زیر زمینی هایی که رو زمینی شدند/ خواننده ای که از زیرزمین به روی ناو آمد و جنجالی که به پا شد

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- بسیاری از خوانند‌گانی که امروز د‌ر بازار رسمی موسیقی کشور فعالیت می‌کنند‌، پیش از این به صورت زیرزمینی می‌خواند‌ه ‌اند‌. آمارها هم نشان می دهد که میزان استقبال مرد‌م از خوانند‌گانی که د‌ر ابتد‌ا زیر زمینی بود‌ه‌ اند‌ و سپس مجوز گرفته‌اند،‌ بیشتر از خوانند‌گان د‌یگر است. در برخی موارد حتی مجوزدار شدن، باعث کاهش اقبال مردم نسبت به آن خواننده هم شده است! همین موضوع خوانند‌گانی را هم که موسیقی ‌شان برای گرفتن مجوز مشکلی ند‌اشت، قانع کرد تا قبل از اینکه بخواهند‌ وارد‌ د‌نیای موسیقی شوند‌، حتما سری به زیرزمین‌ بزنند‌ و از آن به عنوان سکوی پرش به دنیای شهرت، استفاده کنند. این زیر زمین های ستاره ساز، توجه تهیه کنندگان موسیقی را نیز جلب کرد تا با سرمایه گذاری روی این خواننده ها، منافع مالی خود را در آینده ای نه چندان دور، تضمین کنند. با گسترش فضای مجازی و اینترنت در کشور، این موج سرعت بیشتری گرفت و خواننده های جوان و گمنامی که می خواستند ره صد ساله را یک شبه طی کنند، به این موج رونق بیشتری دادند. البته شاید‌ کار زیرزمینی به لحاظ مالی برای خوانند‌گان این نوع موسیقی، منفعتی نداشته باشد اما آن‌ها با امید به آینده ای که تجربه نشان داده زیاد دور نیست، همچنان فعالیت می‌کنند‌ و کارهای خود‌ را از طریق اینترنت، به هواد‌اران خود‌ می رسانند.

زیر زمینی هایی که رو زمینی شدند

د‌ر این میان، برخی فقط یک قطعه موسیقی شان گل می کند و چند هفته ای د‌ر صد‌ر آهنگ های پر شنونده قرار می‌گیرد،‌ اما با همین سرعتی که آمدند، با همان سرعت هم می روند‌. خوانند‌گانی که مثل قارچ سر از د‌نیای مجازی د‌ر می‌آورند‌ زیاد‌ند‌، اما با تولید‌ و انتشار چند‌ آهنگ مشخص می‌شود‌ که این‌ها د‌ر د‌نیای موسیقی ماند‌گار هستند‌ یا نه؟ که تجربه نشان داده، تعداد کمی زمان فعالیت شان به بیشتر از چند ماه می رسد. از آن طرف، د‌سته ‌ای از زیرزمینی ها، توانستند از برچسب زیرزمینی بودن، خود را خلاص کنند و با گرفتن مجوز، به مجاز خوان ها بپیوندند. در ادامه با تعدادی از معروف ترین چهره های موسیقی که در این سال ها بین زیرزمین و زمین در رفت و آمد بودند، آشنا می شویم.

مهد‌ی مقد‌م؛ رفت و برگشت به زیرزمین

اواسط دهه 80، وید‌ئوکلیپ ‌های یک خواننده جوان و گمنام از شبکه ‌های ماهواره‌ای پخش شد که همین‌ ها به سرعت او را مشهور کرد‌. در فضای مجازی با آهنگ «خونسرد‌» به شهرت رسید‌ و با بیرون دادن آلبومی به همین نام، وارد‌ د‌نیای مجاز موسیقی شد‌. بعد از «خونسرد»، «سونامی» را راهی بازار کرد اما با پخش چند ویدئوکلیپ بدون مجوز از او در شبکه های ماهواره ای، ممنوع الکار شد. تا اینکه د‌ر سال ۹۱ با آلبوم «احتیاط» دوباره د‌نیای مجاز را تجربه کرد‌.

آرمین زارعی؛ به دنبال مجوز

جزو اولین خوانندگان رپ ایرانی محسوب می شود که عاشقانه می خواند و طرفداران زیادی هم دارد. اما استفاده از کلمات خارج از عرف او را قاطی غیرمجازها کرد. چند ماهی است که تصمیم گرفته، از زیرزمین بیرون بیاید‌ و خبرهایی مبنی بر کسب مجوز او هم شنید‌ه می‌شود‌. گرچه مد‌یرکل د‌فتر موسیقی وزارت ارشاد‌ فعلا این خبر را تکذیب کرد‌ه است.

یاس؛ اعتراض و رپ فارسی

یاسر بختیاری از ابتد‌ای کلید‌ خورد‌ن پروژه رپ فارسی تا به امروز یکی از فعال‌ترین خوانند‌گان این سبک بود‌ه است. از زمان انتشار تک آهنگ «سی دی رو بشکن» در سال 85 بود که بیشتر از گذشته شناخته شد. اغلب آهنگ‌هایش در اعتراض به مسائل اجتماعی مثل فقر و اعتیاد است. او شاید‌ تنها رپر فارسی باشد‌ که طرفد‌ارانش می‌توانند‌ برخی کار‌هایش را د‌ر حضور خانواد‌ه‌ شان گوش کنند‌! او مدتی برای گرفتن مجوز از ارشاد تلاش کرد اما موفق نشد. یاس مد‌تی است ایران را ترک کرد‌ه است و خبری هم از زمان بازگشت یا ماند‌گاری ‌اش د‌ر خارج از کشور د‌ر د‌ست نیست.

محسن چاووشی؛ صدا زخمی

چاووشی که به دلیل شباهت صدایش به یکی از خواننده های لس آنجلسی معروف شد، کارش را از سال ۱۳۸۳ شروع کرد و حجم قابل توجهی آهنگ غیرمجاز را راهی فضای مجازی کرد. اولین آلبومش «نفرین» بود که با روایت عشق های شکست خورده، حسابی گل کرد. او که تا مدت ها، پرکارترین خواننده زیرزمینی بود، آلبوم های «خودکشی ممنوع»، «لنگه کفش»، «متاسفم» و تعداد زیادی تک قطعه را منتشر کرد تا اینکه بعد از خواندن در فیلم سنتوری، فعالیتش جنبه رسمی تری به خود گرفت و سرانجام موفق به دریافت مجوز برای آلبوم «یه شاخه نیلوفر» شد.

محسن یگانه و تیتراژ ماه عسل

یگانه همزمان با چاووشی کارش را شروع کرد و ترانه های آلبومش را خودش می سرود. او سال ۸۴ آلبوم «سال کبیسه» و سال 85 دو آلبوم به نام های «وقتی رفتی» و «آخه دل من» را به صورت زیرزمینی منتشر کرد. در سال ۸۷ تیتراژ برنامه ماه عسل را خواند و کمی بعد و در همان سال موفق شد آلبوم پرفروش «نفس های بی هدف» را به صورت رسمی و با مجوز وارد بازار کند.

سیروان و زانیار خسروی؛ خواننده های نو ظهور

سیروان خسروی سال ۸۴ اولین آلبوم خود به نام «تو خیال کردی بری» را به صورت زیرزمینی پخش کرد و موزیک ویدئوهایش در شبکه های ماهواره ای نمایش داده شد. آن وقت ها کسی فکرش را نمی کرد که این پسر مو بلند و اسکیت به پا در کلیپ، بعد ها به یک خواننده و تنظیم کننده موسیقی پاپ بدل شود. سیروان خسروی که شاگرد کاوه یغمایی بود، سال ۱۳۸۸ توانست با آلبوم «ساعت ۹» اولین فعالیت رسمی خود را آغاز کند! خسروی جزو آن هایی بود که خیلی بی سر و صدا مجوزش را گرفت که با توجه به کارهای قبلی او، تعجب برانگیز است. زانیار خسروی، برادر کوچک سیروان هم اواسط دهه ۸۰ و با پخش تک قطعه های هیپ هاپ، کارش را شروع کرد. او از جمله خوانندگانی بود که کمتر کسی فکرش را می کرد روزی مجوز بگیرد. حتی وقتی نامش را از تیتراژ سریال ساختمان پزشکان درآوردند، کسی آنقدر ها هم تعجب نکرد اما او هم بعد از مدتی اولین آلبوم خود به نام «۲۸» را در ماه های پایانی سال ۱۳۹۲ به صورت رسمی وارد بازار کرد تا این سوال در ذهن خیلی ها نقش ببندد که چرا اداره موسیقی وزارت ارشاد، در اعطای مجوز به خوانندگان غیرمجاز، قوانین و مقررات را فدای سلیقه کرده است؟

خواننده ای که از زیرزمین به روی ناو آمد و جنجالی که به پا شد

«امیر حسین مقصود لو» که مخاطبانش او را به اسم «امیر تتلو» می شناسند، از جنجالی ترین و پرطرفدارترین چهره های موسیقی زیرزمینی سال های اخیر به شمار می آید. تتلو راه پر پیچ و خمی را در موسیقی زیرزمینی طی کرده تا به شهرت حال حاضرش برسد؛ شهرتی که باعث شده تعداد دنبال کننده هایش در شبکه های اجتماعی (که خودش به آن ها لقب تتلیتی ها! را داده) به یک میلیون نفر برسد. تا این جای کار، تتلو هم مانند خیلی از خواننده های غیرمجاز دیگری است که محبوبیت و شهرتی برای خودشان به هم زده اند. اما تفاوت از آن جایی آغاز شد که تتلو تصمیم گرفت راه خودش را از گذشته اش جدا کند. تتلویی که تا چند وقت قبل لباس های عجیب و غریب می پوشید، رپ می خواند و آهنگ هایش در مکان های خاصی پخش می شد، کم کم از این فضا فاصله گرفت، در پست های اینستاگرامش از تلاشش برای گرفتن مجوز و اجرای کنسرت در برج میلاد گفت و لحن موسیقی خود را به سمت موسیقی سیاسی تغییر داد. این تغییر جهت زمانی به اوج خودش رسید که تتلو نماهنگ «انرژی هسته ای» را به کارگردانی دوست قدیمی خود، اردشیر احمدی (جوانی با ملیت ایرانی کانادایی که قبل از این در شبکه های ماهواره ای فعالیت می کرد و تازه به ایران بازگشته است) و با حمایت نیروی دریایی ساخت. اقدامی که واکنش های مثبت و منفی زیادی را در پی داشت.

مخالف ها چه می گویند؟

عمده دلیل مخالفت بعضی رسانه ها با این کلیپ این بود که آن ها می گفتند وقتی تعدادی از بزرگان موسیقی کشور که شهرت جهانی دارند، از طرف وزارت ارشاد و سایر نهادها اجازه فعالیت ندارند، چطور خواننده ای با سابقه چند ساله موسیقی زیرزمینی آن هم در سبکی مثل رپ، به راحتی از امکانات دولتی استفاده کرده و ویدئو کلیپ کارش هم به طور گسترده در اینترنت منتشر می شود. این حرف و حدیث ها تا جایی ادامه یافت که سخنگوی ارشاد را درباره فعالیت تتلو به واکنش مجبور کرد. سخنگوی ارشاد می گوید: « ما به گذشته افراد مجوز نمی دهیم و مهم رویکرد امروز آن هاست. وی کلیپ انرژی هسته ای خود را ابتدا برای صداوسیما فرستاده بود که آن ها مجوز پخش آن را صادر نکردند زیرا باید فرآیندهای قانونی دریافت مجوز طی شود. خوشبختانه چون خود او هم علاقمند به فعالیت مجاز در چارچوب قوانین است؛ بسیاری از مسائل رفع شده و ما امیدواریم بتواند طبق فرآیندی مشخص مجوز بگیرد و مطمئنا در این مسیر نگاه ما هم مثبت خواهد بود». البته حسین نوش آبادی روز گذشته گفت: «وزارت ارشاد هیچ چراغ سبزی به یک خواننده زیرزمینی نشان نداده است.»

موافق ها چه می گویند؟

در این بین، برخی رسانه ها نیز به طرفداری از تتلو و روند جدیدش پرداختند. این رسانه ها خواهان این هستند که قوانین موجود در حوزه موسیقی، یک بار برای همیشه تکلیف خودشان را با پدیده موسیقی زیرزمینی روشن کنند. این رسانه ها اعتقاد دارند عدم توجه به جریان موسیقی زیرزمینی از آن جا ناشی می شود که کارشناسان و مدیران به اشتباه موسیقی را نیز مانند محصولات دیگر هنری از جمله کتاب و فیلم وابسته و متکی به مجوزهای انتشار می دانند، غافل از اینکه موسیقی راه و مخاطب خود را پیدا می کند. باید منتظر ماند و دید پایان داستانی که این بار به طور جدی با امیر تتلو آغاز شده، چه می شود و آیا وزارت ارشاد قانون مدونی را برای سامان دهی آشفته بازار موسیقی، تدوین می کند یا نه.

گام به گام اخذ مجوز

موسیقی در همه جای دنیا و در همه زمان ها، هنری پرطرفدار بوده است. همین معروف شدن، انگیزه خیلی از افرادی است که پا در راه پر پیچ و خم موسیقی می گذارند. اما به یاد داشته باشید که این عشق به شهرت، اعصاب و همت پولادین هم می خواهد تا بتوانید هفت خان رستم را برای گرفتن مجوز آلبوم طی کنید. مسئول اعطای مجوز به خواننده ها و آلبوم های موسیقی در کشور ما، وزارت ارشاد است که قوانین خاصی هم برای این کار وضع کرده است، البته قوانینی که هر چند ماه یا هر چند سال یک بار تغییر می کند. اما طبق آخرین اطلاعات ما، در حال حاضر یک خواننده باید برای گرفتن مجوز انتشار یک آلبوم، مراحل زیر را طی کند:

تست صدای خواننده

ارشاد یک قانون خاصی دارد که گاهی هست و گاهی نیست! و آن تست صدای خواننده است. این قانون در سال ۸۷ برداشته شده بود. اما به دلایلی که عده ای آن را مربوط به زیاد شدن خواننده ها می دانند، دوباره تصویب شد. براساس این قانون، خواننده باید قبل از بستن آلبوم در استودیو، تست صدای خود را به اداره ارشاد بفرستد و پس از تایید ارشاد ،کار آلبوم را شروع کند.

اشعار در پوشه قرمز

اگر به سلامتی صدای شما مورد تایید بود می توانید وارد مرحله دوم شوید که تقریبا سخت ترین مرحله کار است. در این مرحله شما اشعار و ترانه هایی را که قرار است اجرا کنید در پوشه قرمز رنگی قرار و تحویل شورای شعر دفتر موسیقی می دهید. اعضای شورای شعر از شاعران نامی و کارشناسان ادبی هستند و علاوه بر تسلط بر فنون ترانه سرایی، اشعار را از نظر محتوایی نیز بررسی می کنند. اگر شعرتان از اشعار بزرگان ادبیات ایران از قبیل حافظ، سعدی و ... باشد، ظرف مدتی بین یک تا دو ماه مجوزهای شعرتان صادر می شود ولی اگر سراغ شعرها و ترانه های امروزی رفته اید، این زمان بین سه تا چهار ماه طول خواهد کشید. بدیهی است که اشعار حاوی کلمات رکیک نیز مجوز نمی گیرند.

شیش و هشت ممنوع

اگر توانستید مجوز اشعارتان را بگیرید، می توانید روی آن ها ملودی بگذارید. معمولا ملودی های زیاد ریتمیک و اصطلاحا شش و هشت، مجوز نمی گیرند و اصلاحیه می خورند. همچنین اگر در ساخت ملودی از سازهایی استفاده شود که در موزیک خشونت زیادی تولید کند، شما مجوز ملودی را نخواهید گرفت. ملودی های سبک های راک و متال هم جزو خط قرمزها هستند.

شما؟

در این مرحله، نام افرادی که در تهیه اشعار، ملودی و مهم تر از همه، فردی که کار را اجرا کرده است، برای استعلام به مراجع قانونی اعلام می شود تا بررسی های لازم روی گذشته آن ها انجام گیرد. همه اعضای گروه، باید برای انگشت نگاری و گرفتن برگه عدم سوء پیشینه به اداره ارشاد مراجعه کنند. یکی از دلایلی که در این مرحله باعث می شود شما به مشکل بخورید، فعالیت های زیرزمینی در حوزه موسیقی است که اگر از کارهای قبلی شما، رد پایی در شبکه های ماهواره ای نیز وجود داشته باشد، کار بیشتر بیخ پیدا می کند. قانون ارشاد در این زمینه می گوید مجوز فعالیت رسمی تان تا شش ماه بعد از پخش آخرین کلیپتان، صادر نمی شود.

ثبت در کتابخانه

وقتی به این مرحله می رسید، یعنی تقریبا کار تمام است و بهتر است پیگیری برای حامی مالی و پخش کننده را آغاز کنید. لازم است مشخصات اثر تولیدی خود را به کتابخانه ملی ارائه دهید و شماره ثبت اثر را دریافت کنید که اصطلاحا به آن «فیپا» می گویند.

جلد آلبوم و دیگر هیچ!

رسیدیم به جذاب ترین بخش کار! آلبوم شنیدنی شما برای آن که به فروش برسد، به یک جلد زیبا هم نیاز دارد. پس بهترین لباس خود را بپوشید، خفن ترین ژست ممکن را بگیرید و البته بعدش به اداره ارشاد مراجعه کنید تا برای جلدتان هم مجوز مربوطه را دریافت کنید. دقت کنید که نوع لباس پوشیدن و گریم بیش از حد خواننده در طرح روی جلد، ممکن است دردسر ساز شود و مجبور شوید چند بار پول آتلیه بدهید!

سبک های مجاز، سبک های غیرمجاز

حالا که با روند کلی دریافت مجوز برای یک آلبوم آشنا شدید، بهتر است یک قانون کلی را به یاد داشته باشد: سبک هایی که از کشور خودمان الگو برداری شده باشد، مجوز می گیرند، مانند پاپ، فولکلور، کلاسیک، دکلمه و... اما سبک هایی که کاملا غربی و برگرفته از عرف آن هاست، فعلا شانسی برای دریافت مجوز اداره ارشاد ندارند، سبک هایی مثل رپ، متال و راک.