زندانی که کتابش چاپ خواهد شد

به گزارش پارس به نقل از فارس: در حال حاضر در بیشتر نهادها یا سازمان های تادیبی که افرادی را به صورت بازداشت نگه داری می کنند، کتابخانه هایی برای استفاده زندانیان ایجاد می شود. این کتابخانه ها به دلایل مختلفی مانند افزایش علاقه به مطالعه، بازگرداندن زندانیان به شرایط مطلوب اجتماعی، پرورش خلاقیت های فردی، حمایت از خودآموزی و آموزش های انفرادی، پرکردن اوقات فراغت، و همچنین بازپروی فرهنگی، شغلی و حرفه ای شکل می گیرند.

در منابع تاریخی آمده است زندان های قرن نوزدهم اروپا و آمریکا نخستین کتابخانه زندان ها بوده اند که زندانیان در شرایط خاصی می توانستند از آنها استفاده کنند. کشور هلند هم در سال ۱۸۴۱ قانونی را تصویب کرد که به موجب آن هر زندان باید کتابخانه ای داشته باشد و در این کشور پیش از احداث کتابخانه عمومی، کتابخانه در زندان شکل گرفت.

*کتابخانه زندان ها در نگاه چارلز دیکنز

چارلز دیکنز نویسنده صاحب نام انگلیسی هم در کتاب « یادداشت های امریکایی» که در سال ۱۸۴۲ نوشته درباره مشاهدات خود از یک زندان آورده است: « زندانی کتاب مقدس، انجیل، لوحه، و مداد در اختیار دارد و به طور محدود اجازه دارد از سایر کتاب ها نیز استفاده کند و قلم و جوهر و کاغذ نیز تحت شرایطی در اختیار وی قرار می گیرد. »

در اینجا می توان اشاره کرد که از سال ۱۸۴۲ در زندان های امریکا مجموعه های کتاب بوده است اما ارائه خدمات کتابخانه ای به زندانیان از سال ۱۹۰۰ شکل می گیرد و با تاسیس انجمن کتابخانه های زندان در امریکا در سال ۱۹۳۲ کتابخانه زندان ها رسمیت پیدا می کنند و خدمات کتابخانه ای در زندان ها و موسسات بازپروری در نیمه دوم قرن بیستم رخ می دهد.

کتابخانه های زندان نوعی کتابخانه عمومی محسوب می شوند که کتاب های موجود در آن با دقت بیشتری برگزیده می شوند. هر کتابی برای ورود به بخش کتابخانه در اداره فرهنگی زندان ها مورد بررسی قرار می گیرد و پس از تایید اجازه ورود پیدا می کنند.

زندان اوین یکی از مجموعه های سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور که به متهمین و محکومین جرائم مالی مانند مهریه، کلاهبرداری، نفقه، شرکت های هرمی، چک بلا محل، ورشکستگی، تصادفات غیر عمد و… اختصاص یافته است. این زندان در هر اندرزگاه کتابخانه ای را در خود جای داده است که کتاب های آنها در حوزه های مختلف دسته بندی شده اند و مددجویانی که علاقه مند به کار کتابداری هستند و از سطح تحصیلات بالاتری برخوردارند هماهنگی و مسئولیت های مختلف در این کتابخانه را بر عهده گرفتند.

روزی به دیدار زندانیان و کتابخانه زندان اوین که در سال گذشته به عنوان کتابخانه برگزیده سازمان زندان ها معرفی شد رفتیم و گفت وگویی با کتابخوانان زندانی داشتیم.

*به سلامتی زندانی

شاید بر روی دیوار دل این مددجویان این جملات نقش بسته اند: « سلامتی سه تن… ناموس و رفیق و وطن… سلامتی سه کس… زندانی و سرباز و بی کس… سلامتی آزادی… سلامتی زندونی های بی ملاقاتی… »

*زندانی های آزاد شده به یاد ایام تنهایی، کتاب هدیه می دهند

یکی از مددجویانی که دارای مدرک دکترا است و به عنوان کارشناس فرهنگی در کتابخانه اندرزگاه چهار زندان اوین فعالیت می کند، در گفت وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه با توجه به رشد سواد آموزی و اینکه متهمان و محکومین زندان اوین عموما با سواد هستند، گفت: هر اندرزگاه کتابخانه ای دارد و کتابخانه این بخش هم با بیش از ۵ هزار جلد کتاب را در خود جای داده است که به فراخور موضوعات آنها را دسته بندی کردیم.

به گفته وی میانگین سنین افرادی که از کتابخانه استفاده می کنند بین ۲۵ تا ۳۵ هستند که در مقاطع مختلفی تحصیل کرده اند و به فراخور رشته تحصیلی یا حال و هوای خود از این کتاب ها استفاده می کنند.

وقتی در محوطه کتابخانه این اندرزگاه نگاهی گذرا به کتاب ها کردیم بیشتر آنها را قدیمی دیدیم که سالیان سال از چاپ آنها گذشته است، از این رو از یکی دیگر از کارشناسان فرهنگی سراغ کتاب های تازه منتشر شده را گرفتیم، وی گفت: اکثر کتاب ها اهدایی هستند و خیرین و برخی از خود زندانیان پس از آزاد شدن کتاب هایشان را به این نهاد تقدیم کرده اند و در موضوعات مختلفی هستند و سال چاپ کتاب ها هم به اهداها وابسته است.

وی افزود: کتاب هایی که اهدا می شوند به اداره فرهنگی زندان می روند و از آنجا که کتاب ها مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارند عموما برای ورود به کتابخانه زندان مشکل خاصی ندارند اما برخی از انها طبق شرایط حاکم اجازه ورود پیدا نمی کنند و باز می گردند.

*اما در نهایت این مددجو هم می داند…

در کتابخانه سکوتی حکمفرماست و وقتی به جوانانی که گاه بر سر اشتباهاتی کوچک اسیر این دیوارها شده اند نگاه می کنی، دلگیر می شوی. روزها در بند اسارت با این دیوارهای بلند به راحتی نمی گذرند. جوانی که با هزار و یک ارزو در این اوضاع ن ابه سامان اقتصادی تصمیم به تشکیل خانواده می گیرد و به جای آنکه در خانه خود بر سر سفره ای بنشینند و لقمه نانی را با مهر و امید بخورد بر رسم ناجوانمردی روزگار پشت دیوارهای قدبرفراشته زندان جای گرفته اند و روزها را می گذرانند و شاید این روزها به اندازه چندین برابر روز عادی باشد.

این اهالی در این کنج تنهایی و عزلت رو به کتاب که با عنوان یار مهربان در ذهن ها نقش بسته است، می آورند و وقت خود را پر می کنند. این هفته سراغ کتاب شعر می روند و هفته دیگر در کتاب حقوق به دنبال ماده تبصره ای می گردند که شاید بتوانند از خود دفاعی کنند.

به افرادی که به کتابخانه رفت و آمد می کنند با دلی آزرده از این رسم روزگار نگاه می کنم و در خود غرق می شوم. جوانی که شاید خوب می داند این سکوت حزن انگیز ناشی از چیست سعی بر عوض کردن فضای ذهنی می کند و با شوری خاص از مسابقات کتابخوانی در زندان یاد می کند و می گوید: ما در اینجا به مناسبت های مختلف مسابقات کتابخوانی برگزار می کنیم و برخی از مسابقات ما در چند سطح دسته بندی می شوند که برگزیدگان ان از امتیازاتی مانند ملاقات یا مرخصی می توانند استفاده کنند.

این مددجو با اشاره به مسابقه اطلاعات ورزشی که در حال برگزاری آن هستند، خاطرنشان کرد: خیری تعدادی لباس ورزشی به زندان اهدا کرده است، از اینرو ما از مجلات ورزشی مسابقه ای را طراحی کردیم تابه نفرات برگزیده این لباس های ورزشی اهدا شود.

*کاش ماهنامه و مجلات ورزشی به طور مداوم به کتابخانه زندان می آمد

از وی پرسیدم که ماهنامه های ورزشی و نشریات وزشی به صورت مرتب به کتابخانه زندان آورده می شود و او پاسخ می دهد: نه، بسیاری از افرادی که به کتابخانه رفت وآمد می کنند علاقمند به مطالعات مجلات ورزشی هستند اما به صورت منظم آورده نمی شود.

البته ۲۷ عنوان روزنامه به صورت روزانه به کتابخانه های زندان اوین می روند و در اختیار زندانیان قرار می گیرند اما مجلات و ماهنامه ها گاه گداری و برخی از آنها ماه ها پس از انتشار که در آرشیوهایشان مانده به زندان ها اهدا می شود که آنها دیگر پاسخگوی نیازهای زندانیان نیستند.

*کتاب های حقوق مرجع است

کتاب های اندرزگاه ها در سیستم کامپیوتری ثبت شده اند و هر مددجو می تواند کتاب هایی که مرجع نباشند را تا یک هفته به اتاق خود ببرد. البته در کتابخانه زندان ها کتاب های حقوقی هم مرجع محسوب می شوند. البته همین کتاب ها که بسیاری از زندانیان به سراغ آنها می روند قدیمی بوده و تغییرات و تحولات جدید در قوانین و تبصره ها را دربرندارند، از لحاظ تعداد هم بسیار محدود هستند.

یکی از کارشناسان کتابخانه درباره شیوه جستجو برای یافتن کتاب مورد نظر مددجویان گفت: همه کتاب ها در سیستم ها ثبت شده اند و قفسه ها هم طبقه بندی موضوعی شده اند اما برگه دان کتاب ها را نداریم، البته افرادی که در کتابخانه فعالیت می کنند با همه کتاب ها آشنا هستند و اگر فردی دنبال کتابی بگردد، می توانیم به وی معرفی کنیم.

*بیشتر کتاب ها در چه حوزه ای هستند؟

احکام، معارف اسلامی، علوم قرآنی و اسلام شناسی با بیش از ۲۱۰۰ جلد کتاب بیشترین کتاب در کتابخانه زندان اوین هستند. کتاب های روانشناسی و علوم اجتماعی هم با ۴۰۰ جلد کتاب بیشتری فراوانی را در این اندرزگاه دارند. کتاب های شعر نو ۱۷۰جلد و شعرهای کلاسیک ۹۰ جلد، رمان ایرانی ۲۵۰ جلد، رمان خارجی ۲۸۰جلد، تاریخ ایران و جهان ۲۴۰ عنوان، علوم اجتماعی، ریاضیات، جغرافیا و… در ۲۰۰ جلد، اقتصاد و مهندسی ۱۸۰ عنوان، پزشکی و تغذیه ۲۷۰ جلد، فرهنگ اقوام و لغت نامه ۱۵۰ جلد، سینما ۷۰ جلد، تئاتر ۱۰۰ جلد، فیلمنامه نویسی و داستان نویسی ۱۰۰ جلد و کتاب های ورزشی در ۶۰ جلد در این اندرزگاه نگه داری می شوند.

*خبرنامه یکی از فعالیت های اهالی کتابخانه زندان اندرزگاه ۴

خبرنامه ای از فعالیت های فرهنگی و مسابقات به همراه حکایت ها و امثال و حکم با مطالب سرگرم کننده در ۱۶ صفحه در قطع A۵ توسط همین اهالی کتابخانه برای زندانیان اندرزگاه چهار آماده شده است. البته تهیه گاهنامه های موضوعی هم بخش دیگری از فعالیت های اهالی این اندرزگاه است. به طور نمونه برای ماه مبارک رمضان گاهنامه ای دربرگیرنده دعاها و اعمال شب های ماه مبارک رمضان به مددجویان اهدا شده است.

این کتابخانه تنها به کتاب و کتابخوانی اختصاص نیافته است و در خود جای دهنده کلاس های آموزشی متنوعی هم هست. از این کلاس های آموزشی که توسط خود مددجویان تحصیل کرده اداره می شوند می توان به مدیریت استرس، مدیریت برنامه ریزی در بحران مالی، اصول حسابداری، کامپیوتر، معرق، زبان، کارآفرینی هم اشاره کرد. در اینجا افراد هر تخصصی که دارند را اعلام و برای هم بندان خودکلاس هایی را تشکیل می دهند تا امکان بازگشت مددجویان به جامعه فراهم شود و از سویی از بیماری هایی مانند افسردگی جلوگیری شود.

*و کتاب هایی که روزی منتشر خواهند شد

یکی از همین مددجویان بسیار جوان دفتری را هم آماده کرده است که زندانیان خاطرات خود از ایام زندان یا کتاب هایی که در کتابخانه مطالعه کردند را در آن می نویسند و قول های مساعدی برای انتشار این کتاب خاطرات گرفته است.

یکی دیگر از مددجویان هم که کارشناسی مکانیک دارد و ۶ سال است به دلیل مشکل مالی که برای وی پیش آمده در اندرزگاه ۷ به سر می برد از تالیف کتاب هایی که پس از آزادی از بند منتشر خواهد کرد، می گوید: در مدتی که اینجا هستم ۷ جلد کتاب نوشته ام که یکی از آنها دیکشنری آموزش لغات است که نمونه آن در بازار نیست. باقی کتاب ها هم در مورد رابطه علم و قرآن است که از منابع زیاد و مختلفی برای تالیف آن استفاده کردم.

وی درباره انتشار آنها هم گفت: یکی از مدیران انتشاراتی دولتی یک بار از اینجا بازدید کرد و به من قول داد پس از آزادی کتابم را منتشر کند، البته نمی دانم پس از آزادی مرا به یاد خواهند آورد یا نه.

این زندانی که تا چند ماه آینده به دلیل اعسار از زندان آزاد شده و به دامان خانواده باز می گردد بیشتر اوقات خود در روز را در این کتابخانه سپری می کند. وی سعی کرده زمان را به ارزش تبدیل کند و دوبار هم از سوی ماهنامه اوین مورد تشویق واقع شده است.

*نگذاریم کتاب ها در کتابخانه های شخصی خاک بخورد

به اندرزگاه ۷ که کتابخانه آن نسبت به کتابخانه ای دیگر زندان اوین گسترده تر است و به نوعی کتابخانه مرکزی محسوب می شود می آییم. این اندرزگاه مددجویان زیادی را در خود جای داده است و کتابخانه نسبتا مجهزی دارد. ردی کوچک و محدودی از کتاب های تازه منتشر شده هم در این کتابخانه می توان یافت که از سوی خیرین اهدا شده است.

کاش سنت اهدای کتاب و حتی قفسه های کتابخانه در میان مردم جایی باز کند و به جای اینکه کتاب ها در کتابخانه شخصی خاک بخورند و چند سال یکبار هم به آن ها گوشه نگاهی نشود، این کتاب ها را اهدا کنند تا شمار بیشتری از افراد از انها استفاده کنند.

کاش انتشاراتی های دولتی هم که بخش عظیمی از هم و غم خود را بر روی بیلان کاری و ارائه گزارش گذاشته اند به یاد آورند که کتاب هایشان با بودجه دولتی منتشر شده است و زندانیان هم سهمی از این آثار تازه منتشر شده داشته باشند. به یاد آورند که عده ای به صورت غیر عمد و یا حتی به عمد دچار معضلاتی شده اند و در پشت این دیوارهای بلند به کتاب و کتاب خوانی روی آورده اند. به یاد آورند که در اینجا می توان عده زیادی را با کتاب انس داد تا پس از رهایی از بند امکان بازگشت آنها به محیط های این چنینی با کاهش قابل قبولی مواجه شود.

اندرزگاه هفت ۱۷ هزار عنوان کتاب را در ۷۳ قفسه جای داده است و روزانه بیش از ۲۲۰ نفر به کتابخانه رفت وآمد می کنند. این کتابخانه هر سه ماه یکبار گزارشی از تغییر و تحولات در کتابخانه و میزان استقبال مددجویان هر سالن را به صورت مجزا بررسی می کند.

به طور نمونه در گزارش فصل بهار در مقایسه تردد افراد در ماه فروردین با ماه خرداد آمده است: سالن یک: از ۲۳۴ نفر به ۳۳۹ نفر، سالن دو: از ۱۶۹ نفر به ۴۱۵ نفر، سالن سه: از ۳۰۲ به ۷۶۰، سالن چهار: از ۵۳۸ نفر به ۱۷۸۷ نفر، سالن پنج: از ۸۴۵ نفر به ۷۶۹ نفر، سالن شش: از ۱۱۴۵ نفر به ۱۳۵۳ نفر. این آمارها دستخوش مولفه هایی زیادی است که مهمترین آنها تجهیز کتابخانه و زیباسازی محیط کتابخانه است.

مسئول اداره کتابخانه اندرزگاه هفت زندان اوین هم به برنامه های جنبی این کتابخانه اشاره می کند و می گوید: مسابقات مشاعره، شاهنامه خوانی، مسابقات فکری مانند شطرنج و حل جدول، مسابقات کتابخوانی و همچنین طرح خلاصه گویی بخشی از فعالیت های جنبی این کتابخانه است.

وی درباره روند طرح خلاصه گویی توضیح می دهد: چندین کتاب به افراد داده می شود و آنها پس از مطالعه خلاصه ای از آن را در میان جمع بیان می کنند و یک گروه ۷ نفره به عنوان ناظر این خلاصه گویی ها را بررسی کرده و سه نفر به قید قرعه جوایزی می دهند.

*آمار ندهیم، نیازها در چه بخشی است؟

این کتابخانه با اینکه نسبتا کتاب های زیادی دارد اما عموم آنها قدیمی هستند و کتاب های آموزشی و کتاب های حقوقی که محل مراجعه بیشتر مددجویان است جای زیادی ندارند. به طور نمونه سال انتشار کتاب های حقوقی به سال ۶۷ و ۶۸ باز می گردد و فقط دو مورد از آنها جدید است.

مسئول اداره این کتابخانه در بخشی از سخنان خود به اهدای کتاب از سوی نهاد عمومی کتابخانه ها اشاره کرد و گفت: بیشتر کتاب های ارسالی با فضای فکری و روحیات مددجویان فاصله دارد و پاسخگوی نیازهای آنها نیست، به طور نمونه کتاب های آموزشی و حقوقی جای چندانی در کتاب ها اهدایی ندارند.

از اینرو نگاهی به کتاب های موجود در این کتابخانه از بعد آمار کردیم. کتاب های تاریخی ۸۵۸ جلد، رمان ایرانی و خارجی ۱۳۴۰ جلد، پزشکی ۵۵۲ جلد، حقوقی ۶۳۵ جلد، فلسفه و عرفان ۸۴۶ جلد، مذهبی و معارف ۳۴۵۰ جلد، روانشناسی ۵۰۵ جلد، سیاسی ۶۸۴ صفحه، انقلاب اسلامی ۱۰۳۶ جلد، آموزشی ۳۰۶ جلد، اخلاق ۲۶۶ جلد، کتاب های علمی ۱۱۲۲ جلد، هنر ۵۵۴ جلد، روزنامه اطلاعات ۱۱۰جلد و روزنامه حمایت ۲۲ جلد.

یکی از مددجویانی که ۳۰ ماه از عمر خود را در این اندرزگاه گذرانده و در کتابخانه هم همکاری داشته است، درباره کتاب ها می گوید: به اقتضای شرایطی که در این مقطع زندگی داریم از کتاب های حقوق استفاده بیشتری می کنیم اما در این بخش کتاب ها تکمیل نیستند و علیرغم تعداد قابل توجه از لحاظ کیفی نیازهای زندانیان را برآورده نمی کند. ما در اینجا سعی می کنیم مسائل موجود در پرونده هایمان را کتاب های حقوقی پیگیری کنیم و اطلاعاتی را کسب کنیم.

وی در پایان هم خواهش می کند: قضات از دادگاه های مختلف به زندان می آیند و ما از دادسرای انتظامی قضات هم تقاضامندیم که به دیدار ما بیایند.