پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- آذر صدارت – با اینکه پژمرده شده اند و آرامش و آسایشمان را سلب کرده اند، هنوز هم عزیز ما و جزئی از خانواده هستند. با اینکه اعتیاد و تبعاتش، بینمان فاصله انداخته، اما هنوز هم تنها امیدشان برای رهایی از بند دیو اعتیاد، ما هستیم. «اعتیاد» که از ریشه «عادت» گرفته شده، به معنیِ تکرارِ یک کار برای کسب لذت است؛ تکراری که دلبستگی و وابستگی می آورد. اعتیاد می تواند به موارد مختلف و متنوعی از جمله مواد مخدر، در قالب وابستگی جسمی و روانی شکل بگیرد. مخدرهای سنتی مثل تریاک و شیره، معمولاً سبب اعتیاد جسمی می شوند و مخدرهای صنعتی مثل شیشه، معمولاً اعتیاد روانی ایجاد می کنند. اعتیاد جسمی یعنی بعد از مصرف، به خاطر نیازِ بدنت، به مصرفِ دوباره رو می آوری و اعتیاد روانی یعنی مصرفِ اولیه آنقدر از نظر روانی تو را وابسته کرده که مدام به دنبال فرصتی هستی تا دوباره تکرارش کنی. تجربه ثابت کرده، معمولاً آدم هایی به مخدرها رو می آورند که در کنترل احساسات و هیجاناتشان ضعیفند و از عاملی بیرونی مثل مخدر برای سامان دادنِ آشفتگی های درونی کمک می گیرند. اینگونه افراد، انگار که اعتماد به نفسِ لازم برای مقابله با چالش های اطراف را نداشته باشند، یک جورهایی کم می آورند و با پناه بردن به مخدر، در سراشیبی اعتیاد می افتند. بیماری اعتیاد، آسیب های زیادی دارد. آسیب های روحی و جسمیِ فرد معتاد، یک روی سکه است اما روی دیگر سکه هم، آسیب های خانوادگیِ این بیماری است. آسیب هایی که به شکل کلی، بیمار و خانواده اش را به محضِ رو به رو شدن با این چالش، به فکرِ ترک اعتیاد می اندازد. منتها طبقِ یک اصلِ روانشناسی که معتقد است: «چون فرد در جامعه بیمار شده، در جامعه هم باید درمان شود»؛ نباید انتظار داشت فرد بیرون از خانه و در خلوت و تنهایی ترک کند. فرد معتاد برای ترکِ اعتیادش، بیش از هر چیز نیازمند حمایت مادی و معنوی خانواده است. پرونده امروزِ «زندگی سلام»، راهنمای حمایت خانواده از فرد معتاد برای ترک اعتیاد و بازگشتِ فرد بیمار به زندگیِ عادی است. با ما همراه باشید.

اعتیاد یکی از اعضای خانواده چه تاثیری بر بقیه اعضا دارد؟

اعتیاد، یک بیماریِ خانوادگی است چون علاوه بر فرد معتاد، خواسته یا ناخواسته، خانواده اش را هم درگیر می کند. بسته به اینکه بیمار، پدر خانواده است یا مادر، دختر خانواده است یا پسر، آثار متفاوتی روی دیگر اعضا دارد، اما به شکل کلی، تاثیرات مشترکی دارد که در خانواده های مختلف، با شدت و ضعف گوناگون بروز می کند.

انکار

اعتیاد، «بیماری انکار» است. هم برای خود فرد و هم برای خانواده اش. مشکل معمولا آنقدر بزرگ است که خانواده یاد می گیرند وانمود کنند اتفاقی نیفتاده و طوری رفتار می کنند که انگار هیچ مشکلی متوجه شان نیست. اعضای خانواده معمولا در برخورد با اعتیادِ یکی از اعضا، وانمود می کنند: «مشکل آنقدرها هم بزرگ نیست!»

ترس

به خاطر رفتارهای غیرقابل پیش بینی فرد معتاد، زندگی خانوادگی پر از ترس و اضطراب می شود. هیچ کس نمی داند در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، اما بنا به تجربه ای که دارند، همگی انتظارِ بحرانِ بعدی را می کشند و همین انتظار، باعث ایجاد فشار و استرس در خانواده فرد معتاد است.

دروغگویی

اعضای خانواده معمولاً سعی می کنند این مشکل را از بقیه مخفی کنند. آنها همواره و در هر موقعیتی به بچه ها، به فامیل، به دوستان و آشنایان، به در و همسایه، به طلبکار و کارفرما و حتی به خودشان دروغ می گویند.

حس تقصیر و گناه

اعضای خانواده هر یک به نوعی، خود را در اعتیاد فرد معتاد مقصر می دانند و مدام تصور می کنند اگر فلان کار را انجام می دادند یا فلان کار را انجام نمی دادند، فرد اصلا معتاد نمی شد.

تنهایی

گفت و گوها و روابط، عمیقا تحت تاثیر قرار می گیرد و اعضای خانواده دیگر قادر نیستند مثل قبل با هم حرف بزنند و به هم محبت کنند. از آنجا که اعتماد و محبتشان به فرد معتاد، با بی تفاوتی و خودخواهی در قالب اعتیاد پاسخ داده شده، ناخودآگاه تصمیم می گیرند که: «اعتماد نکن، حرف نزن، احساس نداشته باش!»

انتقال وظایف

وقتی یکی از اعضای خانواده معتاد می شود، بقیه مجبور می شوند وظایف و مسئولیت هایش را به دوش بکشند. مسئولیت هایی مثل نقش پدری یا مادری؛ تعهدات مالی یا خانه داری. در خانواده هایی که پدر یا مادر معتاد هستند، معمولا فرزند بزرگ خانواده، جورِ وظایف فرد بیمار را می کشد.

تغییر عشق

اعضای خانواده، کم کم از کسی که قبلا دوستش داشتند، متنفر می شوند. در خانواده فرد معتاد، به خصوص در بین بچه ها، تغییرات عجیب و عمیقی به لحاظ عاطفی پدید می آید.

میلِ به مجازات

آهسته آهسته اعضای خانواده به مجازات کردن فرد معتاد تمایل پیدا می کنند. آنها او را به خاطر تمام آسیب هایی که به خانواده رسانده، گناهکار می دانند و از همه مهم تر اینکه گاهی، همان افرادی که از اعتیاد آسیب دیده اند، شروع به آسیب رساندن به دیگران می کنند.

راهنمای برخورد با عضو معتاد خانواده

اعتیادِ یکی از اعضای خانواده، پدر و مادر، فرزند، همسر یا خواهر و برادر، چالشِ بزرگی است که شما و دیگر اعضا را به لحاظ احساسی، ذهنی، فردی و اجتماعی، درگیر می کند و آسیب هایی به دنبال دارد. برای کم کردن و ترمیم این آسیب ها و هدایت فرد معتاد در مسیر ترک اعتیاد، باید مهارت هایی داشته باشید تا کم نیاورید.

اگر یکی از اعضای خانواده تان معتاد یا در حالِ ترک است؛

این کارها را انجام دهید:

به خاطر داشته باشید شما تنها کسی نیستید که پدر، مادر یا فرزند معتاد دارد.

درباره این مشکل، با خود و دیگران صادق باشید.

یادتان باشد که نه فقط فرد معتاد، که همه اعضای خانواده درگیر این چالش هستند. پس هوای خودتان و بقیه را داشته باشید.

فرد یا مشاور مورد اعتمادی پیدا کنید که بتوانید برایش حرف بزنید و درددل کنید.

بخشش و مدارا را به خود و دیگر اعضای خانواده یادآوری کنید. با بغض و کینه توزی، فقط خودتان را آزار می دهید.

با نیرویی معنوی، امید و اعتقادتان به یافتن یک راهِ حل مناسب را از دست ندهید.

کارنامه فرد معتاد را ارزیابی کنید و به اشتباهات احتمالی خود که به شکل گرفتن اعتیاد دامن زده، اعتراف و برای جبران، تلاش کنید.

آیا واقعاً مطمئنید معتادِ خانه شما می تواند اعتیاد را ترک کند؟ اگر پاسخ شما، یک جوابِ ناامیدانه و پر شک و تردید است، باید بدانید او موفق نمی شود.

معتاد برای ترک، به باور و اعتماد صددرصد شما نیاز دارد.

ترک اعتیاد یعنی چه؟ تصور اغلب ما از روند ترک اعتیاد، همان چیزهایی است که در فیلم ها دیده ایم: فرد زجر می کشد، داد و فریاد می کند، حسابی به هم می ریزد و بعد از چند روز شکنجه، پاک می شود! باید با مطالعه و مشاوره، سطح اطلاع و آگاهی مان از اعتیاد و روند ترک اعتیاد را بالا ببریم تا درک درستی از شرایط عزیزمان داشته باشیم.

معمولاً مشکلِ برگشت به عادت مصرف مواد و وسوسه استفاده دوباره، موضوعی است که فردِ در حال ترک را، به شدت آزار می دهد. برای کنترل این مسئله، فرد را از موقعیت های قبلی دور کنید. خانه تان را عوض کنید، ارتباطاتتان را تغییر دهید و سبک زندگیِ متفاوتی با قبل در پیش بگیرید.

فردِ در حال ترک باید از قرار گرفتن در معرض چهار موقعیت بپرهیزد: گرسنگی، خشم، تنهایی و خستگی. این چهار موقعیت در یک ویژگی مشترکند و آن وارد کردن فشار روانی به فرد است. کلاً این قانون طلایی را به یاد داشته باشید که فشار روانی در دوران ترک، دشمن اصلی ادامه کار است. چرا که جسم آنقدر خسته است که دیگر توان مبارزه بیشتر را ندارد.

حضور در انجمن ها، جمعیت ها یا کانون هایی که به شکل رسمی در حوزه ترک اعتیاد فعالند و معمولا توسط افرادی که قبلا معتاد بوده و حالا پاک شده اند اداره می شود، می تواند برای فردِ در حال ترک مفید باشد. آشنایی شما با خانواده هایی که هر یک به نوعی با این معضل دست و پنجه نرم می کنند هم، می تواند برای ادامه این راه سخت و طولانی، آماده تان کند.

این کارها را انجام ندهید:

با شخص معتاد بحث نکنید. از معتاد انتقاد نکنید. فرد معتاد را قضاوت نکنید. به یاد داشته باشید: اعتیاد یک بیماری است.

فلسفه بافی نکنید، خود را نبازید، سرزنش و دعوا و پرخاش نکنید. این کارها، موقعیت را بدتر می کند. به فکر چاره باشید.

رو به رو شدن با حقیقت را پشت گوش نیندازید. اعتیاد به سرعت رشد می کند، پس از همین لحظه شروع به یادگیری و برنامه ریزی برای روش های بهبود کنید.

درباره شخص معتاد و اعتیادش پنهان کاری نکنید و مسئولیت هایش را به دوش نکشید.

اگر معتاد، شما را مسئول وضعیت خود می داند، دلگیر نشوید. این افراد معمولا به هر بهانه ای متوسل می شوند تا از خود سلب مسئولیت کنند.

اجازه ندهید دلسوزی و ترحمِ بر خود، در وجودتان رشد کند. اعتیاد یک عضو از خانواده، بزرگ ترین مشکلِ روی زمین نیست. این دلسوزی و ترحم می تواند در بلند مدت، آسیب های به مراتب عمیق تری به شما بزند.

هیچ قول و قراری را از معتاد قبول نکنید. چون این فقط راهی برای به تعویق انداختن بهبودی است. قرار و مدارهایتان را تغییر ندهید و روی حرفتان پابرجا بمانید.

اجازه ندهید فرد معتاد یا درحال ترک به شما دروغ بگوید. این عمل، میل به دروغگویی را در او تشویق می کند. حقیقت اگر چه تلخ است، بهتر از دروغ شنیدن است.

اجازه ندهید فرد معتاد یا در حال ترک، زرنگی به خرج دهد و حس کند می تواند فریبتان دهد.

نگذارید فرد معتاد یا در حال ترک از شما سوءاستفاده کند و از شما یک همدست بسازد.

دست روی دست گذاشتن، بدترین انتخاب در برخورد با این بیماری است. اعتیاد یکی از اعضای خانواده، موضوعی است که حتی اگر در کنار فرد معتاد هم زندگی نکنید، باز هم تاثیر منفی اش را روی روح و روانتان می گذارد. بی تفاوت یا ناامید نباشید. برخی روش های ترک اعتیاد کارآمد و مثبتند و در صورت تلاش و حمایت شما و خواست و اراده بیمار، حتما نتیجه می دهند.

خانواده چگونه عضو معتاد را مجاب به ترک اعتیاد کند؟

در مسیر ترک اعتیادِ یکی از اعضای خانواده، معمولا اولین قدم، که مُجاب کردنِ فرد بیمار به ترک است، مهم ترین و سخت ترین قدم به شمار می رود. دکتر مجید ابهری، رفتار شناس و متخصص آسیب های اجتماعی در گفت و گو با زندگی سلام، بهترین روش مجاب کردن فرد بیمار برای اقدام به ترکِ همیشگی اعتیاد را، ملاطفت و مهربانی می داند: «متاسفانه برخوردهای غیراصولی خانواده با معتاد، معمولا این افراد را یا در موقعیتِ انتقام و لجاجت قرار می دهد یا لوس و منفعلشان می کند. بهترین روش برخورد با معتاد، این است که بدون دعوا و درگیریِ لفظی، از در محبت و مهربانی برآییم و فرد را به لحاظ عاطفی در موقعیتی قرار دهیم که خودش، برای ترک و پاکی پیش قدم شود. معمولا رفتار خانواده ها با فرد معتاد، از معتاد یک کارتن خواب در خانه خودش می سازد. طرد و ایزوله کردن معتاد، درمان درد نیست، بلکه فقط باعث افزایش خشونت و فرار از ترک است. باید با ملایمت و مهربانی این را به معتاد گوشزد کنیم که بیماری اش، بقیه را آزار می دهد و آرامش را از دیگر اعضا گرفته است. بعد از این قدم، گام مهم بعدی، مراقبتِ بعد از درمان است. بسیاری از معتادانِ در حال ترک، آنچنان از طرف خانواده تحت فشار قرار می گیرند که جرات دستشویی رفتن یا یک خرید ساده از سرکوچه را هم ندارند و با کوچک ترین حرکتی، بازخواست و سرزنش می شوند که: انگار دوباره برگشتی به قبل! یادمان باشد این سرکوفت ها، فرد را خسته و ناامید می کند و چه بسا زمینه ساز پناه بردن دوباره او، به اعتیاد شود. برای مجاب کردن معتاد به ترک و حفظ پاکی، باید فقط از روش های عاطفی و تشویقی بهره برد.»

پدر ترک اعتیاد خانواده زمین معتاد