چرا کلاه قرمزي رنگ کهنگي نمي‌گيرد!؟/ دلايل محبوبيت/ عروسک‌هايي که فسيل نمي‌شوند

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- امير سعيد صبا - کلاه قرمزي؛ از اولين باري که او را در قاب تلويزيون ديديم بيش از 20 سال گذشته است. اما اين عروسک پا به پاي ما پير نشد، دنياي او و دوستانش پا به پاي ما بزرگ، خشن و گاهي آلوده نشد، او بر خلاف ما نه مويي سفيد کرده و نه چين و چروکي مهمان صورتش کرده است، او همچنان همان کلاه قرمزي سال 1372 است، شيرين و دوست داشتني. با اين حال او هيچ وقت در سال 72 نماند و درجا نزد. او آنقدر خودش را به روز نگه داشته است که هنوز هم که هنوزه مخاطب خردسال تا بزرگسال را پاي تلويزيون مي‌نشاند و البته راضي نگه مي‌دارد. «کلاه قرمزي 94» هم همان طور که انتظار مي‌رفت با کارنامه موفقي با مخاطبان خود خداحافظي کرد. با اين حال آنچه بيشتر از هر چيزي رمز موفقيت و ماندگاري اين مجموعه محسوب مي‌شود به روز بودن آن است. عوامل اين مجموعه با هوشمندي توانسته‌اند، با طرح مباحث روز و به چالش کشيدن مسائل و موضوعات اجتماعي و همچنين با بهره گيري از شخصيت‌هاي‌ عروسکي جديد و دعوت از چهره‌هاي‌ محبوب، جايگاه مجموعه خود را در ميان بهترين آثار پخش شده تلويزيون در ايام نوروز ثابت نگاه دارند.

اگر در آمريکا شوي عروسکي «ماپت ها» در طول چند دهه به فرهنگسازي براي کودکان آن کشور مشغول بوده و به يکي از المان‌هاي‌ فرهنگي کودکان آن کشور تبديل شده است، مي‌توان گفت کلاه قرمزي ودوستان جديدش نيز مي‌توانند اين وظيفه خطير را به عهده بگيرند.پرونده‌اي‌ که‌امروز مي‌خوانيد به رمزگشايي از اين اتفاق مي‌پردازد، البته اين محبوبيت چند ساله نمي‌تواند صرفا يک اتفاق باشد.

کلاه قرمزي از 72 تا 94!
مجيدي- مجموعه کلاه قرمزي در سال ۱۳۷۲ به طور رسمي و بعد از مجموعه نمايشي «صندوق پست» در تلويزيون پخش شد. مجموعه کلاه قرمزي در آغاز يک عروسک به عنوان شخصيت اصلي داشت که همان کلاه قرمزي بود. بعد از اين مجموعه، فيلم سينمايي کلاه قرمزي و پسرخاله ساخته شد که تنها شخصيت‌هاي‌ عروسکي اش همين 2 عروسک بودند و بعد به تدريج در مجموعه‌هاي‌ بعدي عروسک‌هاي‌ جديدي به اين گروه اضافه شدند تا سال 88 که از آن به بعد هر سال اين مجموعه، ويژه برنامه هايي براي نوروز آماده نمايش کرده است. اين روزها شخصيت‌هاي‌ پسرخاله، فاميل دور، دختر همسايه، جيگر، گابي، پسرعمه زا، ببعي، آقوي هم ساده، ديبي و... به شخصيت‌هاي‌ اصلي مجموعه‌هاي‌ کلاه قرمزي در تلويزيون و فيلم‌هاي‌ سينمايي اش تبديل شده‌اند. در ادامه اين مطلب مروري کوتاه خواهيم داشت بر نکاتي جالب درباره شخصيت‌هاي‌ مجموعه کلاه قرمزي.

آقاي مجري
آقاي مجري با بازي «ايرج طهماسب»، تنها شخصيت غير عروسکي اين مجموعه است (به جز مهمان‌هاي‌ برنامه) که نکات اخلاقي و تربيتي را به بچه‌ها گوشزد مي‌کند. با وجودي که آقاي مجري جدي ترين شخصيت اين مجموعه است، اما هيچ کدام از شخصيت‌هاي‌ عروسکي در مجموعه کلاه قرمزي او را جدي نمي‌گيرند؛ به طور مثال جيگر مي‌آيد و در کف خانه چاله مي‌کند يا فاميل دور درست زماني که آقاي مجري در حال صحبت با مخاطبان است زير پاي او رخت مي‌شويد.

کلاه قرمزي
کلاه قرمزي، اولين بار با فيلم سينمايي کلاه قرمزي و پسرخاله در سال ۷۳ به سينما آمد و سوداي آمدن به تهران را در سر داشت و مي‌خواست در تلويزيون مشغول به کار شود و با بازيگوشي هايش خيلي زود محبوبيت پيدا کرد. او بچه عروسکي بازيگوش، تنبل و خوش قلب مجموعه‌اي‌ تلويزيوني است که در ابتداي ساخت مجموعه‌هاي کلاه قرمزي به عنوان شخصيت اصلي محسوب مي‌شد، ولي رفته رفته شخصيت‌هاي‌ ديگر نقش پررنگ تري گرفتند.

عزيزم ببخشيد
اولين حضور اين عروسک آبدارچي که با سوالاتش مهمان‌هاي برنامه را کلافه مي‌کند به سال ۹۳ برمي گردد. احسان کرمي صداپيشه اين عروسک است.

فاميل دور
فاميل دور اهل جايي است به نام دور. شغل او درباني است و از اين رو براي درها اهميت بسيار زيادي قائل است و براي مثال دوست ندارد کسي در جايي را باز بگذارد يا آن را محکم باز کند يا ببندد. فاميل دور ظاهري ساده و روستايي دارد و در مجموعه کلاه قرمزي سال ۹۰ با همسرش «دوره» ازدواج کرد. بهادر مالکي صداپيشه اين عروسک است.

پسرخاله
پسر خاله شخصيت اصلي مجموعه‌هاي‌ اوليه کلاه قرمزي بعد از کلاه قرمزي بود و شخصيتي بسيار جدي و جوانمرد و بسيار قانع و از خودگذشته دارد. مهم ترين خصوصيت پسرخاله مرام و معرفت اوست که او را متمايز مي‌کند و بعضي خصايل اخلاقي که در جامعه در حال کمرنگ شدن است براي پسرخاله همچنان ارزش و اهميت خاص خود را دارد. همان طور که مي‌دانيد حميد جبلي صداپيشه اين عروسک است.

دختر همسايه
دختر همسايه، دختر همسايه آقاي مجري است که برخي روزها به آقاي مجري سر مي‌زند.
لحن بچگانه و شيريني براي دختر همسايه در نظر گرفته اند که براي مخاطب کودک جذاب است.
نگار استخر به جاي دختر همسايه صحبت مي‌کند.

جيگر
الاغ عروسکي که اولين بار در مجموعه تلويزيوني کلاه قرمزي ۹۱ حضور يافت و خيلي زود محبوب شد.
اين شخصيت هم ويژگي‌هاي‌ خاص خودش را دارد که او را از ساير عروسک‌ها متمايز مي‌کند.
به طور مثال، هر جمله را براي تاکيد بيشتر 3 بار تکرار مي‌کند. کاظم سياهي صداپيشه جيگر است.

ديبي
ديو شخصيتي عروسکي از مجموعه نمايشي کلاه قرمزي است که از کلاه قرمزي ۹۳ به جمع شخصيت‌هاي‌ اين مجموعه پيوست. ديو هنوز کودک است و همه چيز را وارونه مي‌فهمد و وارونه نيز عمل مي‌کند، به عنوان مثال اگر بگويي بنشين، مي‌ايستد و اگر بگويي بايست، مي‌نشيند. هوتن شکيبا به جاي ديبي صحبت مي‌کنيد.

پسرعمه زا
پسر عمه زا، پسر عمه کلاه قرمزي است که در روستاي کلاه قرمز آباد زندگي مي‌کرده و براي ديدن کلاه قرمزي، در روزهاي عيد نوروز به شهر آمده است. او حرف‌هاي‌ خود را رک و بدون هيچ ملاحظه‌اي‌ مي‌گويد و به همين خاطر ممکن است بي ادب به نظر برسد. محمدرضا هدايتي صدا پيشه اين عروسک است که لحن حرف زدنش به خاطر مفهوم نبودن دقيق کلمات و مشخص نبودن پايانشان خيلي زود مورد توجه قرار گرفت.

آقوي هم ساده
آقوي هم ساده نام عروسکي است که نماد يک همسايه خوش قلب ولي بدشانس را در اين مجموعه تلويزيوني بر عهده دارد که به اتفاقات بد زندگي اش مي‌خندد. صداپيشگي آقوي هم‌ساده را نيز محمد بحراني به عهده دارد که به خوبي آن را انجام داده است.

گابي
گابي يک گاو عروسکي است که در روستا به همراه بي بي زندگي مي‌کرده و براي روزهاي عيد نوروز به شهر آمده.
او بسيار خوش اشتهاست و همين موضوع گاهي دستمايه‌اي‌ مي‌شود براي موقعيت‌ها و گفت وگوهاي طنز در اين مجموعه. اولين حضور گابي به سال ۹۲ برمي گردد و صدا پيشگي آن به عهده علي سرابي است.

ببعي
گوسفند عروسکي که در بعضي مجموعه‌هاي‌ کلاه قرمزي حضور دارد.
از ويژگي‌هاي‌ اين عروسک تسلطش به زبان انگليسي است و به کار بردن کلمات انگليسي در ميان حرف هايش که باعث دلنشيني و جذابيت اين عروسک مي‌شود.
صداي بم اين عروسک، صداي محمد بحراني است.

نمايش مشکلات اجتماعي با داستان‌هايي ساده و پندهاي دلنشين
مجيد حسين زاده- «در مفهومي کلي بايد بگويم که داستان‌ها و شخصيت‌هاي مجموعه «کلاه قرمزي»، تصويري واقعي از رفتارها و اتفاق هايي است که معمولا در زندگي روزمره ما اتفاق مي‌افتد. بنابراين دليل اصلي اين که مردم مجموعه کلاه قرمزي را دوست دارند اين است که شخصيت هايي شبيه به خودشان را در آن مي‌بينند نه شخصيت هايي اغراق شده که يا خيلي خيلي خوب هستند يا خيلي خيلي بد.» دکتر امير حسين جلالي، روان پزشک و استاديار دانشگاه علوم پزشکي تهران با بيان اين جمله در گفت و گو با زندگي سلام مي‌افزايد: بايد پذيرفت که مجموعه کلاه قرمزي به مرور زمان ضمن اين که همچنان براي کودکان مفيد است به برنامه‌اي براي بزرگ تر‌ها تبديل شده است که اين نقطه قوت است که يک نمايش عروسکي را با انتقال پيام هايي ساده براي بزرگسالان هم جذاب کرده است.

عروسک‌هاي مجموعه‌ کلاه قرمزي تصويري واقعي از کودکي را به ما مي‌دهند
مهم ترين ويژگي که درباره شخصيت «کلاه قرمزي» به ذهنم مي‌آيد اين است که اين شخصيت عروسکي نزديک ترين تصوير به چهره واقعي کودکي افراد است. ما معمولا در کارتون‌ها يا تئاترهاي عروسکي يا حتي فيلم‌هاي‌ سينمايي بزرگسال، بچه‌ها را موجوداتي مي‌بينيم که بايد خيلي طبيعي و اتوکشيده رفتار کنند، اما در «کلاه قرمزي» سيماي واقعي کودک با همه بازيگوشي ها، ناداني‌ها و حتي به عبارتي همه دسته گل به آب دادن‌ها به تصوير کشيده مي‌شود. ضمن اين که کلاه قرمزي مهرباني و سادگي خودش را دارد و در عين حال بازيگوشي هايي هم دارد. به عبارتي ديگر همه اين ويژگي‌ها تصويري واقعي تر از کودکي را به ما مي‌دهدو شما بايد بدانيد که ما هميشه عاشق تصوير آشنا مي‌شويم، چرا که به ما نزديک تر است و من فکر مي‌کنم مهم‌ترين راز محبوبيت «کلاه قرمزي» و ماندگاري آن هم براي بچه‌ها و هم بزرگ ترها، ارائه همين تصوير واقعي از کودکي است.

موضوعاتي که در اين مجموعه طرح مي‌شود براي بزرگ ترها هم تامل برانگيز است
دکتر جلالي همچنين درباره تاثيرگذاري مثبت اين مجموعه تلويزيوني روي طيف‌هاي‌ مختلف مخاطبان، مي‌گويد: يکي از ويژگي‌هاي‌ اين مجموعه تلويزيوني اين است که افراد مختلفي در رده‌هاي‌ سني مختلف آن را تماشا مي‌کنند. وقتي من نوجوان بودم پخش اين مجموعه شروع شد و فکر مي‌کنم آن موقع بيشتر مخاطب کودک و نوجوان مد نظر سازندگان اين مجموعه بود. شکل داستان هايي که طراحي شده بود و نوع ارائه پيام‌ها بيشتر مخاطب کودک و نوجوان را دربر مي‌گرفت، اما به مرور زمان دايره افرادي که سازندگان و نويسندگان اين برنامه در نظر گرفتند متنوع تر شد، ولي يکي از ويژگي‌هاي‌ خيلي خوبي که «کلاه قرمزي» دارد اين است که همچنان هم به کودک و نوجوان پيام مي‌دهد و هم مي‌تواند با بزرگسالان حرف بزند. ممکن است بچه‌ها قسمت هايي از اين مجموعه را نفهمند ولي ايرادي ندارد. اين مجموعه در عين حال که قصه و داستاني را تعريف مي‌کند، در پس آن اشاره‌اي‌ فرامتني به موضوعي اجتماعي دارد. از طرف ديگر داستاني ساده و دوستانه را همزمان روايت مي‌کند که براي مخاطب کودک جذاب است. روابط شخصيت‌هاي‌ درون مجموعه خيلي ساده و صميمي است و اين بخش مي‌تواند باعث بيشتر ارتباط گرفتن بچه‌ها شود، ضمن اينکه موضوعاتي که در آن طرح مي‌شود براي بزرگ ترها هم تامل برانگيز است و مي‌تواند آنها را با خودش همراه کند.

شخصيت‌هاي‌ اين مجموعه توصيه هايشان را مستقيم، اما دلنشين بيان مي‌کنند
استاديار دانشگاه علوم پزشکي تهران درباره مولفه‌هاي‌ مهمي که نويسندگان اين مجموعه تلويزيوني در داستان‌هاي‌ مختلف به آن‌ها مي‌پردازند تصريح مي‌کند: مولفه‌هاي‌ مهم تري که در اين مجموعه وجود دارد اين است که در «کلاه قرمزي» نصيحت و توصيه مستقيم وجود دارد. يکي از ويژگي‌هاي‌ کلاه قرمزي اين است که نکات خيلي ساده مثل اين که بچه‌ها در مهماني‌هاي‌ عيد بايد چه کار کنند يا فرضا بچه‌ها بايد با بزرگ ترشان چگونه حرف بزنند را با زباني ساده و شيرين بيان مي‌کند. به نظر من يکي از مسائلي که ما در ايران داريم اين است که معمولا اوليا بلد نيستند چطور با بچه‌ها حرف بزنند يا در مقياسي بزرگتر اولياي جامعه بلد نيستند چطور با مردم حرف بزنند، اما مجري برنامه «کلاه قرمزي» هميشه توانسته، در عين حالي که بزرگ تر بودن خودش را نگه مي‌دارد، برابري خاصي را هم با مخاطب ايجاد کند و با مخاطب صميمي مي‌شود تا بتواند روي آن‌ها اثر بگذارد و در نهايت حرف رک و مستقيمش را دلنشين بيان کند.

محبوب ترين شخصيت براي من خود کلاه قرمزي است
دکتر جلالي درباره محبوب ترين شخصيت اين سريال از نظر خودش به عنوان يک روان پزشک هم مي‌گويد: هر فردي مي‌تواند شخصيت‌هاي‌ مختلف را در اين مجموعه دوست داشته باشد و انتخاب يک شخصيت به عنوان بهترين عروسک کار سختي است. با اين حال محبوب ترين شخصيت براي من خود کلاه قرمزي است چراکه به اعتقاد من خيلي از شخصيت‌هاي‌ ديگر اين مجموعه براساس شخصيت کلاه قرمزي طراحي شده‌اند. ويژگي اصلي اين عروسک اين است که او اساسا داراي شخصيتي خاکستري است و يک موجود خوب - بد است. کلاه قرمزي نه خوب خوب ترسيم شده است و نه بد بد. اين شخصيت عروسکي از آن تصوير معقولي که در داستان‌هاي‌ کودکان است و معمولا شخصيت‌ها را به شکل ديو و پري يا خير و شر تصوير مي‌کند کاملا فاصله دارد و همه ويژگي‌هاي‌ خوب و بد يک آدم را در خود دارد.

چرا کلاه قرمزي رنگ کهنگي نمي‌گيرد!؟
از سال‌هاي‌ آغازين دهه 70 تاکنون که آقاي مجري توانست به همراه کلاه قرمزي، بچه‌ها را سر ذوق بياورد سال‌ها گذشته است، اما اين برنامه نه تنها هيچ وقت رنگ کهنگي به خود نگرفته است که با شروع برنامه‌هاي‌ نوروزي اين گروه از سال 88 تاکنون، رنگ و بوي شيرين تري نيز به تعطيلات عيد بخشيده و بهانه‌اي‌ براي دور هم نشستن اعضاي خانواده در هر رده سني به وجود آورده است. همين مسئله هر فردي را به اين فکر مي‌اندازد که راز اين محبوبيت و موفقيت کلاه قرمزي در چيست.

طنزي که از دل جامعه برخاسته است
تسنيم مي‌نويسد: پيش از هر چيز بايد گفت که طنز همواره در ادبيات و فرهنگ ما جايگاه خاصي داشته است و همين که طنازي شخصيت‌هاي‌ اين مجموعه به دل مخاطبان نشسته، از ابتدايي ترين ويژگي‌هاي‌ آن است.همچنين و با توجه به اين که رابطه کلاه قرمزي و آقاي مجري همراه با زمانه خود پيشرفت کرده و به مسائل روز پرداخته است که سعي در ارائه الگويي درست از ارتباط ميان بزرگ ترها و بچه‌ها دارد، نمي‌توان مخاطب کلاه قرمزي را تنها کودکان دانست. همچنين مقبوليت اين سريال وامدار پيامي است که در گفته‌ها و داستان‌هاي‌ اين عروسک‌هاي‌ دوست داشتني به مخاطب القا مي‌شود. شنيدن کليدواژه هايي که اشاره به مسائل روز دارد از دهان شخصيت هايي که با شوخي هايشان مورد توجه مردم هستند، پاسخي به توجه مردم است. کلماتي چون يارانه، قيمت دلار، زمين خواري و ... نشان مي‌دهد که هنرمندان اين مجموعه از بطن جامعه برخاسته‌اند و به مشکلات اجتماعي زمان خود نظر دارند.

شخصيت هايي که مقبول افتاده‌اند
رابطه آقاي مجري و کلاه قرمزي و دوستانش رابطه‌اي‌ چارچوب دار و کليشه‌اي‌ و شيک نيست درست مثل يک رابطه واقعي داراي فراز و فرودهايي است و به جاي مطرح نشدن مسائل، روش برخورد با سوال‌هاي‌ کودکان در آن به نمايش گذاشته مي‌شود. شخصيت پردازي‌هاي‌ مناسب و همراه داشتن گروهي خلاق به ايرج طهماسب و حميد جبلي اين اجازه را داده است که خانواده کلاه قرمزي را هر سال گسترش دهند و شخصيت‌هاي‌ تازه مجموعه کلاه قرمزي نيز به خوبي توانسته‌اند بر طيف مخاطبان آن بيفزايند؛ به طور مثال ببعي که به زبان انگليسي مسلط است توجه کودکان ايراني يا فارسي زبان خارج از ايران را نيز به خود جلب مي‌کند، اما اهل مطالعه و موسيقي بودن ببعي قشر ديگري از جوان‌هاي‌ امروزي را هدف قرار داده است که اين روزها به ندرت پاي برنامه‌هاي‌ تلويزيون مي‌نشينند، همان کساني که وقتي آواز Yesterday گروه بيتلز را از دهان اين شخصيت مي‌شنوند از ته دل مي‌خندند و با آن احساس نزديکي مي‌کنند.

گروهي موفق و مورد توجه
ايرج طهماسب و حميد جبلي در کنار مرضيه محبوب که در کار طراحي و عروسک گرداني با آن‌ها همکاري داشته است، توانسته‌اند تا به‌امروز نمونه‌اي‌ از يک گروه موفق و رو به پيشرفت باشند، در اين ميان عروسک گردانان و صدا پيشگاني به اين گروه اضافه شده‌اند که هر کدام با خود چيزي براي عرضه به اين مجموعه همراه داشته‌اند. البته در اين سال‌ها کلاه قرمزي از نظرات بسياري از کارشناسان، در ساخت برنامه هايش کمک گرفته است که حبيب رضايي يکي از آن هاست و به عنوان مشاور هنري در گروه حضور يافته است. همچنين حضور هنرمندان در اين برنامه نيز از توجه خاص شخصيت‌هاي‌ فرهنگي و گاه سياسي به اين برنامه خبر مي‌دهد؛ به طور مثال باران کوثري پس از پنج سال با برنامه کلاه قرمزي به تلويزيون باز مي‌گردد يا محمدجواد ظريف در صحبت هايش از اين برنامه سخن مي‌گويد. با تمام اين اوصاف، مهم تر از همه اين است که ايرج طهماسب، حميد جبلي و گروه شان هميشه صداي مردم و همراه آن‌ها بوده‌اند و سادگي و صميميتشان تقلبي نيست. همانطور که گفته‌اند آنچه از دل برآيد لاجرم بر دل نشيند و کار اين گروه براي هميشه به عنوان اثري موفق و به ياد ماندني در ذهن مخاطبان ثبت خواهد شد.