آشنایی با احکام کفن و دفن میت
شخص محرم(کسی که در حج است) از این حکم مستثنی است؛ یعنی اگر بمیرد حنوط کردن او جایز نیست.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمد مجد- تعارف را کنار بگذاریم؛ مرگ دیر یا زود سراغ ما هم خواهد آمد؛ همانطور که سراغ اطرافیان ما آمده است.
به هر حال حتی پس از یک عمر طولانی باید غزل خداحافظی را خواند و به دیدار حق شتافت. کارهایی که واجب است و باید برای درگذشتگان انجام دهید در شرع اسلام دارای مراحلی است. این کارها برای همه مسلمانان واجب کفایی به‌حساب می‌آید یعنی اگر یک نفر آن را انجام داد بقیه از انجامش معاف هستند. هر یک از این مراحل باید در جای خود و البته با شرایط خاصی صورت بگیرد. آرزوی ما صحت و سلامت شما و اطرافیانتان است، اما حتما دانستن احکام مربوط به درگذشتگان به کارتان می‌آید. در این صفحه این احکام در یک دسته‌بندی جمع‌وجور به کمک یک کارشناس مذهبی بیان شده است. فقط برای دانستن جزئیات بیشتر که اتفاقا در این خصوص کم هم نیست، باید به رساله توضیح‌المسائل مرجع‌تقلید خود مراجعه کنید.
احکام قبل از مرگ و بعد از آن
انجام اعمالی برای درگذشتگان در شرع اسلام واجب شده که جزو واجبات کفایی به‌حساب می‌آید. واجب کفایی یعنی بر هر مکلفی که مطلع شود واجب است ولی اگر بعضی آن را انجام دادند از دیگران ساقط می‌شود و اگر هیچ‌کس به این وظیفه عمل نکند همه افراد مطلع، معصیت کرده‌اند.
قبل از مرگ و در حالت احتضار (جان دادن)
شایسته است که شخص مسلمان را در حال احتضار به پشت و به سمت قبله بخوابانند، به‌طوری که کف پای او به جانب قبله باشد. بسیاری از فقها این عمل را بر خود محتضر درصورتی که قادر باشد و بر دیگران واجب دانسته‌اند و احتیاط این است که انجام آن ترک نشود.
بعد از مرگ
5 واجب پس از مرگ برای فرد میت عبارتند از: 1- غسل. 2- حنوط. 3-کفن. 4- نماز. 5- دفن.
نکته 1:
اگر کسی بداند که غسل یا کفن یا نماز یا دفن میت را باطل انجام داده‌اند باید دوباره آن را به جا آورد ولی اگر گمان دارد که باطل بوده یا شک دارد که درست بوده یا باطل، لازم نیست اقدام کند.
نکته 2:
برای غسل و کفن و نماز و دفن میت، باید از ولّی او اجازه بگیرند. ولّی میت عبارت است از؛ پدر و مادر و فرزندان و به همین ترتیب، بقیه طبقه‌های وارثان. در میت زن، شوهر او از دیگران مقدم است.
غسل میت چطور انجام می‌شود؟
اولین واجبی که پس از فوت یک نفر بر مسلمانان واجب می‌شود غسل میت است. این غسل شرایط و مراحلی دارد که در زیر آمده:
3غسل واجبی که باید میت را بدهند
1- با آبی که قدری سدر در آن ریخته و مخلوط شده است (آب سدر).2- با آبی که قدری کافور در آن ریخته و مخلوط شده است (آب کافور).3- با آب خالص.
میتی که واجب است غسل داد
1- زن یا مرد مسلمان.2- بچه مسلمان.3- کودک سقط شده مسلمان، اگر 4ماه تمام داشته باشد. در کمتر از آن واجب نیست.
شرایط کسی که میت را غسل می‌دهد
1- مسلمان دوازده امامی باشد.2- بالغ باشد.3- عاقل باشد. 4- مسائل غسل را بداند.5- اگر میت مرد است، مرد او را غسل‌دهد. اگر زن است، زن او را غسل دهد.
نکته 1:
غسل میت زن به وسیله شوهرش و غسل میت مرد به وسیله زنش جایز است.
نکته 2:
در غسل میت هم مانند دیگر عبادات، نیت لازم است؛ یعنی غسل‌دهنده باید غسل را به قصد انجام دستور خداوند به جا آورد.
نکته 3:
اگر جایی از بدن میت به نجاست آلوده شود، باید پیش از آنکه آنجا را غسل بدهند آب بکشند، بنابراین بدن میتی که خونریزی دارد باید قبل از غسل درصورت امکان تطهیر شود و اگر انتظار برای توقف خونریزی (به‌خودی خود) یا منع آن (با وسایل پزشکی) ممکن باشد واجب است.
نکته 4:
نگاه کردن به عورت میت، حرام است و کسی که او را غسل می‌دهد اگر نگاه کند معصیت کرده است ولی غسل باطل نمی‌شود.
نکته 5:
اگر آب پیدا نشود یا استعمال آن مانع داشته باشد باید میت را در عوض هر غسل، یک تیمم بدهند.
نکته 6:
همجنس بودن با میت فقط در غسل دادن او شرط است. درصورتی که غسل دادن میت به وسیله همجنس او امکان دارد، غسل دادن به وسیله غیرهمجنس صحیح نیست و غسل میت باطل است ولی در کفن و دفن کردن، همجنس بودن شرط نیست.
نکته 7:
غسل میت همانند دیگر غسل‌هاست که باید تمام بدن در 3قسمت شسته شود: 1- سر و گردن 2- سمت راست بدن 3- سمت چپ بدن.
حنوط چیست و چگونه انجام می‌شود؟
دومین واجب پس از غسل میت، حنوط است. حنوط یعنی به پیشانی و کف دست‌ها و سر زانو‌ها و سر 2انگشت بزرگ پاهای او(مواضع سجده) کافور بمالند به‌طوری که مقداری کافور بر اثر آن در این محل‌ها بماند.
نکته 1:
کافور باید ساییده و تازه باشد به‌طوری که میت را معطر کند و اگر به واسطه کهنه بودن، عطر آن رفته باشد کافی نیست.
نکته 2:
شخص محرم(کسی که در حج است) از این حکم مستثنی است؛ یعنی اگر بمیرد حنوط کردن او جایز نیست.
درگذشته مسلمان را چطور کفن می‌کنند؟
میت مسلمان را باید با 3قطعه پارچه کفن کنند:
1- لنگ که به کمر و پای او پیچیده می‌شود.
2- پیراهن که از سر شانه تا ساق پا را از جلو و پشت می‌پوشاند.
3- پوشش سرتاسری که باید از بالای سر تا پایین پا را بپوشاند به‌طوری که بستن دوسر آن میسر باشد و پهنای آن به قدری باشد که دوطرف آن روی هم گذاشته شود.
نکته 1:
هرگاه کفن میت با نجاستی که از بدن او خارج شده یا با نجاستی دیگر، نجس شود باید آن را تطهیر کنند یا اگر کفن ضایع نمی‌شود قسمتی را که نجس شده است ببُرند، بنابراین اگر کفن میت پس از غسل به خونی که از او جریان دارد آغشته شود چنانچه شستن آن قسمت از کفن که به خون آغشته شده است یا بریدن و یا عوض کردن آن امکان داشته باشد واجب است و چنانچه امکان ندارد، دفن میت به همان صورت جایز است.
نکته 2:
هرگاه انسان، پدر یا مادر و یا یکی از بستگان خود را در کفنی که برای خودش خریده است کفن کند اشکال ندارد.
نکته 3:
در کفن حق‌الله و حق‌الناس نباید باشد.
نماز میت چطور خوانده می‌شود؟
پس از غسل و حنوط و کفن کردن درگذشتگان، واجب است بر میت مسلمان نماز بخوانند. کیفیت خواندن این نماز مفصل است و باید به رساله مرجع تقلید خود مراجعه کنید. اینجا می‌توانید کلیات مربوط به این نماز را بخوانید.
برای چه میتی نماز بخوانیم؟
بچه‌ای که 6 سال تمام داشته باشد و حداقل یکی از والدینش مسلمان باشند، در حکم شخص بالغ است و بر او باید نماز خوانده شود.
چطور نماز میت بخوانیم؟
نماز میت عبارت است از نیت و 5 تکبیر که در میان آنها دعا و صلوات وارد شده است، و اگر به این ترتیب به صورت مختصر بگوید کافی است:
1- بعد از تکبیر اول بگوید: «اَشْهَدُ اَنْ لاَ اِلهَ اِلاَّ‌الله وَ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ‌الله».
2- بعد از تکبیر دوم بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
3- بعد از تکبیر سوم بگوید: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ».
4- بعد از تکبیر چهارم بگوید: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا الْمَیتِ» (برای مرد) یا «لِهذِهِ الْمَیتِِ» (برای میت زن).
5- بعد تکبیر پنجم را بگوید که پایان نماز است.
چه مواردی را باید رعایت کنیم؟
1-کسی که نماز میت می‌خواند باید ایستاده و رو به قبله باشد و واجب است میت را در برابر او به پشت بخوابانند به‌طوری که سر او به طرف راست نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد.
2- میان میت و نمازگزار باید حائلی، مانند دیوار و پرده نباشد ولی اگر میت در تابوت و مانند آن باشد اشکال ندارد.
3- برای نماز میت، وضو و پاک بودن بدن و لباس و غصبی نبودن لباس، لازم نیست.
4- شرایطی که در جماعت و امامت جماعت در سایر نمازها معتبر است در نماز میت شرط نیست، هر چند احوط (استحبابی) این است که آن شرایط در نماز میت هم رعایت شود.
درگذشتگان را چطور دفن کنیم؟
آخرین واجب کفایی که بر مسلمانان نسبت به درگذشتگانشان واجب است دفن میت است. باید میت را در زمین دفن کنند و باید قبر او به قدری باشد که بوی او بیرون نیاید و درندگان هم نتوانند بدن او را خارج سازند.
نکته 1:
میت را باید در قبر به پهلوی راست و طوری بخوابانند که صورت و سینه و شکم او رو به قبله قرار گیرد.
نکته 2:
قبور مسلمانان را جایز است در چندین طبقه ساخت به شرطی که این کار سبب نبش قبر و هتک حرمت مسلمان نشود.
نکته 3:
پاشیدن آب بر قبر در روز دفن مستحب است و بعد از آن نیز به قصد رجا اشکال ندارد.
نکته 4:
محل دفن میت و همچنین کفن او نباید غصبی باشد. در صورت غصبی‌بودن، اگر صاحب زمین یا صاحب کفن اعلام رضایت نکند، نبش قبر واجب است. باید قبر او را عوض کنند و کفن را به صاحب کفن برگردانند.
چه زمانی غسل مس میت واجب است؟
غسل مس میت، یکی از غسل‌های واجب برای مسلمانان به‌حساب می‌آید. آن هم‌زمانی واجب می‌شود که کسی بدن انسان مردهای را که سرد شده، ولی هنوز غسل داده نشده است، لمس کند یا جایی از دست و پا و صورت و سایر بدن خود را به هر جای بدن او برساند. این فرد باید برای نماز و امثال آن غسل کند.
نکته 1:
دست زدن به عضوی که از بدن مرده جدا شده، پس از سردشدن و پیش از غسل دادن، در حکم دست زدن به بدن مرده است.
نکته 2:
دست زدن به عضوی که از بدن شخص زنده جدا شده است، غسل ندارد.
نکته 3:
مواردی هم وجود دارد که مس بدن انسان مرده سبب واجب‌شدن غسل نمی‌شود. این موارد عبارتند از: 1-کسی که در میدان جنگ به شهادت رسیده است.2-مردهای که بدنش هنوز سرد نشده است.3-مردهای که 3 غسلش را داده‌اند.
نکته 4:
هرگاه شک کنیم میتی را غسل داده‌اند یا نه، با مس جسد یا اجزای آن (البته پس از سرد شدن) واجب است غسل مس میت کرد و نماز بدون غسل مس میت صحیح نیست، ولی اگر اصل غسل میت احراز شود، با مس جسد یا بعضی از اجزای آن، غسل مس میت واجب نیست، حتی اگر در صحت غسل آن میت شک داشته باشیم.
نکته 5:
کسی که غسل میت کرده است، اگر بخواهد نماز بخواند باید وضو بگیرد و این غسل برخلاف غسل جنابت، کفایت از وضو نمی‌کند.
نکته
اگر میت وصیت نکرده باشد که هزینه‌های کفن، دفن و مجالس ترحیم را از مال خودش مصرف کنند:
بیش از مقدار واجب، بدون اذن ورثه نمی‌توانند هزینه کنند.
با اجازه ورثه، هزینه‌کردن اضافه در حدی که اسراف نباشد، اشکال ندارد.
اگر بین ورثه صغیر وجود دارد(غیرمکلف) از مال صغیر نمی‌توانند بردارند.
اگر میت وصیت نکرده باشد، بدون رضایت ورثه از مال او نمی‌توانند برای برگزاری مجالس ترحیم هزینه کنند.
دفن میت در شب/ استفتائات مقام معظم رهبری
امروزه در روستا‌ها متعارف است که اموات را در منزل مسکونی غسل می‌دهند. گاهی میت وصی نداشته و چند فرزند صغیر دارد. نظر مبارک راجع به این موارد چیست؟
تصرفات مورد نیاز برای تجهیز میت از قبیل غسل و کفن و دفن، به مقدار متعارف، متوقف بر اذن ولی صغیر نیست و اشکال از جهت وجود فرزندان صغیر ایجاد نمی‌شود.
شخصی بر اثر تصادف یا سقوط از ارتفاع فوت کرده است و جسد او خونریزی دارد، آیا باید منتظر ماند تا خون، خودبه‌خود یا با وسایل پزشکی بند بیاید یا اینکه با وجود خونریزی جایز است اقدام به دفن او کنند؟
تطهیر بدن میت قبل از غسل درصورت امکان، واجب است و اگر انتظار برای توقف خونریزی یا منع آن ممکن باشد، واجب است.
استخوان مردهای که حدود 40یا 50سال از دفن آن می‌گذرد و مقبره او از بین رفته و تبدیل به میدان عمومی گردیده است، در اثر کندن نهری در آن میدان ظاهر شده است. آیا لمس کردن استخوان‌ها برای دیدن آنها اشکال دارد؟ آیا استخوان‌ها نجس هستند؟
استخوان میت مسلمانی که غسل داده شده است، نجس نیست؛ ولی دفن مجدد آن زیر خاک واجب است.
گورستانی در روستایی وجود دارد که ملک خاص کسی نیست و وقف هم نشده است، آیا جایز است اهالی این روستا از دفن اموات شهر یا روستاهای دیگر یا میتی که وصیت کرده در آن قبرستان دفن شود، جلوگیری کنند؟
اگر قبرستان عمومی مزبور ملک خاص کسی یا وقف خاص اهالی آن روستا نباشد، نمی‌توانند از دفن اموات دیگران در آن قبرستان جلوگیری کنند و اگر شخصی وصیت کرده است در آن دفن شود، واجب است طبق وصیت عمل شود.
چرا میت را شب دفن نمی‌کنند؟ آیا دفن میت در شب حرام است؟
دفن میت در شب اشکال ندارد.
در منطقه ما مرسوم است که مراسم سینه‌زنی و زنجیرزنی به‌صورت سنتی آن فقط در عزاداری ائمه اطهار(ع) و شهدا و بزرگان دینی برگزار می‌شود. آیا برپایی این مراسم به‌خاطر درگذشت افرادی از نیروهای بسیج یا کسانی که به‌نحوی به حکومت اسلامی و این ملت مسلمان خدمات کرده‌اند، جایز است؟
این عمل اشکال ندارد.
آیا شرکت در تشییع جنازه و حمل آن برای زنان جایز است؟
اشکال ندارد.
آیا کسی که واجد شرایط امامت در نماز جماعت نیست، جایز است امامت نماز میت بر جنازه یکی از مؤمنین را عهده‌دار شود؟
بعید نیست که شرایط معتبر در جماعت و امامت جماعت در سایر نمازها، در نماز میت شرط نباشد، هرچند احوط این است که آن شرایط در نماز میت هم رعایت شود.
ارسال نظر