دیپلماسی هسته‌ای دولت یازدهم

به گزارش پ ارس به نقل از فارس، بحران هسته ای هنوز هم مهمترین مساله سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. به نحوی که گفتمان انتخابات ریاست جمهوری خرداد ۱۳۹۲ تا حدود زیادی تحت تاثیر این مساله قرار داشت. این در حالیست که دولت های هشتم، نهم و دهم در عرصه سیاست خارجی درگیر این مساله بوده اند و به نظر می رسد سیاست خارجی دولت یازدهم نیز تحت تاثیر آن قرار گیرد. این امر بدین معنی است که دیپلماسی هسته ای در دولت یازدهم نیز فعال خواهد بود؛ اما بدون شک متناسب با شرایط زمانی و مکانی، حتما کیفیت آن متفاوت از دولت های گذشته می باشد.

با نگاه اجمالی به سابقه بحران هسته ای، این گونه به نظر می رسد که غرب و در راس آن آمریکا برای مهار جمهوری اسلامی ایران به این بهانه یعنی تلاش ایران برای دستیابی به سلاح اتمی متوسل شده است و در مقابل، جمهوری اسلامی ایران هم تلاش کرده با استفاده از تمامی ظرفیت سیاسی، فنی و حقوقی این مساله، راهبرد کلان مقابله با نظام سلطه و استکبار را به آزمون واقعی بگذارد.

به عبارت دیگر پرونده هسته ای تبدیل به صحنه هماوردی راهبردی جمهوری اسلامی ایران با غرب تبدیل و به همین دلیل، غربی ها از همه ابزارها و روش های ممکن شامل سیاسی، امنیتی، اطلاعاتی، اقتصادی، تروریستی و تهدید نظامی در جهت اعمال فشار به جمهوری اسلامی ایران استفاده کرده اند و در مقابل، جمهوری اسلامی ایران بر پایه راهبرد مقاومت هوشمندانه نه تنها طرح های دشمنان را خنثی کرد، بلکه دستاوردهای مهمی را در حوزه های سیاسی و فنی و در راستای توسعه منافع ملی کشور کسب کرده است.

باتوجه به ناکامی های دشمن در این عرصه، امروزه شاهد هستیم که تحریم های اقتصادی به عنوان آخرین راهکار در دستور کار غرب قرار گرفته و بدون تردید هدف نهایی از چنین فشارهایی غلبه بر راهبرد مقاومت ملت ایران است؛ بدین معنی که ملت ایران تحت تاثیر فشارهای اقتصادی به دولتمردان خود در عرصه تصمیم گیری های سیاست خارجی و به طور ویژه در زمینه پرونده هسته ای فشار بیاورند. بدون تردید لازمه این کار آن است که دستیابی به انرژی هسته ای به رغم تمام مزایا و فرصت هایی که دارد، به یک مقوله « ضد ارزشی» نزد ملت ایران تبدیل و در نتیجه چنین فرایندی، برنامه هسته ای توسط خود ملت برچیده شود که البته بدون شک نتیجه کلان و راهبردی تر چنین پدیده ای شکست راهبرد مقاومت جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

انتخابات ریاست جمهوری ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ و پیروزی آقای روحانی به عنوان فردی که در ابتدای بحران هسته ای به مدت ۲ سال مسئولیت این پرونده را در اختیار داشته است، نقطه عطف مهمی در دیپلماسی هسته ای جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود؛ به همین دلیل امروزه شاهد هستیم که تحت تاثیر نتیجه انتخابات خرداد ۱۳۹۲، پرسش ها و ابهامات زیادی برای غرب در خصوص چگونگی مقابله با برنامه هسته ای ایران ایجاد شده و قادر به جمع بندی در این خصوص نیستند.

به عبارت دیگر، در حالی که غرب انتظار داشت در نتیجه فشارها و تحریم ها، فضای انتخاباتی ایران از این مساله متاثر شود، اما مشارکت حداکثری مردم بخش قابل توجهی از محاسبات آن ها را به هم ریخته است. به همین دلیل، در شرایط جدید نمی توان با قاطعیت از برنامه های حریف در مورد چگونگی تعامل با ایران در پرونده هسته ای صحبت کرد.

با این وجود، یکی از ارزیابی های نسبتا قطعی غرب در مورد رابطه نتیجه انتخابات با مساله هسته ای این است که غرب تلاش دارد اینگونه القاء نماید که پیروزی آقای روحانی به دلیل تاثیر فشارها و تحریم ها بوده است. در واقع، غرب تلاش می کند بگوید توانسته است از تحریم ها در محیط داخلی ایران و به طور مشخص در مساله هسته ای نتیجه قابل قبولی کسب نماید.

در این خصوص صحبت های اخیر ریچارد هاس رئیس شورای روابط خارجی آمریکا در مصاحبه با شبکه خبری « سی ان ان» مبنی بر این که نتیجه ای که دولت آمریکا از انتخابات ریاست جمهوری ایران گرفت این است که از این پس همان قدر که با دولت ایران حرف می زند، باید با مردم ایران حرف بزند و در واقع، هر پیشنهادی را که به دولت ایران می دهد، قبل تر برای مردم ایران آشکار کند.

بنابراین در فرایندهای جدید، هرگز نباید اینگونه تصور کرد که غرب مایل به برداشتن تحریم ها و فشارهاست. اما این موضوع همه ماجرا نیست؛ چرا که دلایل محکمی وجود دارد مبنی بر این که دشمن در صدد بهره برداری از فضای تولید شده پس از انتخابات ریاست جمهوری است و در واقع نگاه فرصت محور به این اتفاق دارد؛ به خصوص این که از جنبه های بسیاری احساس می کند با چالش های جدیدی نیز مواجه است.

امروزه کارشناسان معتقدند، غربی ها در نتیجه فضای ایجاد شده پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران با چالش های جدیدی مواجه هستند و این مساله می تواند تاثیر معکوس و قابل توجهی بر راهبرد تحریمی آن ها علیه ملت ایران بگذارد. مجله غربی دیپلمات در این خصوص نوشته است: « ائتلاف گسترده ای که اوباما به سختی تلاش کرد علیه برنامه هسته ای ایران به وجود آورد، در معرض خطر فروپاشی است. این امر موجب کاهش مضاعف توانایی کاخ سفید به ارعاب ایران برای امتیاز دادن در برنامه هسته ای خود خواهد شد. »

با عنایت به تحلیل فوق، برخی از چالش های غرب را می توان اینگونه برشمرد:

۱- ناامیدی از تاثیر کامل تحریم ها بر محاسبات راهبردی ایران؛ در این راستا، اندیشکده واشنگتن اخیرا با انتشار گزارش راهبردی اعتراف کرده است که تحریم ها دیگر به تنهایی کارساز نیست.

۲- ضعیف شدن قدرت استدلال غرب در برخورد با ایران؛

۳- محکم تر شدن پیوند میان مردم و نظام سیاسی خود در ایران در نتیجه انتخابات؛

۴- شکاف در ۱+۵؛

و…

بنابراین اگر این فرضیه مطرح شود که فضای انتخابات ریاست جمهوری و نتایج آن در ارتباط با دیپلماسی هسته ای امکان مطلوبیت های قابل توجهی را برای سیاست خارجی دولت یازدهم فراهم نموده، چندان دور از واقعیت نیست. برخی از این فرصت ها را می توان به شرح زیر عنوان کرد:

۱- فرصت امکان شکستن اجماع بین المللی علیه ملت ایران؛

۲- امکان شکستن تحریم ها به دست خود غربی ها با توجه به روانشناسی وسوسه پذیری غربی ها؛

۳- امکان کاستن از ظرفیت مساله هسته ای در سیاست خارجی کلان کشور و استفاده از سایر اهرم های منطقه ای و بین المللی در مقابل زیاده خواهی های غرب.