۸ پاسخ جمعیتی و یک گلایه هشدار آمیز

به گزارش پارس به نقل از  تسنیم، چندی قبل میزگردی با حضور مسئولان دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در خبرگزاری تسنیم برگزار شد که تاکنون بخش‌های از این میزگرد منتشر شده است، بنابراین یکی از کارشناسانی که در این میزگرد حضور داشت دکتر مجید رحیمی، پزشک عمومی بود که به گفته خویش هم اکنون در مرکز بهداشتی درمانی روستایی گنبد فعالیت می‌کند.

رحیمی در ادامه صحبت‌های خود درباره نقدهایی که به برنامه‌های دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت می‌شود، گفت: به نظر بنده نقدهایی که شده است خیلی منصفانه نیست، زیرا بنده که هم اکنون در مرکز بهداشتی درمانی روستایی گدم آباد در شهرستان گنبدکاووس در استان گلستان کار می‌کنم و ۱۵ سال نیز در سیستان و بلوچستان با همه این آقایان و خانم‌هایی که هم اکنون منتقد برنامه‌های جمعیتی وزارت بهداشت هستند در زاهدان به کفایت کار کردم، همچنین، پنج سال در سطح وزارتخانه نیز در مقاطع مختلفی فعالیت کردم. هم اکنون نیز خوشحالم که در محیط (محل جغرافیایی یک روستا ) خدمت می‌دهم. با میل خودم هم رفتم.

وی در پاسخ به عوارض داروهای قرص‌های ضدبارداری «یاز و یاسمین» که برخی‌ها مدعی هستند اطلاع رسانی درباره آن نمی‌شود، تصریح کرد: هیچ دارویی بدون عارضه نیست. شایع ترین دارویی که در کشور دارد استفاده می‌شود استامینوفن است. یک میلیارد و صد میلیون عدد استامینوفن در سال در ایران استفاده می‌شود. می‌دانید عوارض استامینوفن چیست؟ چه کسی تا به حال به مردم گفته است؟ در حالیکه استامینوفن می‌تواند نارسایی کبد و کلیه ایجاد کند تا سرطان خون تا آسم و عقیمی در جنین که بعداً جنین نمی‌تواند بارور شود. آیا کسی این‌ها را به مردم گفته است؟ آیا این عدم اطلاع فقط منحصر به برخی از داروها است؟

این پزشک و کارشناس سابق دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت ادامه داد: وقتی ما قرار است یک مشکل را مطرح کنیم به دو چیز توجه می‌کنیم، یکی شدت و یکی شیوع؛ حال شیوع کدام دارو بیشتر از استامینوفن است؟ البته در مورد قرص‌های LD خیلی بحث شده است. شایع ترین عارضه آن هم گوارشی است. آیا این عارضه به مردم گفته می‌شود؟ البته گفته می شود. برای هیچ دارویی در سطح کشور هیچ فرمی برای مردم تکمیل نمی‌شود مبنی بر اینکه قبل از اینکه فلان دارو را مصرف کنی چنین علائم را پیدا میکنی؟ اما در سال ۱۳۸۹ به گواهی این راهنما (نشان دادن یک راهنما و کتاب) که بعد از یکسال تحقیق و پایلوت در ۱۰ شهر و دانشگاه کشور با استفاده از نظرات کارشناسان صاحب‌نظر قرار شد این فرم (یک نوع فرم مخصوص) در بهار ۱۳۸۹ به تمام دانشگاه‌های کشور ابلاغ شود.

وی ادامه داد: براساس این فرم‌های مخصوص، این تکلیف به وجود می‌آید تا برای هر مراجعه کننده با توجه به روشی که انتخاب کردند و مورد نظرشان است این فرم قبل از تجویز تکمیل شود. این فرم در دو سطح تکمیل می‌شود. یک در خانه بهداشت و دیگری مرکز بهداشتی درمانی؛ در سطح اول بهورز پُر می‌کند. هر کدام از قسمت‌های قرمز ثبت شود تجویز آن به طور مطلق ممنوع است و به هیچ عنوان تجویز انجام نمی‌شود. در سطح دوم نیز این فرم را کارشناس، ماما و یا پزشک برای بار دوم تکمیل می‌کند.حا باید بپرسیم آیا این کارها انجام نمی‌شود؟ بنده می‌گویم بله. در مراکزی که ارائه خدمت می‌شود انجام می‌شود.

روستایی که پول نان ندارد نمی‌رود قرص LD بخرد!

رحیمی در ادامه با انتقاد به روندی در سطح کشور و خانه‌های بهداشت عنوان کرد: هم اکنون مشکل ما در مراکز بهداشتی درمانی خودمان در سطح کشور و خانه‌های بهداشت این است که کسی اگر در شرایط‌ ریسک است و واجد شرایط بارداری نیست وسیله کافی وجود ندارد که به او بدهیم. این ایراد بنده به دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت است. چرا مادری که یک‌سال از زایمانش نگذشته دچار بارداری ناخواسته می‌شود؟ چرا سلامتش تهدید شود؟ حال اینجا این سئوال پیش می‌آید چه کسی سلامتش تهدید می‌شود؟ به هر حال آن کسی که پول دارد می‌رود در داروخانه یا بخش خصوصی این لوازم پیشگیری و یا قرص LD را تهیه می‌کند؟ ولی آن روستایی محروم و مستضعفی که پول نانش را هم ندارد، نمی‌رود قرص LD از داروخانه بخرد.

بارداری ناخواسته و معلولیت

این پزشک و کارشناس سابق دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت در ادامه توضیح داد: حال چه اتفاقی می‌افتد؟ بارداری ناخواسته رخ می‌دهد، معلولیت ایجاد می‌شود، یعنی فرزند ناخواسته و عوارض به دنبال آن رخ می‌دهد.

رحیمی ادامه داد: پس آیا این فرم تکمیل می‌شود؟ مسلماً بله؛ در تمام مراکز و واحدهای بهداشتی درمانی که ارائه خدمت می‌شود این فرم از سال ۱۳۸۹ به دقت تکمیل می‌شود. حال آیا کسی که نقد می‌کند و می‌گوید این فرم‌ها پُر نمی‌شود اطلاعی از وجود این فرم‌ها نداشته است؟! اگر نداشته، باید می‌داشته؛ بعد نقد می‌کرده! شرط نقد منصفانه نقد عالمانه است. من اطلاع دارم که آنها مطلع بودند. پس اگر مطلع بودند چرا چنین چیزی را می‌گویند؟ کاش بودند و پاسخ می‌دادند.

این پزشک و کارشناس سابق دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت تصریح کرد: خانم دکتری که سابق بر این معاون سابق بهداشتی وزارت بهداشت بود در زمانی که بنده در زاهدان افتخار خدمت با وی را داشتم تحقیقات عدیده ای داشتند در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری! چرا امروز وی دارد نقد خودش را می‌کند؟ چرا تا دیروز این حرف را نمی‌زد؟ در ۱۳۹۱ این خانم دکتر به عنوان معاون سابق بهداشتی وزارت بهداشت به همراه رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده و مابقی دوستان از جمله مدیرکل سابق دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت حضور داشتند که یک جلسه در معاونت بهداشتی تشکیل شد که بنده هم حضور داشتم. بسیاری از آدم‌های صاحبنظر از جمله چند معاون وقت دانشگاه هم آنجا بودند. معاون سابق بهداشتی وزارت بهداشت در آن زمان قصدشان این بود که تمام خدمات را قطع کند. چرا نتایج آن جلسه هیچ وقت منتشر نشد؟ رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده اعتقاد داشتند که خیر، بحث این نیست که خدمات را قطع کنیم باید خدمات ارائه شود.

هیچ کس نمی‌گوید خانم ۳۵ سال به بالا حق ندارد باردار شود، اما ...

رحیمی در پاسخ به نقدی مبنی بر اینکه عنوان شده است که مسئولان کنونی دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت به روشی توصیه‌های جمعیتی را ارائه می‌کنند که زنان بالای ۳۵ سال از فرزند آوری منع شوند و یا تشویق نمی‌شوند، گفت: آیا واقعا هر خانم ۳۵ سال به بالا حق ندارد باردار شود؟ هیچ کس این حرف را نزده است.

این پزشک و کارشناس سابق دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت توضیح داد: ما به کسی بر اساس آخرین دستورالعمل دفتر سلامت جمعیت خانواده و مدارس اختیاری وسیله جلوگیری از بارداری نمی‌دهیم، شرط دارد، و شرط آن Flowchart است. Flowchart می‌گوید بپرسید از خانم یا آقایی که مراجعه کرده است که آیا زیر ۱۸ سال سن است یا بالای ۳۵ سال؟ آیا بچه کمتر از ۳۰ ماه دارد؟ آیا بیماری جدی دارد که نباید باردار شود؟ اگر این‌ها را دارد حالا می‌توانیم خدمات بدهیم. اگر در واحد بهداشتی درمانی اعم از خانه بهداشت، پایگاه بهداشتی درمانی و مراکز بهداشتی درمانی خدمت ارائه می‌شود باید لاجرم این فرم تکمیل شود و در پرونده خانوار افراد باقی بماند، همه این را می‌دانند. سؤال من این است که شما که می‌دانید پس چرا با استامینوفن مقایسه نمی‌کنید؟ اگر کسی دلش برای سلامت مردم می‌سوزد چرا نمی‌روند دنبال عوارض استامینوفن؟! چرا نمی‌روند دنبال عوارض امپرازول؟! چرا فقط قرص فاصله گذاری بارداری LD را نقد می‌کنند؟!

رحیمی ادامه داد: ما توصیه ای می‌کنیم که علم می‌گوید یعنی علم تجربی و سلامت زنان و مادران کودکان می‌گوید، مبنی بر اینکه بهترین بارداری در سن بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی اتفاق می‌افتد. بنابراین سن مناسب برای بارداری ۱۸ تا ۳۵ سالگی است. یعنی خانم‌ها از ۱۸ تا ۳۵ سال با رعایت فاصله گذاری مناسب بین موالید می‌توانند هر چند تا دلشان می‌خواهد بارداری داشته باشند. اما آیا یک خانم قبل از ۱۸ سال می‌تواند باردار شود؟ بله، می‌تواند، آیا یک خانم با توجه به بالا رفتن سن ازدواج در کشور می‌تواند بعد از ۳۵ سال باردار شود؟ بله، می‌تواند، اما این بارداری پُرخطر است یعنی نیازمند مراقبت ویژه است. یعنی باید یک اقداماتی را انجام دهد مضاف بر اقداماتی که یک خانم در سن ۱۸ تا ۳۵ باید انجام شود. مثلاً ما سونوگرافی را دو نوبت برای خانم باردار در سن ۱۸ تا ۳۵ توصیه می‌کنیم اما برای خانم بعد از ۳۵ معمولاً متخصصان زنان و زایمان یک سونوگرافی NT هم درخواست می‌کنند، چرا؟ برای اینکه اگر اختلالات کروموزومی وجود داشته باشد کاملاً متوجه شوند تا ختم بارداری قبل از هفته ۱۲ یا ۱۴ بارداری صورت پذیرد.

وی تصریح کرد: بنابراین سن مناسب از ۱۸ تا ۳۵ است ولی زنان از زمان پریودی تا زمان یائسگی می‌توانند باردار شوند. ولی علم توصیه نمی‌کند. در علوم تجربی یک تئوری تا زمانی که در حد تئوری است ارزش علمی ندارد، مثلاً بنده به شما بگویم که اگر شما لیموی تازه بخورید شانس ابتلای شما به سرطان روده کاهش پیدا می‌کند. حتی اگر بر اساس منطق هم ثابت کنم؛ بنابراین تا زمانی که تحقیقات علمی با حجم نمونه مشخص با رعایت اصول علمی مثلاً گروه نمونه و گروه شاهد به مانند یک سری را هر روز لیموی تازه بدهیم و یک سری را ندهیم تا مثلاً ۲۰ سال به طور معنی دار و با رابطه آماری ارزشمند ثابت شود که کسی که لیموی تازه می‌خورد شانس سرطان نسبت به کسی که نخورده کمتر می‌شود، بعد این تحقیق مقاله می‌شود، حال این سئوال پیش می‌آید که آیا حالا می‌توانیم این را در مجامع علمی مطرح کنیم، خیر؛ مجامع علمی نمی‌پذیرند، چون می‌گویند یک تحقیقی شده، آیا ثابت شده؟ بنابراین تحقیقات مشابه در نقاط مختلف دنیا انجام می‌شود. به شرطی که عیناً آن نتایج را تایید کنند، بعد از همه این مسیرها تازه می‌آید جزو تکست یا منابع علمی قرار می‌گیرد.

این پزشک و کارشناس سابق دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت عنوان کرد: پس منابع علمی این نیست که مجید رحیمی (یعنی بنده) یک چیزی بنویسد و دیگران هم بگویند خوب است. بنابراین منابع ما (دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت) منابع معتبر زنان و زایمان است. این یعنی اینکه اگر یک پزشک عمومی در طی دوران تحصیل برای بیماری‌های قلبی عروقی باید تکست "هاریسون" بخواند، یک متخصص قلب دیگر "هاریسون" برایش یک منبع معتبر نیست، بلکه به او می‌گویند باید برود "Heart" بخواند "مال براون والد" بخواند. وقتی که شما به طور تخصصی در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری بحث می‌کنید لاجرم باید بروید سراغ منابعی که به طور تخصصی‌تر در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری می‌گوید.

رحیمی ادامه داد: این منابع، منابعی هستند مانند کتاب مرجع دستورالعمل روش‌های پیشگیری از بارداری در جمهوری اسلامی، تالیف ۱۳۸۸؛ اغلب متخصصان مشاور کتاب شامل تمام اعضای شناخته شده بُورد زنان و زایمان ایران هستند یعنی کسانی هستند که از متخصصان امتحان می‌گیرند، مانند دکتر اکبریان، مهدی زاده و خانم علامه و ... این افراد سه روز در خوزستان نشستند و ساعت‌ها، تمام این کتاب را خواندند و جاهایی که مورد اختلاف بود بحث کردند. بعد متن را ویرایش کردند. حال چرا می‌گویند آدم‌هایی که این کتاب را نوشتند صلاحیت ندارند! اگر شما قدرت دارید اعضای بُورد زنان و زایمان را تغییر دهید و بیایید این کار را انجام دهید، ما هم از اعضای جدید دعوت می‌کنیم تا کتاب جدیدی بنویسند، پس اگر قدرت ندارید یا آدم صالح‌تر ندارید چرا این حرف‌ها (نقدها) را می‌زنید. آیا غرضی دارید؟

این پزشک و کارشناس سابق دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت عنوان کرد: بنده از طرف محیط (فعالیت در مرکز بهداشتی درمانی روستایی گنبد) دارم حرف می‌زنم از طرف هیچ کسی دیگری هم حرف نمی‌زنم. نه از طرف وزارت بهداشت و نه از طرف مدیرکل کنونی دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت؛ بلکه بنده مجید رحیمی هستم، لطفاً یکی پاسخ مرا بدهد. می‌گویند چرا این کتاب (کتاب مرجع دستورالعمل روش‌های پیشگیری از بارداری در جمهوری اسلامی) از سال ۸۸ تاکنون تغییر نکرده است! و این درحالی است که اصلاً خدمات (خدمات عمومی جلوگیری از بارداری) قطع شده است. وقتی که ما هیچ جا خدمتی (خدمات جلوگیری از بارداری) به مردم نمی‌دهیم و وزارت بهداشت سه سال است منابع بسیار محدودی برای خرید اقلام (وسایل پیشگیری از بارداری) به دانشگاه‌ها اختصاص داده است برای چه این کتاب تغییر کند. زمانی وزارت بهداشت حق دارد دستورالعمل را تغییر دهد که عملی وجود داشته باشد.

رحیمی با خطاب قرار دادن مدیرکل کنونی دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت گفت: آقای دکتر مطلق شما چرا اعتبار کافی برای خرید اقلام پیشگیری از بارداری به دانشگاه‌ها نمی‌دهید؟ تا مردم مستضعف بر اثر بارداری ناخواسته نمیرند، یعنی زنان باردار بر اثر بارداری ناخواسته نمیرند. بنده در این مورد آقای دکتر مطلق را مسئول می‌دانم و هر کس دیگری که مانع این خدمات است. بنابراین این دستورالعمل (کتاب مرجع دستورالعمل روش‌های پیشگیری از بارداری در جمهوری اسلامی) تغییر نکرده است چون خدمتی (خدمات جلوگیری از بارداری) وجود ندارد و این یک دلیلش است.

وی با مطرح کردن پرسشی مبنی بر اینکه آیا هر چه WHO توصیه می‌کند برای مردم مستضعف خاورمیانه و جهان سوم است؟ ادامه داد: این دستورالعمل (کتاب مرجع دستورالعمل روش‌های پیشگیری از بارداری در جمهوری اسلامی) توسط متخصصان نوشته شده است، ما که متخصص نیستیم، شاید این سئوال پیش آید که بنابراین اگر اینطور نیست چرا بیشتر مردم جهان سوم از وسایل پیشگیری بارداری استفاده می‌کنند؟! در حالیکه چند درصد مردم در دنیا دارند در کشورهای جهان سوم زندگی می‌کنند؟ نسبت بگیرید به همان نسبت هم دارند از وسایل پیشگیری استفاده می‌کنند. عجیب است که بنده مدعی بشوم که در آمریکا و یا WHO یا هر جای دیگری می‌آیند کتاب می‌نویسند برای مردم جهان سوم!! علم برای جهان سوم نیست برای کل دنیاست.

این پزشک و کارشناس سابق دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت با به نقد کشیدن صحبت برخی منتقدان مبنی بر اینکه کسانی می‌آیند در کشورهای جهان اولی کتاب می‌نویسند برای اینکه مردم جهان سوم را فریب دهند از جمله اینکه به کشورهای جهان سومی توصیه می‌شود از وسایل پیشگیری از بارداری استفاده کنند تا نسل‌شان مقطوع شود،گفت: این در حالی است که مردم همان کشورهای جهان اولی هم از آن وسیله استفاده می‌کنند. واقعاً این چه حرفی است؟

باید مردم را توجیه به فرزند آوری کنیم نه اینکه آنان را مجبور کنیم

وی با مطرح کردن برخی سئوال‌ها از جمله اینکه بیشترین رشد دنیا برای کجاست؟ آیا برای جهان سوم نیست؟ افزود: البته هیچ کدام از حرف‌های بنده منافاتی ندارد یعنی ما باید در سیاست‌های جمعیتی خود تجدیدنظر کنیم. وقتی که ما می‌گوییم TFR جمعیتی زیر ۲.۱ خطرناک است یعنی برای آینده کشور مضر است. باید سیاست‌های جمعیتی تعدیل شود و باید به سمتی برویم که میزان باروری کلی‌مان بالای حد جایگزینی برسد. ولی باید مردم را توجیه کنیم نه اینکه مردم را مجبور کنیم.

چرا به مردم در معرض خطر وسیله پیشگیری از بارداری نمی‌دهند؟

رحیمی ادامه داد: بنابراین کسی حق ندارد از تصمیم گیری مردم پیشگیری کند یعنی اینکه بگویند ما به مردم وسیله (پیشگیری از بارداری ) نمی‌دهیم! واقعاً چه کسی این حرف را گوش می‌دهد؟ در حالیکه این موضع کنونی دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت است. می‌گویند باید مردم باردار شوند و این در حالی است که وسایل پیشگیری از بارداری را باید دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت تامین کنند. پس چرا تامین نمی‌کند؟ چرا به مردم در معرض خطر وسیله پیشگیری از بارداری نمی‌دهند؟ بنده به عنوان کسی که در محیط (فعالیت در مرکز بهداشتی درمانی روستایی گنبد) کار می‌کنم دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت را مقصر می‌دانم زیرا مردم ناخواسته باردار می‌شوند.

۶۰ تا ۷۰ درصد بارداری‌های سال گذشته پُرخطر بود

این پزشک و کارشناس جمعیتی وزارت بهداشت در نهایت خاطرنشان کرد: ما در روستای گدم آباد سه خانه بهداشت داریم. من از یک محیط حرف می‌زنم. این یک روستای حاشیه شهر گنبد است. خیلی هم دور نیست که مردم دسترسی به بخش خصوصی نداشته باشند. ولی در سه خانه بهداشت که بنده مسئول آن هستم، ۶۰ تا ۷۰ درصد بارداری‌های سال گذشته پُرخطر بوده است. یعنی مادر در معرض خطر؛ چرا؟ به علت اینکه وسیله پیشگیری نداشتند. چرا نداشتند؟ برای اینکه دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت اعتبار مناسب برای خرید اقلام پیشگیری از بارداری در اختیار دانشگاه‌ها قرار ندادند.