آمریکا به معامله با ایران احتیاج دارد

به گزارش پارس ، تسنیم به نقل از مؤسسه بروکینگز، کنث ام. پولاک کارشناس این اندیشکده، ضمن بررسی نگرانی های ایران و آمریکا از توافق هسته ای، ادعا می کند که یک چنین توافقی نیاز به اعتماد سازی بیشتر داشته و هر دو طرف باید امتیازاتی را به طرف مقابل اعطا کنند.

اگرچه شک و تردید های معقولی از گوشه و کنار به گوش می رسد، اما شواهد موجود نشان می دهد که روحانی بر سر حرف های خود ایستاده است؛ او به عنوان یک اصلاح گر باهوش، به دنبال تغییر ایران از داخل و خارج است. به ویژه، او به وضوح می خواهد به تحریم های چندجانبه خاتمه دهد و مایل است بر سر برنامه هسته ای ایران به توافق برسد تا بتواند آن را پیش ببرد.

به نظر می رسد خطوط کلی یک معامله هسته ای به سرعت تشکیل شود. ایران غنی سازی اورانیوم فراتر از ۵ درصد خالص را متوقف می کند و محدودیت ها را درمورد اینکه چه مقدار اورانیوم غنی شده در سطح پایین می تواند در کشور داشته باشد، می پذیرد، تعداد سانتریفیوژ هایی را که می تواند نگهداری کند، و نه کیفیت آنها را، محدود می کند، تجزیه پلوتونیوم را انکار نموده و با نظام تحقیق و بررسی های سر زده، که معمولاً به پروتکل الحاقی مربوط می شوند، موافقت می کند. در مقابل، جامعه بین المللی بیشتر تحریم های مالی و تجاری تحمیل شده بر ایران را، و نه تمام آنها را، برمی دارد.

چنین معامله ای، موهبتی الهی برای آمریکا، اسرائیل، عربستان سعودی و سایر متحدان ما در منطقه و فراتر از منطقه خواهد بود. اگر ما توانایی رسیدن به چنین معامله ای را داشته باشیم، باید آن را دریابیم.

البته، ابهام فعلی باید ما را محتاط تر کند. ما با موقعیت هایی مشابه با این موقعیت در ایران و نقاط دیگر خاورمیانه روبه رو بوده ایم که در نهایت ناامید کننده بودند. تقریباً به مدت دو دهه، کارشناسان خاورمیانه معتقد بودند که خطوط گسترده صلح میان فلسطینی ها و اسرائیلی ها به خوبی شناخته شده است. در طول دهه ۱۹۹۰، به نظر می رسید که چنین معامله ای به طور اجتناب ناپذیری آسیب ببیند و بالاخره درگیری پایان یابد. البته هرگز چنین اتفاقی نیفتاد. ما هنوز گمان می کنیم که می دانیم آن معامله به چه شکل است و بسیاری آن را تا حدی بدیهی می دانند که فلسطینی ها و اسرائیلی ها باید آن را بپذیرند. اما آنها آن را نپذیرفته اند و تعداد کمی از کارشناسان انتظار دارند که فلسطینی ها و اسرائیلی ها به زودی این کار را انجام دهند.

ما باید از شکاف هایی که صلح فلسطینی اسرائیلی را، که از دیرباز مد نظر بوده، از کار انداخته است، اجتناب کنیم تا این بلا بر سر معامله هسته ای ایران و آمریکا فرود نیاید. در ادامه توصیه هایی برای این کار مطرح می شود.

نگرانی های آمریکا

در میان آمریکایی ها، سه نگرانی اصلی در رابطه با این معامله وجود دارد؛ یکی اینکه ایرانی ها در این معامله تقلب کرده جهان را با زرادخانه هسته ای خود در حیرت فرو خواهند برد، همان طور که کره شمالی این کار را انجام داد؛ دوم اینکه حتی اگر ایرانی ها تقلب نکنند، این معامله توانایی های تسلیحات هسته ای را در تهران باقی می گذارد که ممکن است روزی مورد بهره برداری قرار گیرد؛ و نهایتاً اینکه رفتار ایران فراتر از بلند پروازی های هسته ای آن، یعنی حمایت از تروریسم و تلاش برای بی ثبات سازی خاورمیانه، ممکن است باعث شود برخی با معامله ای که از توجه به این مسائل غافل است، مخالفت کنند.

برای به حداقل رساندن این خطر، که ایران احتمالاً بخواهد تقلب کند، توافق هسته ای نیاز به دو ویژگی دارد که برای خلع سلاح موفقیت آمیز کشوری که نمی خواهد خلع سلاح شود، مهم و اساسی است؛ ما این را از مسئله عراق و کره شمالی آموخته ایم. نخست اینکه، این معامله باید شامل شرایطی برای تحقیقات سرزده، جامع و فراگیر و بازبینی مداوم باشد. مانند عراق، بازرسان سازمان ملل باید قادر باشند در هرزمانی به هرمکانی که می خواهند، بدون تأخیر سر بزنند. فقدان این نوع مجوز در کره شمالی قبل از سال ۲۰۰۶، در عراق قبل از سال ۱۹۹۱، و در ایران در حال حاضر احساس می شود، که این مسئله به این سه کشور این امکان را می داد که به صورت مخفیانه تجهیزاتی را ساخته و بعضی اوقات آنها را به کار بیندازند. به هرحال، پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی (اِن پی تی) به منظور دفع این خطر مطرح شد. این پروتکل اختیاراتی را به یک نظام تحقیقاتی سازمان ملل اعطا می کرد؛ مشابه با آنچه در عراق پس از پایان جنگ خلیج در سال ۱۹۹۱ ایجاد شد. لازم است به یاد بیاوریم که این تحقیقات بالاخره به ثمر رسید، اگرچه دست کم پنج سال طول کشید تا صدام متقاعد شود که برنامه تسلیحات کشتار جمعی خود را کنار بگذارد.

علاوه بر این، تجربه عراق نشان داد که تحقیقات نباید متوقف شوند و باید جامع باشند و نه لزوماً کامل و بی عیب. قبل از سال ۲۰۰۳، ما بر این باور بودیم که این تحقیقات تنها در صورتی می توانند موفقیت آمیز باشند که زیر و بم برنامه مخفی تسلیحات کشتار جمعی صدام را فاش کنند، با این فرض که او ادامه فرآیند را در جایی که از تحقیقات دور مانده است، پیش خواهد برد. آنچه ما از مطالعات پس از یورش به برنامه های تسلیحات کشتار جمعی عراق آموختیم، این بود که تحقیقات مثمر ثمر واقع شده بود، نه به این دلیل که هرگونه اثری از این برنامه ها را کشف کرده بود، بلکه به این خاطر که به اندازه ای از این برنامه ها کشف شده بود که تحریم ها همچنان ادامه پیدا کند. در نهایت نیز چون عراق تحمل این تحریم ها را نداشت، صدام مجبور شد تمام این سلاح های کشتار جمعی را تسلیم کند، حتی آنهایی که از دید بازرسان پنهان مانده بودند.

چیزی که احتمالاً پذیرفتن آن برای بسیاری از آمریکایی ها و سایر غربی ها دشوار تر باشد، این است که، به عنوان بخشی از راه حل توافقی، ایران می خواهد این اجازه را داشته باشد که توانایی غنی سازی اورانیوم را حفظ کرده و برنامه محدودی برای انجام آن داشته باشد.

به این ترتیب، تجربه عراق و کره شمالی نشان می دهد که تحقیقات به تنهایی کافی نیست. تنها در صورتی که تحقیقات با تهدید تحریم های شدید همراه شود، می تواند ثمربخش باشد. در مورد کره شمالی، تحریم های اعلام شده کافی نبودند؛ این تحریم ها اساساً از منافعی جلوگیری می کردند که پیونگ یانگ آنها را کم ارزش تر از زرادخانه هسته ای می پنداشت. در مسئله عراق، تحقیقات با تحریم های سختگیرانه پشتیبانی می شدند که صدام در نهایت به این نتیجه رسید که مجبور است تسلیحات کشتار جمعی خود را حذف کند، اگرچه این به معنی تحویل آنها بود. در اینجا متمم مهمی در الگوی عراق وجود دارد که به معامله احتمالی ایران مربوط می شود؛ صدام تنها نقشه داشت که تسلیحات کشتار جمعی خود را به طور موقت تسلیم کند و با پشتکار در تلاش بود تا تحریم ها را تحلیل ببرد و پس از آن، بازسازی برنامه اش را شروع کند. بنابراین، تحقیقات و بازرسی ها احتمالاً تا زمانی ثمربخش هستند که تحریم ها معتبر و موثق باشند.

در ایران، هنوز تحریم های سخت و خشن در سر جای خود باقی هستند. این تحریم ها کمک کردند روحانی به قدرت برسد و آیت الله خامنه ای متقاعد شود که حداقل به او اجازه دهد به دنبال معامله ای با غرب باشد. خطر این است که اگر تحریم ها به سادگی برداشته شوند، ممکن است ایران دیگر فشاری احساس نکند تا سهم خود را از معامله به انجام برساند، مخصوصاً به این دلیل که بسیار دشوار است به شورای امنیت بقبولانیم که یک کشور تعهدات بین المللی خود را نقض کرده است تا تحریم ها را بر آن تحمیل کند یا از نو تحریم های لغوشده را اعمال کند. به این دلیل، بهتر است تحریم ها را سر جای خود باقی بگذاریم و آنها را برای دوره های قابل تجدید نظر به حالت تعلیق درآوریم. به این ترتیب، هروقت که ایران مظنون به تقلب شد، تنها یک وتو از طرف آمریکا، انگلستان یا فرانسه لازم است تا بلافاصله تحریم ها را سر جای خود بازگرداند. به هرحال، مادامی که ایران پایان معامله را به تعویق می اندازد، می توان تحریم ها را به طور نامحدود به حالت تعلیق درآورد؛ و این رویکردی است برای موقعیت های بلندمدت که دولت های ملی و سازمان های بین المللی همواره آن را به کار می گیرند.

چیزی که احتمالاً پذیرفتن آن برای بسیاری از آمریکایی ها و سایر غربی ها دشوار تر باشد، این است که، به عنوان بخشی از راه حل توافقی، ایران می خواهد این اجازه را داشته باشد که توانایی غنی سازی اورانیوم را حفظ کرده و برنامه محدودی برای انجام آن داشته باشد. این بدان معنی است که ایران همواره مقداری ظرفیت باقی مانده برای تولید سلاح های هسته ای خواهد داشت. هیچ دلیل مناسبی برای این مسئله وجود ندارد که چرا تهران باید به این توانایی نیاز داشته باشد؛ البته این توانایی به مسئله غرور ملی برای ایرانی ها تبدیل شده است. با توجه به اینکه ایرانی ها چه مقدار در این برنامه سرمایه گذاری کرده اند، تاکنون چقدر در آن پیشرفت کرده اند، چطور به آن متعهد شده اند و برای ادامه آن چقدر سختی کشیده اند، در واقع غیرممکن است آنها توافق کنند که آن را به طور کلی واگذار نمایند.

این محدودیتی است که ما باید مایل به پذیرفتن آن باشیم. ممکن است این محدودیت، ایده آل نباشد، اما باید کافی تر باشد. اگر توانایی غنی سازی ایران با بازرسی های سرزده، محدود و مقید شود، و مهمتر اینکه توانایی او در مسلح سازی توسط همان بازرسی ها مهار شود، این ظرفیت باقی مانده به حداقل خواهد رسید. حداقل شش ماه یا شاید هم یک سال طول خواهد کشید تا ایران بخواهد یک دستگاه خام هسته ای را مونتاژ کند، همان طور که یک بار تصمیم به انجام این کار گرفت، و به احتمال بسیار زیاد، بازرسان چنین حرکت آغازینی را، قبل از اینکه بخواهد به ثمر بنشیند، کشف می کنند. حتی اسرائیلی ها نیز این مسئله را درک کرده اند؛ چرا که ایهود باراک، نخست وزیر و وزیر دفاع سابق، نشان داد که حاضر است غنی سازی جاری ایران را بپذیرد و حتی مقدار کمی از ذخایر اورانیوم غنی شده در سطح پایین را به عنوان بخشی از معامله با ایران به دست آورد تا به این ترتیب، برنامه هسته ای ایران را مورد بررسی قرار داده آن را مهار کند.

بالاخره، ما نباید گمان کنیم که اگر هم تقریباً به یک معامله هسته ای زودگذر با تهران دست یابیم، به معنای پایان تمام مشکلاتمان با جمهوری اسلامی خواهد بود. حتی روحانی و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه او، هشدار داده اند که روابط ایران با آمریکا هرگز دوستانه نخواهد بود. بدون شک، تهران به حمایت از شورشی ها، تروریست ها و سایر کسانی که برای خرابکاری در متحدان آمریکا مشخص شده اند، ادامه خواهد داد. به همین دلیل، آمریکا باید بین تحریم های یک جانبه خود و تحریم های چندجانبه ای که طی هفت سال گذشته و در واکنش به مقاومت و جنگ طلبی ایران در مسئله هسته ای بر آن تحمیل شده است، تمایز قائل شود. تحریم های چندجانبه باید به حالت تعلیق درآید، در حالی که تحریم های یک جانبه باید تا زمانی که سایر رفتارهای قابل اعتراض تهران تغییر نکرده است، به قوت خود باقی بماند. به هرحال، تحریم های ثانویه که آمریکا بر کشورهای دیگر، که از موافقت با جدیدترین تحریم های یک جانبه ما امتناع می کنند، تحمیل می کند نیز باید برداشته شوند؛ چرا که تهران احتمالاً مقاومت خواهد کرد و ناکامی ما در انجام این کار، ما را درگیر نزاعی با شریکان تجاری خود در اروپا و آسیای شرقی خواهد نمود.

نگرانی های ایران

ما تنها کسانی نیستیم که با شک و تردید وارد این معامله می شویم. در ایران نیز کسانی هستند که نسبت به این معامله شک و تردید دارند، مخصوصاً افراطی های نظام، که همچنان آمریکا را مانند جهنمی می بینند که می خواهد جمهوری اسلامی را ببلعد. تا حد قابل توجهی، وظیفه روحانی و اعتدال گرایان ایران است که مشکلات آنها را مورد توجه قرار دهند. البته ما نیز باید آمادگی کمک کردن را داشته باشیم.

سرانجام، روحانی بیشتر نیاز به رفع تحریم های چندجانبه خواهد داشت. او احتمالاً به تعهد آمریکا نیاز داشته باشد، که به ایران تجاوز نکرده یا اقدام به سرنگونی حکومت در ایران نکند؛ همان طور که ما در مورد کوبا پس از بحران موشکی سال ۱۹۶۲ انجام دادیم. او احتمالاً به تعهدی از طرف جامعه بین المللی نیاز داشته باشد که ایران را در گسترش بخش انرژی هسته ای یاری نماید. جامعه بین الملل این کار را می تواند از طریق تهیه راکتور های آب سبک انجام دهد که توانایی ایران را در ساخت تسلیحات هسته ای به طور چشمگیری تقویت نخواهد کرد. روحانی همچنین احتمالاً به حمایت اقتصادی مؤسسه های مالی بین المللی، مانند بانک جهانی و صندوق بین المللی پول نیاز داشته باشد. او حتی شاید سعی کند ایران را وارد سازمان جهانی بازرگانی کند، اگرچه با توجه به مقاومت آیت الله خامنه ای، این کار بعید به نظر می رسد؛ چون آیت الله خامنه ای عقیده دارد که سازمان جهانی بازرگانی یک سازمان مخرب است که تقاضا هایش نظام جمهوری اسلامی را تحلیل می برد. آمریکا و متحدان ما باید آماده باشند و بخواهند که با هیچ یک از اینها یا همه اینها موافقت کنند.

علاوه بر این، ما نیز باید آینده را بپرورانیم که اگر ایران قصد دارد امتیازات عمیق تری ایجاد کند، بنابراین ما هم باید این کار را انجام دهیم، برای مثال، اگر ایرانی ها قصد داشتند حمایت خود را از تروریسم رها کنند، به مخالفت خود با صلح عربی اسرائیلی خاتمه دهند و همچنین دست از آسیب رسانی به متحدان آمریکا بردارند، آمریکا نیز باید قصد کند که منافع مثبت اقتصادی؛ مانند اعتبارات تجاری، ضمانت های سرمایه گذاری و حتی طرح های کمک رسانی را گسترش دهد. ما همچنین می توانیم پذیرش ایران را به عنوان بازیگر سیاسی در منطقه پیشنهاد بدهیم؛ از جمله پذیرش تهران در وقایعی مانند گفت وگوهای ژنو در مورد سوریه. بالاخره، اگر ایران قصد داشته باشد خرید تسلیحاتی و آرایش و عملیات های نظامی خود را محدود کند، ما نیز باید اقدام به تأسیس یک انجمن تأمین امنیت منطقه ای نماییم تا بتوانیم اقدامات اعتمادسازی را انجام دهیم. به این ترتیب، شاید بتوانیم یک زمانی توافقات کنترل سلاح را ایجاد کنیم که به ایران کمک می کند نگرانی های امنیتی قانونی خود را مورد رسیدگی قرار داده نیز ترس خود را از همسایگانش تسکین بخشد.

تمام اینها بسیار دور و خیال انگیز به نظر می رسد و بدون شک هم همین طور است. البته روحانی قدم جسورانه ای را به سمت جلو برداشته است و به نظر می رسد قصد دارد قدم های بیشتری بردارد. ما نباید نگرانی های خود را نادیده بگیریم، همان طور که او نمی تواند نگرانی های رقبای داخلی خود را نادیده بگیرد. اما، ما باید آمادگی این را داشته باشیم که تمام آنها را مورد توجه قرار دهیم، و برخی خطرات را از طرف خودمان بپذیریم و به او کمک کنیم که دیگران را در تهران برای انجام این کار متقاعد کند. ممکن است این بهترین فرصت ما باشد که یکی از بزرگ ترین مشکلات پیشِ روی خاورمیانه و سیاست خارجی آمریکا را حل کنیم. ممکن است دیگر چنین فرصتی دست ندهد و اگر ما نتوانیم از این فرصت پیش آمده، نهایت استفاده را ببریم، دو گزینه بدتر از همه پیشِ روی ما باقی خواهد ماند که یکی از آنها را باید انتخاب کنیم؛ ایران هسته ای را پذیرفته و در خود هضم کنیم، یا برای جنگی دیگر در خاورمیانه آماده شویم تا از هسته ای شدن ایران جلوگیری کنیم.