چراآخوندی گزینه مناسبی برای شهرداری نیست؟

شنبه بیستم آبان در پایان جلسه شورای شهر تهران، عباس آخوندی و پیروز حناچی به عنوان دو نامزد نهایی برای انتخاب شهردار تهران معرفی شدند و قرار است امروز از بین این دو گزینه یک نفر به عنوان شهردار تهران انتخاب شود.

در این بین انتخاب آخوندی که به تازگی از مسئولیت خود در وزارت راه و شهرسازی استعفا داده است با واکنش منفی کارشناسان و سیاسیون رو به رو شده است.

به این بهانه خوب است به کارنامه ۶۲ ماهه آخوندی در وزارت راه و شهرسازی نگاهی داشته باشیم. 

بافت فرسوده شهر تهران نیاز به شهرداری همراه با دولت دارد

یکی از مسائل اصلی شهر تهران مسئله بافت فرسوده این شهر است. اکنون بیش از ۳ هزار هکتار که معادل ۵ درصد از مساحت شهر تهران است در این محدوده قرار گرفته که حداقل ۲۰ درصد از جمعیت پایتخت را در خود جای داده است که با توجه به مشکلات متعدد موجود در بافت‌های فرسوده، خصوصاً زلزله‌خیز بودن ایران، این مسئله تبدیل به «تهدیدی» انسانی، اجتماعی و اقتصادی برای شهرها و کلان­شهرها شده است.

کارنامه آخوندی در وزارت راه و شهرسازی برای احیای بافت فرسوده شهری با موفقیت چندانی رو به رو نبود. در سال ۹۳ هیئت دولت نوسازی ۳۰۰ هزار فقره واحدهای غیرمقاوم در مدت ۵ سال را مصوب کرد. با این وجود بعد از گذشت ۲ سال از این مصوبه، اسلامی بیگدلی، عضو هیئت‌مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری، ضمن انتقاد از عملکرد بانک‌ها در دادن تسهیلات بافت فرسوده بیان داشت که ۲۰ درصد از تعهد دولت مبنی بر نوسازی سالیانه ۳۰۰ هزار واحد بافت فرسوده محقق شده است.

با شروع دولت دوازدهم به موضوع بازآفرینی محلات فرسوده شهری توجه ویژه ای معطوف شد. از طرفی در چارچوب هدف‌گذاری‌های برنامه ششم توسعه کشور، وزارتخانه‌های راه و شهرسازی، کشور و همچنین شهرداری‌ها مکلف شدند نسبت به احیاء، بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی و بازآفرینی سالانه حداقل 270 محله در قالب مطالعات مصوب ستاد ملی بازآفرینی شهری اقدام نمایند. نهایتا در ۱۹ بهمن سال ۹۶ با حضور رئیس‌جمهور، وزیر راه و شهرسازی و رئیس‌کل بانک مرکزی به‌صورت هم‌زمان آیین عملیات اجرایی طرح ملی بازآفرینی شهری دراستان‌های بوشهر، تهران، فارس، کردستان، خراسان رضوی، همدان، مازندران و اصفهان به‌صورت ویدئو کنفرانس آغاز شد و رئیس‌جمهور بر نوسازی سالانه ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری تأکید کرد.

با این وجود تا پایان دوران وزارت عباس آخوندی، این پروژه در مقام اجرا پیشرفت خاصی نداشت. تا جایی که روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی که تیرماه امسال با عنوان «نمره مردودی نوسازی پایتخت» منتشر کرد، میزان پیشرفت پروژه های شهر تهران که قرار بود الگویی برای طرح بازآفرینی شهری در پایتخت باشند را صفر اعلام کرد!

دلایل مختلفی برای عدم پیشرفت پروژه های این طرح بیان شده است؛ ولی مهمترین علت، اختلاف نظر وزیر سابق راه و شهرسازی با سایر اعضای دولت در مورد اجرای این طرح است. اختلافی که آخوندی در نامه استعفای خود به رئیس جمهور نیز به آن اشاره کرده است. وزیر مستعفی راه و شهرسازی در مراسم تودیع خود که شنبه همین هفته برگزار شد نیز به نگاه حاکم در دولت به شکل بسیار تندی انتقاد کرد و گفت:  « دلخوش بودیم تا به ناگاه با ایده جدیدی با عبارت بکوبیم و بسازیم روبرو شدیم. هنوز نحوه پیدایش این ایده برای من روشن نیست. هر چه توضیح دادیم که این ایده غیر اجرایی است ... لیکن، تعارض ما مدیریت نشد و یکی از دلیل هایی که من تصمیم به کناره گیری از دولت گرفتم همین موضوع بود».

بنابراین باید این سوال را از اعضای شورای شهر تهران پرسید که آیا با وجود اختلاف نگاه جدی آخوندی با دولت در مورد این طرح، انتصاب آخوندی به عنوان شهردار تهران منجر به توقف مجدد این طرح در شهر تهران نخواهد شد؟

سرنوشت پروژه های نیمه کاره شهرداری تهران با مدیریت آخوندی چه می شود؟

یکی از مشکلات جدی شهرداری تهران، حجم بالای پروژه های نیمه کاره است. «حبس سرمایه‌های شهر در پروژه‌های نیمه‌تمام» که در واقع بخش قابل‌توجهی از منابع مالی ضروری برای اداره شهر را عملا از چرخه اقتصاد شهری خارج می‌کند و همچنین «هزینه‌های مضاعف ناشی از استهلاک پروژه‌های نیمه‌تمام» آن هم در زمانی که هنوز به بهره‌برداری نرسیده و عملا نفعی برای شهر ایجاد نمی‌کنند از دیگر هزینه‌های غیرقابل چشم‌پوشی پدیده نیمه‌کاره‌سازی در شهر تهران است. بنابراین یکی از وظایف اصلی شهردار جدید شهر تهران باید تکمیل این پروژه ها باشد.

در همین راستا نحوه ورود آخوندی به پروژه مسکن مهر می تواند نمایشگر خوبی برای آینده پروژه های نیمه کاره پایتخت باشد. لازم به ذکر است آخوندی در حالی مسئولیت خود در وزارت راه و شهرسازی را تحویل داد که هنوز بیش از ۵۰۰ هزار واحد مسکن مهر به متقاضیان آن ها تحویل داده نشده است.

مشکل تامین مالی شهرداری تهران با اختلاف نگاه های اقتصادی آخوندی دولت

یکی از معضلات جدی پایتخت، بحث مشکلات مالی شهرداری تهران است. سال هاست مدیران ساختمان بهشت برای تامین مالی هزینه ها و پروژه های شهرداری تهران دچار مشکل هستند و هنوز درآمد پایداری برای شهر تهران طراحی نشده است. دی ماه سال گذشته نجفی شهردار سابق تهران، در سی و هفتمین جلسه شورای شهر تهران در مورد بدهی های شهرداری به بانک ها، پیمانکاران و سایر دستگاه ها گفته بود: «مجموع بدهی ثبت شده، ثبت نشده قطعی و احتمالی ۵۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان است، یعنی سه برابر بودجه سال ۹۶ این در حالی است که بودجه سال ۹۶ هم صد در صد محقق نشده است».

از طرفی شهرداری تهران دولت را بزرگترین بدهکار خود می داند. خرداد ماه امسال، علی اعطا سخنگوی شورای شهر تهران، در نشست خبری خود مجموع بدهی‌های مکلفی دولت به شهرداری را بیش از ۷ هزار میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: «امروز در جلسه کمیسیون تلفیق به این نتیجه رسیدیم که خیلی نمی‌توان به پرداخت‌ این بدهی امیدوار بود، علی‌رغم اینکه ما برای این موضوع خیلی پیگیری می‌کنیم».

بنابراین باید گفت در شرایطی که بحث مشکل مالی و تامین مالی شهرداری یکی از مهمترین معضلات شهرداری تهران است، هماهنگی و همراستایی شهردار و دولت می تواند کمک شایانی برای حل این مسئله باشد. این در صورتی است که آخوندی در مورد عملکرد تیم اقتصادی دولت انتقادات بسیاری وارد کرده است و حتی معتقد است دولت در حوزه اقتصاد کلان هیچ نظریه راهبردی برای حل مسائل ساختاری اقتصادی ایران ندارد. آخوندی در سخنرانی روز تودیع خود نیز بارها به مشکلات ناشی از اختلاف نگاه اقتصادی خود با دولت اشاره کرد.

ایده‌آل گرا؛ تهی از عمل و اقدام 

برخی عباس آخوندی را یک اندیشمند می دانند و دیگران را دعوت می کنند تا پای سخنان او بنشینند و معتقدند عباس آخوندی حرف های شیرینی می زند. اما نکته آنجاست که حوزه های پرچالشی همچون شهر تهران با شعار و حرف های زیبا قابل اداره نیستند و شهر تهران به مرد عملگرایی نیاز دارد که توان و همت بالایی در حوزه اجرا داشته باشد؛ ایده ال گرایی هایی اخوندی در وزارت و شهرسازی هم عملا در حد همان شعار و حرف باقی ماند و هرگز به منصه ظهور نرسید و کارنامه سیاهی از او در حوزه مسکن باقی گذاشت. چرا که ایده ال های او هرگز قابلیت اجرا ندارند و با واقعیات و نیازهای امروز جامعه ایرانی همخوانی و تطابق ندارد. به همین دلیل است که سخنرانی های شیرین او به تریبون ها خلاصه می شود و قابلیت اجرا ندارد.

در نهایت باید گفت توجه اعضای شورای شهر به آخوندی در حالی صورت می گیرد که بسیاری از کارشناسان کارنامه آخوندی را ناموفق می دانند. جالب این جاست رئیس جمهور نیز در صحبت های روز شنبه خود در مجلس، عملکرد آخوندی در بخش مسکن را غیر قابل دفاع دانست و گفت: «به عنوان رییس جمهور در برابر مردم می‌گویم، در زمینه مسکن دولت بدهکار است و باید جبران کنیم و همه توان خود را به کار ببریم تا مشکل مسکن حل شود».

بنابراین به نظر می رسد اعضای شورای شهر در انتخاب روز شنبه خود، نگاه کارشناسی به عملکرد آخوندی نداشته اند و در صورت انتخاب وی به عنوان شهردار تهران، افق روشنی را نمی توان برای شهر و شهروندان تهران متصور بود.