جامعه‌شناسان دلایل شادی مردم در خیابان‌ها بعد از باخت تیم‌ملی فوتبال ایران در برابر آرژانتین

 پايگاه خبري تحليلي «پارس»-  بازی فوتبال ایران و آرژانتین در جام‌جهانی ۲۰۱۴، بازی‌ای که کمتر کسی فکرش را می‌کرد، نتیجه‌ای چنین داشته باشد، یک بر صفر به نفع آرژانتین تمام شد اما تازه آغاز یک ماجرای تازه شد.

همین چندماه پیش بود؛ وقتی قرعه‌کشی چهار گروه جام‌جهانی انجام شد و در قرعه ایران، به همراه بوسنی و نیجریه، آرژانتین هم آمد؛ تیمی پرافتخار که دو بار قهرمان و دو بار نایب قهرمان رقابت‌های جام‌جهانی شده است. در چندماهی که گذشت تا بالاخره شب بازی ایران و آرژانتین در جام‌جهانی بیاید، خیلی‌ها گفتند حتی بازی را تماشا نخواهند کرد؛ گفتند اعصابش را ندارند و نمی‎توانند ببینند دروازه تیم‌ملی کشورشان توسط تیمی که بهترین بازیکن جهان را یعنی لیونل مسی را در خود دارد به رگبار بسته می‌شود. آنها اما فکرش را هم نمی‌کردند تیم‌ملی فوتبال ایران، با مربیگری «کارلوس کی‌روش» و در یک بازی شگفت‌انگیز، تمام‌قد در برابر آرژانتین بایستد و نه‌تنها تا دقایق آخر گل نخورَد که چند موقعیت گل‌زنی هم داشته باشد؛ برای همین هم بود که وقتی بازی ایران و آرژانتین و با نتیجه‌ای به نفع آرژانتین تمام شد، تا یک ساعت اول خبری از حضور مردم در خیابان‌ها نبود ولی بعد خیابان‌های تهران و دیگر شهرها، پر شد از کسانی که با پرچم‌های ایران آمده بودند تا حمایتشان را از تیم‌ملی فوتبال ایران نشان دهند. این برای نخستین‌بار در تاریخ رویدادهای فوتبال است که مردم کشوری، بعد از باخت تیم‌ملی کشورشان، به خیابان‌ها می‌آیند و شادی می‌کنند.  اما آیا حضور مردم در خیابان‌ها و شادی آنها تا ساعت‌ها بعد از نیمه شب یکشنبه، فقط برای حمایت بود یا دلیل دیگری هم داشت؟ این موضوعی است که حالا و با گذشت یک روز از بازی ایران و آرژانتین، تعداد زیادی از مردم، کارشناسان و حتی رسانه‌های خارجی درباره آن حرف می‌زنند؛ عده‌ای دراین‌باره گفتند اعتماد به نفس ملی ایرانیان آن‌قدر پایین است که وقتی از تیم‌ملی کشورشان بازی خوبی در مقابل آرژانتین دیدند و با وجود آن‌که فکر می‌کردند چندگل از آرژانتین می‌خورند، نتیجه‌ای گرفتند که دور از انتظار بود و به همین دلیل، مجموعه این عوامل، خودکم‌بینی ملی ایرانی‌ها را جبران کرد. عده‌ای دیگر هم محدود بودن شادی‌های جمعی در ایران را دلیل استفاده کردن مردم از هر موقعیتی، مانند باخت ایران مقابل تیم‌ملی آرژانتین دانستند.

شادی مردم در خیابان‌های شهرها در نیمه‌شب یکشنبه، در رسانه‌های خارجی هم بازتاب داشت؛ مثلا خبرگزاری اسپانیایی EFE در گزارشی نوشت: «هواداران فوتبال در ایران از بازی تیم‌ملی کشورشان برابر آرژانتین به قدری خوشحال بودند که در تهران به خیابان‌ها ریختند و با سردادن شعارهایی به حمایت از تیم ملی‌شان پرداختند و از عملکرد این تیم برابر آرژانتین ابرازرضایت کردند.»

 حالا این جامعه‌شناسانند با وجود باخت تیم‌ملی فوتبال ایران مقابل آرژانتین، دلیل شادی و پایکوبی ایرانی‌ها در خیابان‌ها را بررسی می‌کنند. «محمدمهدی رحمتی» جامعه‌شناس ورزش، سه عامل  را برای این اتفاق سهیم می‌داند: «یکی از دلایل این اتفاق، کمبود فرصت‌های اجتماعی برای ابرازنشاط و شادی است. این یک واقعیت است که فضای عمومی ما هم به صورت کمّی و هم کیفی برای ابراز شادی برنامه‌های مدونی ندارد. نکته دیگر، فضای فرهنگی و اجتماعی جامعه ما است که در آن مولفه‌های پرخاش بیش از حد متوسط در آن رواج دارد. به گفته اصحاب فرهنگ و سیاست و حتی ورزش، واژه‌هایی که در میان ورزشی‌ها و رسانه‌های ورزشی استفاده می‌شود، بار پرخاش‌جویانه دارد مانند جمله‌هایی مثل حریف را له کرد و... اخباری که به‌ویژه در صدا و سیما پخش می‌شود، بار منفی و پرخاش‌جویانه دارند. اینها باعث می‌شود که اگر مردم فرصت کمی هم برای شادی داشته باشند، از آن استفاده کنند. نکته سوم دراین‌باره این است که مردم با توجه به جایگاهی که آرژانتین در فوتبال دنیا دارد، مردم انتظار شکست بزرگی داشتند، ولی نتیجه از آن انتظار بد، خیلی خیلی پایین‌تر شد؛ بنابراین این موقعیت باعث شد که برای مردم ایجاد شادی کند.»

او ادامه می‌دهد: «برآیند این موضوع نشان می‌دهد که کمبود فرصت‌های شادی اجتماعی، تاثیرش در چنین موقعیت‌هایی بیشتر است. از طرف دیگر از نظر من، وجه ورزشی این اتفاق غالب نیست و سهم پررنگی ندارد. این اتفاقی است که بیشتر در بین جوانان و نوجوانان ایرانی می‌افتد و تا حدی طبیعی است و اقتضای سن آنهاست.»

«سعید معیدفر»، جامعه‌شناس هم تحلیلی از شادی پس از بازی ایران- آرژانتین دارد. به اعتقاد او، حضور پرشور مردم پس از باخت تیم فوتبال ایران نتیجه اتفاقات متعددی است که در یک فاصله زمانی رخ داده است. «مجموع این اتفاقات باعث شد تا شنبه شب، در تهران و شهرهای دیگر، به‌طور همزمان، زمینه‌هایی برای حضور پرشور مردم فراهم شود و این پدیده تبدیل به یک نوع بروز شادی‌هایی شود. ‌سال گذشته هم در چنین روزهایی بود که به جام‌جهانی راه پیدا کردیم و این باعث شد تا در روزهای بعد از انتخابات، فضای شادی در کشور داشته باشیم.»

به نظر این جامعه‌شناس، همگروهی ایران با آرژانتین از آن جهت برای ما حائزاهمیت بود که آرژانتین یکی از تیم‌های مطرح دنیاست و مسی یکی از اسطوره‌های کم‌نظیر فوتبال در آن حضور داشت. زمانی هم که نتایج قرعه‌کشی برای انجام مسابقه‌ها مشخص شد، در فضای مجازی رجزخوانی‌هایی به راه افتاد و نشان می‌داد که عملا ایران با یک تیمی وارد رقابت می‌شود که دارای جایگاه بالایی است. این را باید در کنار موفقیت‌های جدیدی هم که در عرصه والیبال داشتیم قرار دهیم که در روز جمعه ایتالیا را سه بر هیچ شکست دادیم. همین‌ها باعث شد تا جایگاه ورزش ما در دنیا در مجموعه‌های مختلف هم مشخص شود.

این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: «بازی ایران و آرژانتین باعث افتخار ایران بود. ما چیزی کم نداشتیم. تیم ایران کمترین اشتباه را داشتند و توانایی‌های فوق‌العاده‌ای از خود نشان دادند، این بازی جزو یکی از بهترین بازی‌های جام‌جهانی بود. در این بازی شاهد بودیم که از نظر اعتماد به نفس چیزی کم نداشتیم، حتی فرصت‌های خوبی هم برای گل زدن داشتیم، نکته دیگر پنالتی بود که از آرژانتین گرفتیم اما داور آن را نپذیرفت و چه بسا با آن پنالتی سرنوشت بازی به گونه دیگری می‌توانست رقم خورد.»

معیدفر معتقد است که از نظر مخاطبان این بازی، ایران برنده این بازی بود، چراکه در یک مسابقه تنها نتیجه بازی مطرح نیست.

او واکنش مردم و شادی شبانه آنها را بسیار طبیعی توصیف می‌کند. «نمی‌توان واکنش مردم را پای بی‌اعتمادی و فقدان اعتماد به نفس گذاشت. هم اکنون تیم‌هایی که در جام‌جهانی حضور دارند، فرصتی برای شادی مردم هستند. آنها می‌خواهند مردم شاد باشند و در کنار آن هم در یک رقابت سالم توانایی‌های خود را نشان دهند، ما باید این فرصت را کاملا عینی و طبیعی بدانیم و در نتایج بعدی هم این موضوع تایید شود. شادی کردن تنها مربوط به کشور ما نمی‌شود. در همه جای دنیا، مردم به دنبال فرصتی برای شادی دسته‌جمعی هستند.»

معیدفر تاکید می‌کند که در ایران امکان شادی جمعی کمتر یا محدود است، بنابراین فوتبال بهانه خوبی است برای این‌که افراد را دور هم جمع کند: «در بازی با نیجریه هم مساوی کردیم اما به‌شدت نتیجه آرژانتین نبود، این بازی فرصت خوبی را برای ابرازشادی به وجود آورد.»