لزوم تعامل کشورهای خزری‌برای نجات فک‌خزر

به گزارش پارس به نقل از مهر، دو دستی تور ماهی گیری خود را در حالی که قایق در میان امواج دریا در حال تکان خوردن بالا می کشد. داخل چکمه هایش خیس شده و تعادلش را نمی تواند خوب حفظ کند. برادرش برای کشیدن تور به کمکش می آید تا به داخل دریا پرتاب نشود. تلاششان بالاخره نتیجه داده ولی هنوز تور را کامل بالا نکشیده اند. «عجب شانسی. این سگ ماهی از کجا پیدا شد؟» پارو را می گیرد و مدام به سرو کله حیوان می کوبد.

این داستان تلخ چند سال گذشته یگانه پستاندار خزر است که بعد از افتادن ناخواسته در تور صیادان برایش رخ می دهد. فک های خزری که آب را تنها مامن زندگی خود می دانند از روی ناآگاهی سرنوشت شان اسیرصیادان می شوند.

نورالدین یکی از ماهی گیرانی است که تابه حال در تور صیادی خودش فک خزری نیافتاده است اما شنیده که هم صنفی های او چند باری با این حیوان برخورد کرده اند.

وی با بیان اینکه «سگ ماهی برای ما ارزش خاصی که ندارد» می گوید، در گذشته تصورشان بر این بوده که این حیوان دریایی از ماهی های خوب و باارزش دریای خزر تغذیه می کند؛ ولی حالا با کمک فعالان محیط زیست دریایی اسم این حیوان را هم یاد گرفته اند و می دانند که برای محیط زیست ارزش دارد.

این صیاد بومی منطقه از پاداش هایی که برای تحویل فک خزری به مرکز حمایت از این گونه در آشوراده است می گوید و اضافه می کند: اگر فک را تحویل دهیم مبلغی را به عنوان جایزه دریافت می کنیم که حداقل می شود تور آسیب دیده خود را ترمیم کنیم.

* تنها یکصد قلاده از فک در دریاچه خزر باقی مانده است

سرشماری های بیش از ۷ سال گذشته نشان می دهد که جمعیت تنها پستاندار دریای خزر اوضاع خوبی ندارد و تنها در حدود یک صدهزار قلاده فک خزری در این دریاچه باقی مانده است. فک خزری در اغلب نقاط دریا زندگی می کند و محل زیست آن بر حسب در دسترس بودن موادغذایی و به صورت فصلی متغیر است.

اوضاع این ساکنان دریای خزر در کشورهای دیگر حاشیه دریا به مراتب بدتر از ایران است. پوست سفید این گونه جانوری اغلب باعث کشتار فک های تازه متولد شده در روسیه می شود، ولی همچنان وضعیتش در ایران بهتر از سایر کشورهای حاشیه خزر است.

قصه صید فک های خزری به این جا ختم نمی شود. از چربی این گونه جانوری برای روغن گیری و یا سوخت، تولید روشنایی و مصرف های دارویی استفاده می کنند و گوشتش به دلیل چربی زیاد طعمه روباه های پرورش یافته می شود.

همه این مسایل باعث شده تا کشورهای حاشیه دریای خزر کشتار آن را ممنوع اعلام کنند اما هم چنان روند کاهش جمعیت فک های خزری که به عنوان تنها فک های ایران و کوچک ترین فک های جهان شناخته شده اند ادامه داشته باشد.

فک های خزری خودشان به عنوان آخرین زنجیره غذایی در دریای خزر هستند و از این بابت در آب دشمنی ندارند اما آلودگی های رودخانه هایی که از پساب کارخانه های صنعتی به دریای خزر می ریزد باعث شده همچنان این جانوران در معرض انقراض قرار داشته باشند.

علاوه بر انسان، «شانه دارژله ای» هم به عنوان میهمان ناخوانده دریای خزر یکی دیگر از عوامل تهدید فک خزری است. این جانور دریایی چون منابع تغذیه ای مشترکی با فک خزری دارد باعث کم شدن ذخیره غذایی فک ها می شود.

* آلودگی های دریای خزر باعث تضعیف سیستم ایمنی جانوران دریایی می شود

یک دامپزشک یکی از آلودگی های دیده شده در دریای خزر را آلودگی رادیو اکتیویی می داند که به میزان ناچیزی در دریا وجود دارد ولی دشمن فک خزری است. به گفته وی این آلودگی هم روی فک خزری و هم روی ماهیانی که این گونه جانوری از آن تغذیه می کند تاثیر دارد.

امیرصیاد شیرازی در خصوص این گونه منحصر به فرد در دریای خزر به خبرنگار مهر می گوید: آلودگی های دریای خزر باعث می شود سیستم ایمنی بدن گونه های دریایی تضعیف شود و حیوانات در برابر بیماری هایی که قبلا مقاومت داشتند حساس شده و میزان تلفات بیشتری داشته باشیم.

صیاد شیرازی که به عنوان حامی فک خزری با یک مرکز هلندی که کارش به صورت تخصصی بر روی فک است همکاری می کند، ادامه می دهد: این کلینیک تخصصی در جزیره آشوراده برای حفاظت از این گونه جانوری کارهای تحقیقاتی و امداد و نجات و درمانی انجام می دهد. یک مرکز خیریه در هلند که ۴۸ سال برای حمایت فک کار کرده و در کشورهای ایتالیا، اسپانیا، یونان، کره جنوبی و کانادا برای حفاظت از گونه های مختلف فک فعالیت دارد نیز با ما همکاری دارد.

* ایران را به عنوان الگو حمایت از فک خزری معرفی کرده ایم

وی به تعامل سازمان ها و دستگاه های اجرایی مثل شیلات، حفاظت محیط زیست و ماهیان خاویاری اشاره می کند و ادامه می دهد: مرحله بعدی کار ما در سایر کشورهای اطراف دریای خزر و در روسیه، ترکمنستان و قزاقستان است. ما ایران را به عنوان الگو معرفی کرده ایم و گروه های حامی در آن کشورها هم تا چندوقت دیگر مشخص می شود. در تلاش هستیم مهرماه میزبان سازمان های مردم نهاد از کشورهای روسیه و قزاقستان باشیم که به صورت عملی آموزش ببینند.

تنها پستانداران دریای خزر هرسال زمستان ها از بخش میانی و جنوبی به سمت شمال مهاجرت می کنند و در سواحل قزاقستان و روسیه زمانی که سطح آب یخ می زند جای امنی را برای تولید مثل خود پیدا می کنند. بیشتر از سه ماه آن جا هستند تا بچه فک ها توانایی سفرهای طولانی را داشته باشند. بعد از آن برای تامین غذا به صورت گله ای به سمت میانی و جنوبی حرکت می کنند.

این دکترای دامپزشکی با بیان اینکه نیاز به فعالیت های همسو کشورهای اطراف دریای خزر داریم تا همکاری های بین المللی شکل بهتری بگیرد، می گوید: بدون همکاری آن ها به هدفی که داریم نمی رسیم. انتظار ما از دستگاه های اجرایی که در این میان نقش دارند این است بتوانند هماهنگی های لازم را انجام دهند تا با کشورهای حاشیه دریای خزر به صورت رسمی ارتباط بیشتر و بهتری برقرار کنیم تا جلوی شکار آن گرفته شود.

* فک خزری هم وضعیت بحرانی مثل ماهی خاویاری دارد

مدیر امور ماهیان خاویاری استان گلستان نیز با اشاره به اینکه میزان ذخایر و بیوماس این گونه جانوری از یک میلیون قلاده در سال های گذشته به صدهزار قلاده کاهش پیدا کرده است، می گوید: با توجه به وضعیت ناهنجار ذخایر فک ها در دریای خزر این گونه های جانوری هم وضعیت بحرانی مثل ماهی خاویاری دارد.

سید مصطفی عقیلی نژاد یکی از بحث هایی که در حوزه خزر در معرض تهدید جدی است را فک خزری عنوان می کند و می گوید: با هماهنگی سازمان های مردم نهاد دوره های آموزشی برای جامعه صیادی برگزار کردیم تا نحوه برخورد با فک را وقتی در تورهایشان گرفتار می شوند، آموزش ببینند.

کشور ما در حوزه جنوبی خزر تنها کشوری است که هیچ گونه فک را صید نمی کند و بحث صید تجاری در ایران مطرح نیست

وی با اشاره به اینکه کشور ما در حوزه جنوبی خزر تنها کشوری است که هیچ گونه فک را صید نمی کند و بحث صید تجاری در ایران مطرح نیست، می گوید: اگر سایر کشورهای حاشیه دریای خزر به خصوص در روسیه و قزاقستان اقداماتی انجام نشود اقدامات ما هم آنچنان تاثیر گذار نیست. فک تنها پستاندار خزر است که مهاجرت می کند و بخشی از دوره زندگی خودش را درحوزه شمالی می گذراند.

عقیلی نژاد یکی از راهکارهای جلوگیری از انقراض فک را «حفاظت» عنوان می کند. آن تعداد فک باقی مانده در دریای خزر باید حفاظت شود و تحت هیچ عنوان نباید کاهش پیدا کنند تا تجدید نسل انجام شود و جمعیت سفیران دریای خزر بهبود پیدا کند.

* ۵ کشور حاشیه دریای خزر باید اقدامات مشترکی داشته باشند

مدیر امور ماهیان خاویاری استان گلستان به «برنامه های استراتژیک و اقدام مشترک ۵ کشور حاشیه دریای خزر» هم اشاره می کند و می گوید: نگاه بالادستی مسئولین و تلاش ها در همه کشورهای حاشیه دریای خزر دارای اهمیت است. فک خزری در منطقه ما کمتر مورد تهدید است و بیشتر از سمت شمال نگرانی هایی برای صید این گونه وجود دارد. باید چه به شکل قانونی و چه به شکل غیرقانونی فک خزری صید نشود.

عقیلی نژاد با بیان اینکه سرنوشت فک خزری مشابه ماهی خاویاری است، اضافه می کند: سازمان حفاظت محیط زیست باید نگاه جامع تری به این مساله داشته باشد. ما به دلیل این که فک ها در تورهای صیادان ما می افتند کارهایی انجام دادیم که حفاظت از سوی ما بیشتر باشد.

عقیلی نژاد با تاکید بر نظارت و کنترل و همچنین انجام اقدامات آموزشی ادامه می دهد: علی رغم اینکه خروج فک از داخل تور با مشقت همراه است و احتمال آسیب رساندن به صیاد دارد و سلامت صیاد را تهدید می کند اما با آموزش های انجام شده به دلیل اهمیت موضوع این ریسک را می پذیرد، فک را داخل قایق می آورد و به آشوراده انتقال می دهد.

معاون دریایی سازمان محیط زیست کشور نیز در گفتگو با مهر به فشار بیش از حد شکار بر روی این گونه جانوری تاکید می کند و می گوید: شمارش دقیق فک های خزری را نداریم . باید ارتباط تنگاتنگی با سایر کشورهای حاشیه دریای خزر داشته باشیم تا بتوانیم سرشمار دقیقی را انجام دهیم.

داود میرشکار با بیان اینکه رابط سازمان های مردم نهاد ما با سایر کشورها انتخاب و معرفی شده است، اضافه می کند: یکی از سازمان های مردم نهاد که ارتباط بین المللی با مرکز تحقیقات فک هلندی لنی هارت که نماینده آن در گلستان مستقر است و فعالیت های خوبی در خصوص آموزش صیادان و آموزش های محلی دارد.

وی ادامه می دهد: این مرکز تحقیقات حتی زنان ترکمن را تشویق کرده است تا فرش های ترکمنی را با نقش فک خزری تولید و صادر کنند تا این گونه را بیشتر شناسانده شود و حمایت های مردمی را داشته باشد.

وی می گوید: محدودیت بودجه دست ما را باز نمی گذارد که برنامه هایی را که داریم اجرا کنیم.

دو دستی تور ماهی گیری خود را بالا می کشد. قایق در میان امواج دریا در حال تکان خوردن است. داخل چکمه هایش خیس شده است. تعادلش را نمی تواند خوب حفظ کند. برادرش برای کشیدن تور به کمکش می آید. تلاششان بالاخره نتیجه می دهد. هنوز تور را کامل بالا نکشیده اند. « این سگ ماهی را نگاه کن. انگاری ترسیده» تور را محکم نگه می دارد. سعی می کند آرام تور را از دور فک جدا کند. تورش پاره شده است اما می خواهد فک را برای پلاک گذاری به مرکز تخصصی حمایت از فک تحویل دهد.

تنها پستاندار دریای خزر حالا صیادان را هم به عنوان حامی خود دارد، ولی همچنان از گزند شکارچیان شمالی خزر و آلودگی هایی که هر روز روانه این دریاچه می شود، در امان نیست.