقرا و نیازمندان یکی از عوامل گسترش خیر و نیکی بین مردم است.

به فقرا کمک کنیم

«حج به خدا جز به دل پاک نیست/ شستن غم از دل غمناک نیست» این شعر و شعرهای مشابه این بیت هم این چند روز با متن‌ها و عکس‌هایی که بیان می‌کردند به جای رفتن به حج، بایدبه فقرا کمک کرد، بین کاربران فضای مجازی بسیار چرخید.

در جواب باید گفت خداوند هم به کمک و یاری به فقرا و نیازمندان تاکید دارد و انفاق را جزو دستورات موکد دینی قرار داده است. از طرفی خداوند به رفتن به حج و انجام دادن اعمال آن هم دستور داده است. نکته اینجاست که لازم نیست برای احیا و انجام یک دستور از فرامین خدا، باقی دستورات و فرایض را تعطیل کنیم و کنار بگذاریم. علاوه‌بر این در روایات اسلامی یکی از فواید مهم فریضه حج، رفع گرفتاری و فقر از جامعه و همچنین توانگری افراد معرفی شده است مانند این روایت از امام صادق علیه‌السلام که می‌فرمایند: «ندیده‌ام که چیزی همانند مداومت بر زیارت این خانه چنان سریع توانگری بیاورد و فقر بزداید» (امالی طوسی/694/1478)

پاسخ دیگر به این شبهه این است که حج فقط بر کسی که مستطیع است، یعنی می‌تواند هزینه حج را تأمین کند و وقتی برگشت نیز خرج زندگی‌اش را داشته باشد، واجب است و قبل از رفتن به این سفر باید خمس و زکات مالش را پرداخته باشد. یکی از مصارف خمس و زکات نیز کمک به فقرا و نیازمندان است؛ یعنی حجاج قبل از سفرشان نیز به نیازمندان کمک می‌کنند، در موسم حج نیز با دادن صدقه و همچنین قربانی، باز به فریضه انفاق و کمک به نیازمندان، عمل می‌کنند.

شایعاتی که در شبکه‌ها چرخید

در تب و تاب10 روز اخیر که هر لحظه اخبار جــدیدی از فجایع به‌وجود آمده در منا می‌رسید، مردم نیز در شبکه‌های اجتماعی پابه پای روزنامه‌نگاران و خبـرنــگاران بـه اشتراک‌گذاری خبرها، عکس‌ها و فیلم‌های این واقعه پرداختند. ولی در این میان متأسفانه بازار شایعات نیز داغ بود و گاهی خبرها و عکس‌هایی ناصحیح و غیرمربوط به این حادثه دست به‌دست در فضای مجازی می‌چرخید و کاربران بدون فکر به عواقب این اشتباه، به‌کار خود ادامه می‌دادند. به چند نمونه از این شایعات و خبرهای بی‌اساس اشاره می‌کنیم:

عکس‌ها

از 3 روز بعد از عید قربان و وقوع آن حادثه دلخراش، عکسی بین کاربران پخش شد و مدعی بود متعلق به دفن دسته جمعی حجاج توسط آل سعود است و خشم عده زیادی از هموطنان را به این اقدام سعودی برانگیخت. ولی با جست‌وجو در اخبار اینترنت، مشخص شد عکس متعلق به آتش‌سوزی سال گذشته است که در کراچی پاکستان اتفاق افتاده و اجساد را بعد از حادثه به این صورت دفن کردند.

 عکسی نیز در شبکه‌ها پخش شد که مدعی بود عربستان با بولدوزر، اجساد مردم را جمع‌آوری کرده است. مشخص بود پخش‌کنندگان آن تصویر، هیچ آشنایی با سرزمین وحی و اماکن آن ندارند، چون در عکس پخش شده، سازه قدیمی محل رمی جمره مشخص بود که چندین سال است این سازه جمع شده است و چیزی شبیه دیوار به جای آن ساخته‌اند.

فیلم‌ها

 2مرد عرب، نه با لباس احرام که با لباس عادی روزانه، دشداشه پوشیده و عقال عربی بر سر، در اتومبیلی نشسته‌اند و از سقف آفتابی (سان روف) اتومبیل‌شان به سمت جمره سنگ پرتاب می‌کنند. این فیلمی بود که این چند روز بین کاربران چرخید و مدعی بود یکی از شاهزادگان سعودی است و خیابان‌های منتهی به منا به‌خاطر این جوان بسته و قرق شده و منجر به کشته شدن این تعداد آدم شده است. اما با کمی دقت به محیط پیرامون ماشین دیده می‌شد، آدم‌های عادی و معمولی در حال راه رفتن هستند و هیچ نیروی امنیتی و پلیسی وجود ندارد ولی در شرایط قرق یک مکان برای شخص مهمی مثل شاهزاده، اصولا هیچ فرد عادی در اطراف نمی‌تواند تردد کند و سربازان و نیروهای امنیتی اطراف ماشین حضور دارند. علاوه بر این، یک شاهزاده اصولا خودش رانندگی نمی‌کند!

 کاربران در شبکه‌های اجتماعی و مجازی یکدیگر را تشویق به رأی‌دادن در یک سایت می‌کردند که مدعی بود این رأی‌گیری بابت گرفتن مدیریت حج از عربستان سعودی است. توضیح این پیام به اینگونه بود که در برابر سؤال پرسیده شده، گزینه نعم را بزنید تا نشان دهید با این قضیه موافق هستید. آن سایت (الحره) متعلق به یکی از رسانه‌های رسمی دولت آمریکاست که مشابه ایرانی این سایت، صدای آمریکاست. آنان با جهت‌گیری تلاش می‌کنند تا کینه و تفرقه بین مسلمانان را ایجاد و تشویق کنند. قطعا هیچ نیت خوبی برای این رأی‌گیری ندارند و کاملا مشخص است که هرگز هیچ اتفاقی مبنی بر خواست و رأی ما، از این نظرسنجی اتفاق نمی‌افتد.

شایعات خبری

متن و عکسی از صفحه اول یکی از روزنامه‌های سال58 در شبکه‌های موبایلی و بین کاربران پخش شد که قسمتی از صحبت امام خمینی را ذکر می‌کرد که فرموده بودند به جای زیارت مکه و مدینه و عتبات، ایران را آباد کنید و مدعی بودند که امام هم نظرشان کنار گذاشتن حج و عتبات و به جای آن رسیدگی به اوضاع ایران و کشور خودمان بوده است. اما قضیه از چه قرار است؟ در خرداد سال 58، یعنی 4‌ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، امام فرمان به جهادسازندگی برای رفع خرابی‌های بی‌اندازه زمان پهلوی دادند و مردم را تشویق به آبادانی و ساختن کشور کردند و در پیامی از افرادی که قبلا به حج و عتبات رفته بودند خواستند که به جای رفتن مجدد و سفر استحبابی به این اماکن، پول آن را صرف آبادانی ایران کنند:«همه موفق باشند که در این جهاد شرکت کنند و این خرابه را بسازند و برادران خود را کمک نمایند که شاید هیچ عبادتی بالاتر از این عبادت نباشد. بلکه من از اشخاصی که برای زیارت‌ها مثل زیارت مکه معظمه و مدینه منوره می‌خواهند به‌طور استحباب بروند، از آنها می‌خواهم و تقاضا می‌کنم که شما برای ثواب می‌خواهید مکه مشرف بشوید و یا می‌خواهید مدینه منوره و یا به عتبات مشرف شوید، امروز ثوابی بالاتر از این نیست که به برادران خودتان کمک کنید و این سازندگی را همه با هم شروع کنید که ایران خودتان درست ساخته بشود و برادران شما نجات یابند. خداوند به همه شما اجر عنایت می‌کند و همان ثوابی را که شما از زیارت‌ها می‌خواهید، خداوند به شما در این جهاد خواهد داد».

پیام امام در یک مقطع خاص از تاریخ کشور داده شده است و درباره سفرهای مستحبی مردم بوده است و نمی‌توان و نباید آن را برای همیشه زمان‌ها و سفرهای واجب تعمیم داد.

 پیام کوتاهی در شبکه‌های موبایلی پخش شد، مبنی بر این ادعا که سقف مسعی (محل سعی) در مسجد الحرام فروریخته و درب‌های مسجدالحرام را به‌خاطر این اتفاق بسته‌اند. خبر خیلی سریع توسط مسئولین حج و زیارت تکذیب شد و از مردم تقاضا شد اخبار را فقط از طریق کانال‌های رسمی پیگیری کنند.

  شایعه دیگری که در چند روز اخیر پخش شد، ورود ناگهانی کامیون به محل استقرار زائران در فرودگاه بود که به کشته شدن 2زائر و مجروح شدن 2تن دیگر منجر شده ولی این خبر نیز در جست‌وجوی اخبار خبرگزاری‌های موثق، مشخص شد برای 2سال پیش و مربوط به سال 92است.

 متن دیگری ادعا می‌کرد می‌خواهد علمای اسلام را به چالش بکشاند و درباره وضعیت حاجیان زخمی که نمی‌توانند دیگر اعمالشان را تمام کنند و به کشور برمی‌گردند، سؤال کرده بود. این شبهه نیز آنقدر ساده بود که مشخص بود کسی که برای نخستین بار آن را نوشته و باقی پخش‌کنندگان آشنایی چندانی با احکام مربوط به حج ندارند و نمی‌دانند جواب این سؤال در همه کتب فقهی و توضیح‌المسائل‌ها آمده است و در بدترین شرایط هم با گرفتن نایب، به راحتی مسائل شرعی حل و فصل می‌شود.

آنچه از شما ساخته است/ مهارت عکس‌العمل درباره شبهات و شایعات چیست؟

بسیاری از ما، کاربر فضای مجازی و شبکه‌های موبایلی هستیم و در گروه‌هایمان با اخبار و شایعات مختلف روبه‌رو بوده‌ایم. آیا می‌دانید بهترین برخورد با اینگونه پیام‌ها چیست؟ و در برابر کپی‌پیست‌های فراوان آنها در گروه‌های مختلف باید چه عکس‌العملی نشان دهیم؟ اگر بخواهیم برای دیگران آن خبر را ارسال کنیم، قبل از ارسال چه نکته‌هایی را باید رعایت کنیم؟

 نخستین برخوردتان با این پیام‌ها چیست؟ تعجب می‌کنید و سریع آن را کپی می‌کنید و در باقی گروه‌هایتان می‌فرستید؟ بهتر است کمی دست نگه‌دارید، فقط به ظاهر متن و عکس و پیامی که برایتان ارسال شده، اکتفا نکنید. کمی درباره آنها فکر کنید. ببینید با عقل و شرایط آن اتفاق سازگار است؟

 اگر عکسی برایتان ارسال شده و مدعی اتفاقی در حادثه اخیر است، بعد از نگاه کردن با دقت به جزئیات آن، می‌توانید آن عکس را در قسمت جست‌وجوی تصاویر گوگل آپلود کنید و از گوگل بخواهید در سایت‌ها و وبلاگ‌های مختلف بگردد و سایت‌ها و خبرهایی که آن عکس در آن به‌کار رفته را، بیابد. با کمی صرف زمان و دقت، به منبع اصلی عکس دست خواهید یافت و می‌فهمید که ماجرای اصلی عکس چیست.

 اگر خبری در قالب متن برایتان ارسال شده، آن را کپی کنید و به جای ارسالش به گروه دیگری، مرورگر موبایلتان را باز کنید و آن خبر را به موتورهای جست‌وجو بدهید و ببینید آیا هیچ‌کدام از سایت‌های خبری و خبرگزاری‌های «مهم و رسمی»، آن خبر را مخابره و منتشر کرده‌اند؟ به سایت‌های زرد و غیرخبری اعتماد نکنید و آنها را به‌عنوان منبع موثق نپذیرید.

 اگر یک خبر همراه با لینک سایت خبری رسمی برایتان آمد، به بودن آن لینک در خبر اکتفا نکنید و حتما آن لینک را در مرورگرتان باز کنید و از صحت آن مطمئن شوید،گاهی صفحه اصلی، مربوط به چیز دیگری است یا اینکه پیام کپی شده بخش ناقصی از کل خبر است.

 اگر از دوستی یا آشنایی خبری شنیدید که مدعی شد از یکی از شاهدان عینی شنیده یا از منبع موثقی شنیده و گفته خبر به‌صورت عمومی پخش نمی‌شود، سعی کنید به احساسات خود مسلط باشید و سریع و از روی احساسات، آن را برای دیگران تعریف و ارسال نکنید. در بیشتر موارد، احساسات انسانی ما، وقایع را از آنچه در حقیقت وجود دارد، بزرگ‌تر بیان می‌کند. اگر خبری قرار باشد به‌صورت عمومی پخش نشود، اصلا نباید آن را برای کسی بازگو و تعریف کرد!

 در این چند روز، عکس‌های دلخراش و متاثرکننده‌ای از جان‌باختگان و مجروحین منتشر شد. شاید اگر انتشار گسترده این عکس‌ها را به‌عهده خبرگزاری‌ها بگذاریم و افراد را برای دیدن یا ندیدن آن مختار بگذاریم، بهتر باشد. شاید در گروه‌هایمان افرادی باشند که از ناراحتی‌های روحی یا جسمی خاصی رنج می‌برند و دیدن این صحنه‌ها حال آنها را بدتر کند. اگر عکس یا فیلمی را برای آگاهی افراد گروه ارسال کردید، حتما قبل از آن در یک جمله بنویسید که این عکس یا فیلم، دارای صحنه دلخراشی است تا هرکسی تمایل نداشت آن را دانلود و مشاهده نکند.

 در جریان هر حادثه‌ای افرادی هستند که دنبال بهانه‌جویی برای تردیدافکندن در باورهای ملی و دینی مردم مسلمان ایران هستند. اینگونه کارها با هدف تضعیف ساختار اجتماعی ملت ایران صورت می‌پذیرد. در حال حاضر چندین سایت درخصوص پاسخگویی به شبهات ایجاد شده و فعال هستند و اطلاعات مفیدی در اختیار شما قرار می‌دهند. در دنیای بی‌حساب و کتاب اخبار فضای مجازی، هیچ وقت پرسیدن و جست‌وجو را فراموش و ترک نکنید تا قربانی جریان‌سازی‌‌ها نشوید.

 در این مواقع و به‌خاطر این حادثه بین افراد خانواده و فامیل بحث و گفت‌وگوی زیادی درمی‌گیرد. سعی کنید اطلاعات‌تان را از موضوعات صحیح و موثق بالا ببرید و با کمال احترام و دوستانه در بحث شرکت کنید و اطلاعات صحیحتان را در اختیار دیگران قرار دهید.