سقط جنین و پیری جمعیت ایران

چند سالیست که کارشناسان و متخصصان حوزه جمعیت داده هایی مبنی بر پیری جمعیت ایران در سال های آینده را مطرح می کنند و فاکتورهای مختلفی را به عنوان موانع جمعیتی ارائه می دهند.

اما در این میان یکی از فاکتورهای نسبتا مؤثر و شاید کمتر مورد توجه، آمارهای سقط جنین غیرقانونی و گاها زیرزمینی است که نمی توان از نقش کاهش آن در افزایش جمعیت به سادگی گذشت.

براساس آمار سازمان بهداشت جهانی "WHO"، هرساله در جهان 40 تا 50 میلیون سقط جنین اتفاق می‌‌افتد؛ در ایالات متحده آمریکا، جایی که تقریباً نیمی از بارداری‌ها ناخواسته است و از هر 10 مورد چهار مورد با سقط جنین خاتمه می‌یابد، بیش از 3000 سقط جنین در روز اتفاق می‌افتد و 22 درصد از کل بارداری‌ها در ایالات متحده آمریکا (به‌استثنای سقط جنین) به سقط جنین ختم می‌شود!

البته براساس گزارش "worldpopulationreview" یکی از کشورهایی که بالاترین میزان سقط جنین را دارد، روسیه است؛ طبق گزارشات سازمان ملل، میزان سقط جنین در روسیه 53.7 است، به‌عبارت دیگر، از هر 1000 زن بین 15 تا 44 سال، 53.7 نفر سقط جنین داشته‌اند.

همچنین طبق آماری که وزارت بهداشت ایران از سقط جنین ارائه می دهد سالانه 250 هزار سقط در کشور انجام می شود که درصد کمی از آن قانونی است حالا منابع دیگر از 600 تا 700 هزار سقط سالانه هم خبر می دهند یعنی حدود 2000 سقط در روز! البته صحت و سقم و دلیل مطرح کردن این آمارهای متناقض از منابع رسمی و غیر رسمی نیاز به بررسی بیشتری دارد.

مدیر مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا در اینباره به بهداشت نیوز گفت: در بازه های زمانی مختلف آمار 250 هزار تا 600 هزار سقط جنین سالانه، در رسانه ها و توسط مقامات مختلف نقل قول شده است  ولی در واقع هیچ کدام از این آمارها، آمار و اطلاعات مبتنی بر ثبت نیست و فقط برآورد است، یعنی براساس ارزیابی میدانی واحدهای مختلف در وزارت بهداشت، این میزان سقط تخمین زده اند.

وی اضافه کرد: اما براساس آمار نماینده پزشکی قانونی و قوه قضائیه حدود 11 هزار سقط قانونی در سال را در کشور داریم، در واقع خانواده ها با تأییدیه پزشکی به دلیل فرزندان معلول و بارداری های پر خطر اجازه سقط درمانی گرفته اند. بنابراین مابه تفاوت این آمار شامل سقط قانونی و فاقد مجوز است.

او از خطرات سقط های غیرقانونی هم گفت: تعداد زیادی از سقط های غیرقانونی سقط های غیر ایمن هستند و توسط افراد و مراکز غیر مجاز این اقدام صورت می گیرد و حتی خیلی از این روش ها جان مادران را به خطر می اندازد.

دکتر علی صادقی تبار در خصوص علل اصلی سقط غیرقانونی در کشور اظهار داشت: براساس نظر کارشناسان علت اصلی سقط های غیرقانونی جلوگیری از تولد فرزند ناخواسته  به دلیل مسائل اقتصادی، عدم تصمیم برای فرزنددار شدن و  عدم تمایل به جنسیت جنین و درصد کمی بارداری های ناشی از روابط نامشروع  است.

وی تأکید کرد: سقط جنین غیرقانونی در هیچ یک از مراکز درمانی که تحت نظر وزارت بهداشت هستند، اتفاق نمی افتد و وزارت بهداشت نمی تواند به تنهایی جلوی افزایش  آمار سقط جنین را بگیرد ولی می تواند زمان درست بارداری و روش های پیشگیری را به زوجین آموزش دهد تا به دلیل بارداری ناخواسته فرزند خود را سقط نکنند.

مدیر مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا با اشاره به اینکه سقط جنین را از ابعاد مختلف فقر فرهنگی، فقر اقتصادی و فقر آموزشی باید مورد بررسی قرار داد، گفت: البته حمایت های تشویقی هم بی اثر نیست مثلا در کشور چین برای کنترل جمعیت تنبیه برای بیش از یک فرزند داشتن گذاشته اند و در کشور ما باید تشویق هایی را در نظر بگیرند. مثلا حق اولاد رقم بسیار اندکی است و افزایش این رقم می تواند تا حدی مؤثر باشد.

دکتر خلیل علی محمدزاده، پژوهشگر و دارنده جایزه ملی جمعیت هم در گفتگوی اخیر خود در یکی از رسانه ها، میزان سقط های قانونی در کشور را کمتر از 3 درصد سقط‌ها عنوان کرد و گفت: سقط جنین قانونی مراحلی دارد و این نوع سقط‌ها با رضایت آگاهانه و کتبی مادر و در سن بارداری زیر 19 هفته در مراکز درمانی به‌صورت آشکار و با صدور مجوز قابل انجام است.

در ادامه دکتر غلامرضا منتظری، نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس با  اشاره به شناسایی و پیش بینی کلیه موانع پیش روی جمعیت در طرح جامع جمعیت به بهداشت نیوز گفت: بحث سقط جنین هم جزء مسائل مهم هم به لحاظ شرعی هم به لحاظ قانونی است و یکی از راه های افزایش جمعیت پیشگیری از سقط جنین های غیر قانونی می باشد.

وی خاطرنشان کرد: در طرح جدید جامع جمعیت تسهیلات و توجه ویژه ای به زنان خانه دار شده است زیرا آن ها نقش مهمی در افزایش جمعیت دارند. زنان شاغل هم تلاش شده تسهیلاتشان افزایش یابد مثلا اگر خانمی عضو هیئت علمی دانشگاه ست یا کارمند دولتی است، به تناسب افزایش فرزندانش یک سری مزیت ها برایش لحاظ شده است.

او افزود: در خصوص غربالگری جنین نیز مباحث خوبی با کمیسیون بهداشت مطرح کرده ایم و پیش بینی های لازم صورت گرفته، زیرا متأسفانه در گذشته غربالگری ها دقیق نبود مثلا به خانواده ای گفته می شد فرزند خود را به دلیل مشکل و معلولیت سقط کنید در حالیکه فرزند پس از تولد سالم متولد می شد.

این نماینده مجلس مسائل فرهنگی را در افزایش سقط جنین در کشور مؤثر دانست و گفت: باید روی موانع فرهنگی تمرکز و سرمایه گذاری  بیشتری داشته باشیم زیرا اگر در نگاه و اندیشه یک فرد قبح سقط جنین افزایش پیدا کند به راحتی به آن دست نمی زند. البته مباحث اقتصادی و معیشتی و در نظر گرفتن امکانات و تسهیلات هم یکی از متغیرهای مداخله گر در کاهش سقط جنین محسوب می شود.

منتظری نوع نگاه مراکز پزشکی و مشاوره ای را هم در پیشگیری از سقط جنین و افزایش جمعیت بی تأثیر ندانست و عنوان کرد: ما ضمن احترام به  یافته های روانشناسی باید توجه کنیم که مباحث مطرح شده در این حوزه با موازین اسلامی انطباق داشته باشد زیرا پایبندی به مسائل دینی می تواند در پیشگیری از مسائلی چون سقط جنین مؤثر باشد.

وی اظهار داشت: اگر به جنین به عنوان یک موجود زنده که حق حیات دارد نگاه کنیم و همه به این باور برسیم که جوانی جمعیت مهم است و اگر فرصت های امروز را از دست بدهیم جامعه ما در آینده امکان دارد به پیری و ناتوانی برسد، می توانیم به کاهش آمار سقط جنین کمک کنیم.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه بحث سقط جنین در طرح تعالی جمعیت و خانواده در حال پیگیری است و کمیسیون بهداشت هم در کنار کمیسیون های دیگر در حال کار کردن روی این موضوع است، به بهداشت نیوز گفت: کاهش آمار سقط جنین به تنهایی بر عهده وزارت بهداشت نیست، مسائل فرهنگی، اقتصادی و اشتغال می تواند در این مسأله دخیل باشد. به هر صورت والدین برای فرزند دار شدن دغدغه هایی چون تحصیل و شغل و تامین امکانات رفاهی برای او در آینده را دارند. 

او بیان کرد: در واقع بسیاری از افرادی که ناخواسته باردار می شوند و سقط می کنند به دلیل ترس از مسائل مذکور است زیرا هیچ مادری حاضر نیست بی دلیل فرزند سالمش را از دست بدهد و خیلی از سقط های جنین غیر قانونی، در شرایط بسیار بدی اتفاق می افتد که جان مادر را هم به خطر می اندازد. 

وی تصریح کرد: موانع گفته شده را باید به تدریج اصلاح کرد و نظارت های جدی و همه جانبه انجام داد زیرا متأسفانه خیلی از سقط جنین های غیرقانونی حتی به دست پزشکان و به دلیل ارائه ی داروهای بدون نسخه  به افراد انجام می شود.

حسینعلی شهریاری گفت: تمام مواردی که مانع افزایش جمعیت در کشور می شود از جمله سقط جنین را در طرح جامع جمعیت پیش بینی و بررسی کرده ایم اما تأمین منابع مالی از جانب دولت هم در این راستا بسیار مهم است.

بررسی نظرات و شواهد موجود در خصوص آمار سقط جنین غیرقانونی در کشور نشان می دهد نباید این موضوع حساس را یک جانبه و تک بعدی نگاه کرد و همه ی دستگاه ها و نهادها به یک اندازه در کاهش یا افزایش آن مؤثرند. از طرفی اگر در این برهه تاریخی، افزایش و جوانی جمعیت برایمان مهم است، توجه به علل سقط غیرقانونی نیز باید مدنظرمان قرار گیرد تا از تولد هزاران کودک سالم که انگ " ناخواسته بودن" بر آن ها می خورد، جلوگیری شود.

بنا به گزارشات رسمی ، روزانه 910000 مورد حاملگی در دنیا اتفاق می افتد که یک چهارم از این حاملگی ها ناخواسته می باشند و 150000 مورد از طریق سقط خاتمه می یابند که 500 مورد به مرگ مادر منجر می گردد. در نتیجه سقط غیرایمن از عواقب خطرناک حاملگی ناخواسته بوده و یکی از علل مهم مرگ و میر مادران به حساب می آید.