ناگفته‌های دوبلور «اوشین» پس از ۳۰ سال

به گزارش پارس به نقل از فارس: مریم فیروزفر- سریال (سال های دور از خانه) « اوشین» برای اولین بار حدود ۳۰ سال پیش برای اولین بار از شبکه دو سیما پخش شد و مخاطبان بسیاری در کشورمان درگیر زندگی شخصیت اصلی این سریال یعنی زنی به نام اوشین شدند که از کودکی تا لحظه مرگ شرایط سخت و متفاوتی را گذراند. اما یکی از عوامل جذابیت این سریال، دوبله خوب و روان آن بود که به همت « ژاله علو» انجام شده بود و به جای شخصیت اصلی این سریال در دوران کودکی و بزرگسالی « مریم شیرزاد» سخن گفت. پخش این سریال به نیمه رسیده و طبق اعلام نظرسنجی هنوز و پس از گذشت ۳۰ سال بیش از ۵۷ درصد بیننده دارد. آنچه در ادامه می خوانید گفت وگو با شیرزاد گوینده نقش اوشین است:

**زمان دوبله سریال اوشین چند سالتان بود؟

-فکر کنم ۲۵ یا ۲۶ سالم بود.

**هنگام دوبله سریال اوشین چند سال سابقه فعالیت داشتید؟

-من ۱۲ سالم که بود گوینده برنامه کودک رادیو بودم. بعد سال ۵۸ و ۵۹ آمدم دوبله. قبلش گوینده رادیو بودم و در نمایش های رادیو گوینده کودک بودم. در رادیو هم گوینده بودم و هم کار نمایش انجام می دادم. اوشین را هم در سال های ۶۴ و ۶۵ کار کردم.

**متولد چه سالی هستید؟

- من متولد ۱۳۳۸ هستم.

*پیش از اوشین به جای مسافر کوچولو صحبت کرده بودم

**چطور برای دوبله اوشین انتخاب شدید؟

-آن زمان یک وضعیتی در دوبله ایجاد شده بود که دوست نداشتم بروم. یک روز آمدم خانه و گریه کردم. پدرم گفت این چه کاری است می روی در اتاقت گریه می کنی؟ گفتم اذیت می شوم، گفت اگر اذیت می شوی نرو و اگر می روی گریه نکن. همان زمان ها بود که آقایی زنگ زدند به من برای کار خانم ژاله علو، گفتند شما بیایید. گفتم من دیگر نمی آیم از ایشان تشکر کنید. چون خانم ژاله هم از رادیو واحد نمایش رادیو من را می شناختند، ایشان رادیو هم می آمدند و وقتی پیش هم بودیم به من می گفتند هم خال من بشین کنار من. (چون دو نفرمان روی چانه هایمان خال داشتیم. ) ایشان به خانم ژاله می گویند که من نمی آیم. البته سریال مسافر کوچولو را هم آن موقع کار کرده بودم. ولی اذیت می کردند یعنی یک طور رقابت نابرابر بود. یکی که می آمد کارش خوب بود سعی می کردند سرش را زیر آب بکنند. حضور یک آدم جدید که یک مقدار بیشتر از خودش پیش برود در هر سیستمی همین طور است به ندرت پیش می آید آدم ها پذیرا باشند به خصوص آنهایی که بی استعداد هستند از اینکه آدمی سرجایش است و درست است خرسند نیستند و بنابراین سعی می کنند او را یک طوری آزرده کنند تا از آن دایره دور شود.

**در نهایت چه شد که راضی شدید؟

-به هر تقدیر من از محیط گرم و صمیمی آمده بودم این چیزها را نمی توانستم بپذیرم. یعنی صفا و صمیمت من را کوک می کرد که کارم را انجام دهم و عکس آن من را قفل می کرد در خودم و نمی توانستم کارم را انجام دهم. جوان بودم و بیشتر احساساتی بودم. الان ۵۴ سالم است همه عالم بریزند سرم مشکلی برایم پیش نمی آید. آن آقا به خانم ژاله می گوید که فلانی نمی آید، بعد دوباره آن آقا به من زنگ زد و گفت خانم ژاله قبول نکرد و گفت شما خودتان تماس بگیرید. من هم گفتم چشم. زنگ زدم و گفت دختر تو چرا نمی آیی؟ گفت نه. گفتم شما می دانید محیط دوبله چگونه است با روحیه من سازگار نیست. خانم علو گفت نه من خواهش می کنم تو بیا رُل این بچه را بگو دیگر نیا. گفتم چشم. بعد آمدم و بچگی اوشین را گفتم و بعد از چند مدت که گذشت گفت مریم بیا بزرگی او را هم تو بگو، گفتم خانم ژاله نمی توانم. گفت من کمکت می کنم، گفتم من تا حالا بزرگسال نگفتم، آن اولین کاری بود که به زبان بزرگسال دوبله می کردم. و واقعاً چقدر مهربانانه و چقدر مادرانه و انسانی و با عاطفه و لطف و صفا به من کمک کردند و من تا زنده هستم خودم را مدیون و ممنون ایشان می دانم.

**شما به واسطه صدا نمی توانستید رُل بزرگ را بگویید یا تجربه نداشتید؟

-من ۲۵ سالم، طبیعتاً یک صدای ۲۵ ساله داشتم ولی چون مدام کار کرده بودم که جای بچه ها حرف بزنم و وقتی رُل را انتخاب می کنم یک خط دو خط نیست. و این حس صدا و این تجربه داشتم می دانستم چون کار نمایش کرده بودم، هم باید صدایم را حفظ کنم و هم صدایم به آن شخصیت بخورد، اینها را یاد گرفته بودم چند سالی که در دوبله مانده بودم می دانستم باید صدا حفظ شود و وقتی مونولوگ دارم این کار دشوارتر است. الان هم اگر پیرزن هم به من بدهند می توانم صدایم را ده ساعت صدایم را برای پیرزن نگه دارم. یعنی به هر کیفیتی که حرف زدم آن را ادامه دهم ولی این بعد از گذشت ۳۰ سال کار است نه برای کسی که ۶،۵ سال در کار دوبله آمده و جای نقش اول جوان حرف نزده است و می دانستم این نقش چقدر دراماتیک است و باید پر از حس و حال باشد. خیلی هم دوست داشتم ولی می ترسیدم از اینکه بازنده بشوم و بد بگویم. اما برایم عجیب است که خیلی با استقبال روبرو شد.

*زمان دوبله اوشین به مسافرتی تکرار نشدنی رفتم

**پس با کمک خانم علو نقش بزرگسالی اوشین را هم گفتید؟

-بله. البته یکسری اتفاقات هم افتاد. مثلا من یک هفته باید یک سفری را می رفتم به من گفتند اگر بروی گوینده را عوض می کنیم من گفتم باید این سفر را بروم به خاطر اینکه مدتی پس از مرگ پدرم، همه خانواده برای فوت پدر جمع شده بودند و می خواستیم دور هم باشیم و با هم خاطرات پدر را تعریف کنیم و کمی به آرامش برسیم. گفتند نمی شود سریال روی آنتن است. آن موقع این حرف را زدم آنها گفتند اِ… این پر رو شده است حالا شاید با گذشت زمان یک حرمتی داشته باشم و به حرف من گوش دهند ولی آن زمان این به ذهن آنها آمد که این پر رو شده است و رُل اول را می گوید حالا ژست می گیرد. بعد گفتند نه نمی شه. گوینده اش را عوض می کنیم و دیگر همان می ماند. گفتم باشد و رفتم. ما رفتیم زیباکنار که غم پدرم یادمان برود و مادرم سرحال شود.

الان خوشحال هستم که این کار را کرده ام، آن سفر را رفتم که مادرم بود و الان نیست، برادر بزرگم بود که الان نیست که الان غبطه نمی خورم که آن سفر را رفتم و با اینکه آن سریال مهم شده و مردم دوست شده بودند، ولی من آن سفر را رفتم چون دیگر پیش نیامد که ما دسته جمعی سفر برویم.

اگر آن سفر را نمی رفتم الان زار زار گریه می کردم چون دیگر نه مادرم هست و نه برادرم که سفر برویم. نمی توانستیم تاریخ سفر را عوض کنیم، خواهر و برادرم باید برمی گشتند و هیچ طوری جور نمی شد و تابستان هم بود. تلویزیون را روشن کردیم و گفتند ناراحت نیستی گفتم نه ولی ته دلم ناراحت بودم چون با اوشین دوست شده بودم. دیدم خانم افشاری اوشین را می گویند و خیلی خوب گفتند. برگشتم تهران یادم نیست چه کسی به من زنگ زد و به من گفتن بیا… گفتم برای چه کاری؟ گفت اوشین دیگر، گفتم مگر شما نگفتید گوینده را عوض کردید؟ گفتند نه بیا. مردم پاشنه تلفن روابط عمومی را از جا درآورده بودند که چرا دوبلور اوشین را عوض کرده اید؟ اینقدر تلفن زده بودند که گروه پشیمان شده بودند. اینها واقعاً مصمم بودند با آن خانم ادامه بدهند. من یادم است رادیو پیام کار می کردم یک نفر که بولتن می آورد می گفت این بولتن تمامش این است که چرا دوبلور اوشین عوض شده است. اگر انسان نیتش خیر باشد و خودخواهانه نباشد عالم و کائنات و پروردگار همه چیز آدم درست می آورد سر جای خودش.

*دوبله سریال اوشین نان داغ کباب داغ بود

**آن موقع دوبله را هفته به هفته انجام می دادید؟

-بله مثل نان داغ کباب داغ بود. ما هر هفته سریال را برای هفته بعد دوبله می کردیم و فشار کار زیادی بر ما بود.

**زمانی که اوشین پخش می شد شما فکر می کردید اینقدر بگیرد؟

-ابدا اولاً خیلی تجربه نداشتم که بفهمم و الان هم لاجرم از تجربه می فهمم که این فیلم می گیرد و این فیلم خوب است و آن موقع اینقدر تجربه نداشتم در کار دوبله که بفهمم. اما اینکه خیلی خلوت بشود شهر… مثل بمب منفجر شده بود این اوشین. یک چیز حیرت آوری بود… من فکر می کنم آنهایی که تجربه داشتند در این زمینه اگر پیش بینی می کردند که این فیلم می گیرد، باز نمی توانستند حدس بزنند که درجه گیرایی اش اینقدر بالاست.

**اولین سریالی بود که از آسیای شرق وارد صدا و سیمای ما شد؟

-دقیقاً. تصورم این است که این به خاطر قصه و نوع بافت داستانی اش با روحیه ما ایرانی ها و آسیایی ها نزدیک است در هر زمانی پخش شود به رغم این همه فیلم، مخاطب آن را می بینید. اوشین از لحاظ قصه و سناریو یک خط داستانی دارد و مثل چیز کلاسیک ماندنی است و در هر دوره تازگی دارد.

**اصل فیلم یک حواشی همراه خود داشت، اینکه اصل فیلم اوشین عوض شده است واقعا اینگونه بود؟

-من تا جایی که اطلاع دارم خیلی تغییر نکرده است. من اصل آن را دارم و فرصت نکردم ببینم. آن زمان می شنیدم که داستان عوض شده و خود خانم ژاله علو هم می گفت ولی آنطور نبود چون خط اصلی سرجایش بود و خیلی فرق نکرده بود. یک مکان بود که اسمش عوض شده بود. مهم آد م ها و دیالوگ ها و احساسات بود که سرجایش مانده بود. به همین علت خیلی به بافت کلی داستان فیلم صدمه نخورد و آن جذابیتش حفظ شد. یک مقدار هم با فرهنگ ما سازگارتر شد. شاید اگر قرار بود آنطوری باشد که بوده شاید خیلی ها دیگر دوست نداشتند ببینند. یکدفعه چیزی دست به دست هم داد که این کار گل کند و هر چه از آن زد بیرون حُسن زد و عیب هایش فقط می گفتند گذرا بود و تمام شد و می رفت و هر چه بود حسن بود که جلوه می کرد در این کار. خیلی از کار من تعریف می کردند و به خاطر همین من را شرمنده کردند. و خیلی مهم شده بود و یک چیز خیلی عجیب بود که دیگر هم به این شدت اتفاق نیفتاد.

*هیچکس زمان دوبله اوشین من را نمی شناخت

**دوره پخش اول اوشین، وقتی بیرون می رفتید، مردم شما را می شناختند؟

-نه. اصلاً. باور کنید. مگر کسی تعمداً من را معرفی می کرد. مثلاً رفتیم تئاتر ببینیم بعد آنجا هنرپیشه ها بودند من را دوستم معرفی کرد. و مکرر این بود و دعوت هایی که می شدم در برنامه های مختلف به خاطر گویندگی در سریال اوشین بود و زیاد با من مصاحبه شد چون بیرون نوعی که حرف می زدم آن نبود که در دوبله است. الان خیلی پیش می آید چون صدایم پخته تر شده است.

**گویندگی نقش اوشین در کارتان هم تاثیر گذاشت؟

-بله. البته بعد از اوشین کسی ریسک نمی کرد رُل اول را به من بدهند. من چون طعمش را چشیده بودم که بزرگ گفتن هم یک لطف خاصی دارد شروع کردم به جوان گفتن و چون می خواستم جوان بگویم اعلام کردم که دیگر کارتون حرف نمی زنم و بعد دیگر به مرحله ای رسیدم که جای خوبی است.

**الان برایتان فرقی نمی کند؟

-الان ابداً فرقی نمی کند. چون وقتی اوشین را می گفتم کار بلد نبودم، یک گوینده کارنابلد بودم اما چشمم دغدغه هایم بود گوشم کامل می شنید و بسیار هم نیرو داشتم چون جوان بودم الان ۵۴ سالم است متاسفانه یک غده در سرم دارم که یک در میان اذیتم می کند و دکتر گفته دست نزن چون روی بصل النخاع است، حجم ریه ام کم شده، چشمم ضعیف شده است از بس که کار دیالوگ انجام دادم و گوشم هم می گیرد الان که کمی کار بلدم الان نه گوش و نه چشم دارم و نه نیرو دارم چون ضعیف شده ام.

**سریال اوشین که پخش می شد، خب اوشین زندگی پرفراز و نشیبی داشت آیا برای خودتان هم جذابیت داشت یا عادی بود؟

-نه ابداً عادی نبود. ولی بیشتر درگیر انجام و اجرا بودم. یادم است خانم ژاله می گفت مریم خیلی دلم برایت می سوزد. آن موقع شبکه دو مثل الان نبود که از لحاظ نشستن یک مقدار بهتر باشد، نیکمت ها و صندلی های چرخ دار نبود و نیمکت چوبی بود و بعضی از وقت ها خانم علو می آمد و شانه های من را ماساژ می داد چون از اولش باید می نشستم تا آخرش که بلند می شدم یعنی خسته می شدم ولی نیروی جوانی، الان اگر بخواهم یک روز آنطوری کار کنم باید یک هفته بروم تعطیلات از فرط خستگی.

حواسم جمع بود که درست بگویم و می دانستم گویندگانی هستند که خیلی بهتر از من می توانستند اجرا کنند و چون خانم ژاله این کار را به من داده است باید خیلی حواسم را جمع کنم و خیلی خوب کار کنم و اگر هم آن موقع زننده نبود برای اینکه من خیلی حواسم جمع بود یعنی سعی می کردم. الان تجربه دارم فیلمی که می رود روی صحنه می دانم چه چیزی را باید نگاه کنم و چه چیزی را باید گوش کنم، دیالوگ انگلیسی را گوش می دهم ببینم چگونه صحبت می کند. آن زمان این تجربه ها را نداشتم فقط می دانستم دختری است که خیلی معصوم است و زیر فشار زندگی است. یعنی تجربیات رادیویی را سعی کردم منتقل کنم به کار دوبله و با تمرکز وحشتناک.

*دوست داشتم پیری اوشین را هم خودم حرف بزنم

**وقتی سریال تمام شد حس و حال شما چگونه بود؟

-من اصلاً نمی خواستم بیایم اما آمدم و گفتم و به خانم ژاله گفتم چشم. آمدم و بعد که رفت جلو گفت جوانی هایش را بگو گفتم چشم، وقتی گفتند مسنی هایش را می خواهند بدهند فهیمه راستگار که خدا رحمتش کند، خودم را کشتم، و گفتم خدایا پیری هایش را بدهند من بگویم ولی عملاً نمی شد ولی الان اگر دوبله می شد تعریف از خود نباشد سه تای آن را راحت می توانم بگویم که کسی نتواند ایراد بگیرد.

** پس وقتی تمام شد شما ناراحت شدید؟

-وقتی که تمام شد میانسالی محول شد به خانم فهیمه راستگار. و دوست نشدم جدا شوم از کار. ولی باید می رفتم.

** غصه آن را نمی خورید؟

-بله ولی نمی شد. ولی باورتان نمی شود وقتی فیلم پخش می شد و دیالوگ ها را خانم زنده یاد فهیمه راستگار می گفتند من هم می گفتم. ولی نمی توانستم به خانم ژاله بگویم که دوست دارم پیری های اوشین را هم خودم بگویم و برای اولین بار احساس آن زمانم را به شما می گویم.

**دوست دارید فرزندتان دوبلور شود؟

-من توصیه ای بر پسرم ندارم دوست دارم، چون این را یاد گرفتم که هیچ چیزی را نباید به بچه ها تحمیل کرد باید چیزی را که بچه ها خودشان دوست دارند انجام دهند حتی اگر نازل باشد، چون بچه هم رشد روحی می کند و هم رشد جسمی و هم برای جامعه مفید باشد. پسر من اصلاً علاقه به کار دوبله ندارد و معتقد است من بهترین گوینده عالم هستم!

**آن زمانی که اوشین را می گفتید ازدواج کرده بودید؟

-بله. متاهل بودم و پسرم یک یا دو سالش بود. پسرم « سام» الان ۲۸ سالش است و به شطرنج علاقه دارد. ما حتی یک مدت استودیو زدیم و فیلم و سریال هایی را دوبله کردم به امید اینکه سام علاقمند شود ولی او دوست نداشت.

**الان با دیدن تکرار سریال چه حسی دارید؟

-کودکی هایش را شاید بتوانم با آرامش ببینم. ولی همش آرزو می کردم وقتی سن بزرگسالی اوشین پخش می شود برق کل مردم ایران برود.

**چرا؟

-چون فکر می کنم که رُل کودکی هایش را خوب حرف زده ام ولی در بزرگسالی هایش آن طور که باید و شاید نه.

**وقتی سریال پخش می شد خیلی با فرهنگ مردم ایران در آن مقطع تاثیر گذاشت؟ یکسری از رفتارهای آنها در خانواده ما ترویج شد؟

-هر چیزی که همه گیر می شود یک تاثیراتی روی طبقات مختلف می گذارد. برای من خیلی شیرین است که قسمت اخلاق مداری اش ترویج شود. هر آدمی یک نفیس بودن و یک سرشت خوش و خوب در خودش دارد وقتی در دیگری می بیند و تحسین می کند سعی می کند در خودش تقویت کند. سریال خوبی بود، این سریال نشان می دهد یک زنی اینقدر تحت فشار و اینقدر مصمم و بعد چقدر صبور، صبرش فو ق العاده بود، صبر عجیبی داشت. به خصوص در ارتباط با مادرشوهرش.

خیلی انتخاب بازیگران خوب بوده چون بعداً اوشین بزرگ شده بود به قدرت رسیده بود و دیگر کسی برای او دلش نمی سوزد و کسی با او همذات پنداری نمی کرد. اگر اوشین جوان یک هنرپیشه دیگر را می گذاشتند ولی نگاه او را نداشت. نگاهش خیلی فوق العاده بود. این را آقای ایرج رضایی به من می گفت وقتی که رُل می دهی چشم ها را نگه کن و در اوشین سعی کردم حرف آقای رضایی را عمل کنم ببینید چه چشم هایی دارد اگر این چشم را نداشت باز هم اینقدر گیرا بود. خیلی نگاهش فوق العاده بود و انگار سرنوشتش و صبرش و غمش در چشم هایش بود. چشم هایش خیلی دوست داشتنی بود…