لایک می‌زنند که لایک بگیرند!

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، این شاعر درباره فعالیت ادبی در فیس بوک گفت: شبکه های اجتماعی را جای مناسبی برای انتشار آثار ادبی نمی دانم. به اعتقاد من فضای این شبکه ها جای استانداردی برای انتشار آثار ادبی نیست. من معمولا یکی-دو سطر از شعرهایم را در این فضا منتشر می کنم و اثری را به طور کامل در فیس بوک نمی گذارم. یکی-دو بار شعر کامل منتشر کردم و پشیمان شدم.

او در ادامه اظهار کرد: یکی از آسیب ها این است که بعضی از دوستان با چند لایک فکر می کنند کل دنیای ادبیات آن ها را پذیرفته است و دچار توهم می شوند. برای یک شاعر توهمِ پذیرفته شدن بسیار خطرناک است. بدتر از آن این است که دیگر چیزی به نام فردیت شاعرانه نداریم و احساس می کنیم همه این شعرها را یک نفر نوشته است. من فکر می کنم در فیس بوک ۹۰ درصد نوشته ها بداهه اند و افراد برای خالی نبودن عریضه و برای این که کم تر از دیگران لایک نداشته باشند، چیزی می نویسند. من اوایل فکر می کردم این مسائل در فیس بوک قابل اصلاح است، اما بعدا فهمیدم وقتی فضا جدی نیست تلاش برای جدی کردن آن اشتباه است.

حیرانی اضافه کرد: فضای فیس بوک فضای تفریح و سرگرمی است و چون ادبیات جدی است نمی توان در این فضا به آن پرداخت. خود من ۹۰ درصد مطالبی را که در فیس بوک می بینم نمی خوانم. ۹۹ درصد لایک هایی هم که می زنم به خاطر دوستانم است. دیگران هم مطالب فیس بوک را نمی خوانند. گاهی پیش آمده که می خواسته ام چیزی بنویسم و حواسم نبوده، کی بوردم انگلیسی بوده و چند حرف بی ربط پشت سر هم تایپ شده اند، اما در عرض چند ثانیه ۱۰ لایک گرفته است. نباید انتظار داشته باشید من چنین فضایی را جدی بگیرم. در فیس بوک لایک یعنی دیدمت! در این فضا لایک می زنند که لایک بگیرند؛ مثل دید و بازدید عید است.

او در ادامه گفت: نکته دیگر این که چند روز پیش دو نفر از دوستانم از یکی دیگر از دوستان گله داشتند و هر دو معتقد بودند که آن دوست شعرشان را برداشته و در واقع دزدیده است. به نظر من دلیل این موضوع این است که فیس بوک جای مطالعه جدی نیست و شما نمی توانید چیزی را با تمرکز بخوانید؛ بنابراین با سرعت و گذرا شعری را می بینید و بعد موقع نوشتن شعر از ایده های همان شعرهایی که چند ثانیه دیده اید استفاده می کنید. تأثیرپذیری آنی و ناخودآگاه است. بسیاری از افراد نمی خواهند شعر دیگران را بردارند.

این شاعر درباره امکان سرقت ادبی در فیس بوک بیان کرد: این امکان در فیس بوک بیش تر از سایر فضاهاست. سایت ها حداقل این امکان را دارند که تاریخ و ساعت انتشار آثار در آن ها مشخص است، اما در فیس بوک کسی اصلا حوصله نمی کند که بگردد و ساعت و تاریخ انتشار کاری را پیدا کند. هفته ای سه نفر از دوستانم به من پیام می دهند که با استفاده از عکس و اسم شان برای شان در فیس بوک صفحه ساخته اند. آدمی که به اسم یک نفر صفحه می سازد توقع دارید از شعر کسی بگذرد. شعرها لخت و عور آن وسط هستند و فیس بوک امکان سرقت را داده است. البته اتفاقی که برای صفحه مسی افتاد نشان می دهد که فرهنگی در ما بوده و فیس بوک امکان نشان دادن آن را به ما داده است. نکته دیگر این که ما در ایران با بحران حریم خصوصی مواجه بودیم. فیس بوک هم به کلی این حریم را نابود کرده است و همه اطلاعات شخصی افراد در آن دیده می شود.

حیرانی درباره تأثیر فیس بوک بر جریان ادبیات اظهار کرد: من فکر نمی کنم فیس بوک امکانی برای ادبیات باشد. مردم یاد گرفته اند که از هر تکنولوژی جدیدی که وارد می شود به بدترین شکل ممکن استفاده کنند. فیس بوک می توانست امکانی برای عبور از برخی محدودیت ها و کج سلیقگی ها و جایی برای عبور از سانسور در ادبیات باشد، اما در حال حاضر افراد خودسانسورچی یکدیگر شده اند. از این گذشته فیس بوک همه را سرسری خوان و مؤلف را هم سرسری نویس کرده است. قبل از فیس بوک هم ۳۶۰ یاهو و اورکات را داشتیم، اما کدام یک توانستند تجربه موفقی در ادبیات باشند؟ سایتی بود که افراد باید در بخشی از آن جلد کتاب هایی را که خوانده اند می گذاشتند. من به یاد دارم کتاب مهمی بود که من آن را نخوانده بودم، اما فکر می کردم این که من این کتاب را نخوانده ام بی کلاس است و باید حتما عکس جلد آن را هم بگذارم.

او در ادامه گفت: در فیس بوک همه کسانی که می بینید یا دکتر، یا مهندس و یا مدیر شرکت اند. یک نفر را نمی بینید که نوشته باشد کارگر ساده است. مگر چنین چیزی ممکن است؟ ما از فریب لذت می بریم و بعد از مدتی خود هم فریب می خوریم؛ کسی که نوشته دکتر است، چند روز بعد دارو هم تجویز می کند! به نظرم این فضاها شوخی اند و نه تنها از آن ها برای ادبیات استفاده نمی شود به ادبیات آسیب هم زده اند. امروز با سبک شعری به نام سبک فیس بوکی برخورد کرده ایم که در آن تعداد کلمات باید به اندازه ای باشند که در سطرهای یک استاتوس بگنجند. کیارستمی گفته بود شعر را باید بتوان پیامک کرد. حالا هم در فیس بوک شعری را می نویسند که بتوانند استاتوسش کنند. وقتی کیارستمی چنین حرف وحشتناکی می زند، عده ای چون کیارستمی است برایش کف می زنند. فیس بوک هم همین طور است و همه به همین شکل لایک می زنند. من تعجب می کنم از این که بعضی از شاعران برای این که شعرشان لایک بخورد عکس آتلیه یی کنار شعرشان می گذارند. این ها نشان می دهد که نباید از فیس بوک توقعی مانند یک رسانه داشت و آن را رسانه ای کارآمد برای ادبیات دانست.

رضا حیرانی در پاسخ به این سؤال که با توجه به محدودیت نشریات در انتشار شعر آیا فیس بوک می تواند جبرانی برای این محدودیت باشد، گفت: سایت های ادبی و نشریات مجازی این کار را می کردند، اما در فیس بوک این اتفاق نمی افتد. من از دبیران سایت ادبی « والس» بودم. ما در والس می توانستیم ادعا کنیم که صدای فراگیرتری در ادبیات هستیم، اما آیا صفحه فیس بوکی والس توانست این کار را بکند؟ تجربه نشان داده که این طور نیست. با این که گردانندگان صفحه والس در فیس بوک همان دبیران سایت والس هستند و دنبال کنندگان صفحه همان کسانی هستند که در سایت مشارکت می کردند، اما کیفیت صفحه والس کم تر شده است. شاید یکی از دلایل این موضوع این باشد که چون فیس بوک فیلتر است، نمی توان زیاد در فضای آن ماند. به هر حال ما به این نتیجه رسیدیم که فضای فیس بوک اصلا مشابه فضای سایت نیست. فضای فیس بوک فضای سطحی تری است و مخاطبش عمومی تر است. حتا مخاطب جدی هم در این فضا به دنبال وقت گذرانی است. مطالب طنز و شوخی جذابیت بیش تری دارند. فضای فیس بوک فضای شوخی است و شوخی را می طلبد.

او همچنین اضافه کرد: این که شاعر معروفی روزی ۳۰ شعر در فیس بوک می گذارد، نشان می دهد که آن شاعر کار و زندگی اش را رها کرده و پای فیس بوک نشسته است. شعرهای کتاب های همان شاعر بسیار بهتر بوده اند. شعرشان در فیس بوک خوانده هم نمی شود. در فیس بوک بدون مطالعه می نویسیم و منتشر می کنیم.

حیرانی در ادامه درباره تأثیر فیس بوک بر مخاطبان ادبیات عنوان کرد: مخاطب جدی هیچ وقت کتاب را رها نمی کند تا به فیس بوک بیاید. البته شاید فیس بوک این خوبی را داشته باشد که مخاطبانی را که ادبیات را شوخی می دانند به خود جذب کند. شاید بعضی از گردانندگان سایت ها فکر کنند فیس بوک رسانه ای رایگان است و به سمت سایت نروند، اما ما همین امروز تمایل داریم سایت مان را دوباره راه بیندازیم. ادبیات برای ما جدی است و نگاه مان جدی است. ترجیح می دهیم اگر امکانش فراهم شود، همان سایت والس را داشته باشیم، هرچند با مخاطبانی بسیار کم تر از مخاطبان فیس بوک.